Xây dựng BHXH đa tầng

Tọa đàm Cải cách chính sách BHXH theo mô hình đa tầng - Kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị cho Việt Nam

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Bùi Sỹ Lợi cho rằng vấn đề cải cách chính sách BHXH trong bối cảnh phát triển và hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội của Việt Nam hướng đến mục tiêu tăng trưởng bao trùm, nâng cao chất lượng an sinh đang được Đảng, Nhà nước và dư luận xã hội đặc biệt quan tâm. Trong đó, BHXH là trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, bảo hiểm hưu trí là nền móng của chế độ BHXH, xét về cả vai trò, ý nghĩa và giá trị lịch sử của chế định này.

Thực tế trong những năm gần đây, Việt Nam chú trọng nhiều để phát triển hệ thống BHXH đa dạng và linh hoạt bằng việc mở rộng các hình thức BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện, vận hành thêm các chế độ bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp.

Tuy nhiên, vấn đề xây dựng hệ thống BHXH đa tầng, kết nối chặt chẽ với cách chính sách an sinh xã hội khác để BHXH thực sự trở thành trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội vẫn còn chưa được quan tâm nghiên cứu đầy đủ, còn nhiều vấn đề về lý thuyết và thực tiễn cần được giải đáp.

Buổi tọa đàm đã nghe nhiều kinh nghiệm thực tế của quốc tế và ở Việt Nam. Trên cơ sở đó, nhiều đại biểu cùng chung một nhận định rằng: Trong tương lai, cần xây dựng mô hình BHXH đa tầng theo hướng mỗi rủi ro cần có nhiều phương thức và nguồn lực để bảo đảm về sức khỏe và thu nhập cho người dân. Ở góc độ chính sách an sinh xã hội cần được thiết kế trong một tổng thể chung, lấy con người làm trung tâm. Các chính sách an sinh xã hội cần đa dạng nhưng không chồng lấn và được thiết kế dựa trên những rủi ro mà mỗi người có thể gặp phải.

Về giải pháp, một số đại biểu cho rằng, BHXH ở Việt Nam cần hoàn thiện hệ thống hưu trí đa tầng hướng tới bảo hiểm hưu trí toàn dân để mọi người dân khi hết tuổi lao động đều có lương hưu. Hiện Việt Nam mới chỉ có khoảng 47% người hết tuổi lao động có lương hưu, BHXH hàng tháng, trợ cấp xã hội và trợ cấp ưu đãi người có công hàng tháng. Do đó, chính sách BHXH cần được thiết kế theo hướng 100% người hết tuổi lao động có lương hưu bằng cách chính thức hóa thật nhiều việc làm không chính thức để tỷ lệ người lao động tham gia BHXH ngày càng cao. Đồng thời khuyến khích người dân tham gia các loại hình bảo hiểm khác để bên cạnh lương hưu BHXH còn được hưởng lương hưu bổ sung.

Chính sách BHXH cần được cải cách theo hướng phát huy tối đa chức năng của từng chính sách BHXH và hỗ trợ lẫn nhau giữa các chính sách BHXH. Thực tế chứng minh, từng chính sách chưa thực sự phát huy được hết chức năng. Chưa phù hợp với bản chất của chính sách. Giữa các chính sách chưa có sự kết nối và hỗ trợ nhau để đạt mục tiêu chung.

Chẳng hạn, chính sách bảo hiểm thất nghiệp mới chỉ thực hiện được chức năng chi trả trợ cấp thất nghiệp. Các chính sách như hỗ trợ đào tạo, giới thiệu và chắp nối việc làm, duy trì việc làm, bảo vệ việc làm còn hạn chế. Chính sách bảo hiểm thất nghiệp chưa hỗ trợ cho sự duy trì và mở rộng diện bao phủ của các chính sách khác. Nếu chưa thực hiện được các yêu cầu trên thì việc thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp nhằm đạt được các mục tiêu cốt lõi của chính sách này là đào tạo nâng cao kỹ năng nghề cho người thất nghiệp để đáp ứng được yêu cầu của vị trí việc làm mới, nhanh chóng đưa người thất nghiệp quay trở lại thị trường lao động, hỗ trợ doanh nghiệp duy trì việc làm cho người lao động… còn chưa thể thực hiện được. Do vậy, BHXH đa tầng gần như sẽ là tất yếu!