Nỗi buồn sách điện tử

Sách điện tử (ebook) đang trong xu thế phát triển “thụt lùi”.

Theo báo cáo 6 tháng đầu năm 2019 của Cục Xuất bản, In và Phát hành về công tác xuất bản, trong số xuất bản phẩm nộp lưu chiểu là hơn 17.000 với trên 250 triệu bản. Trong đó, sách điện tử chỉ có 92 bản lưu chiểu với trên 1 triệu lượt phát hành. Trước đó, trong 2 năm 2017 và 2018, mỗi năm cũng chỉ có khoảng 200 xuất bản phẩm điện tử nộp lưu chiểu so với khoảng 30.000 bản sách in.

Nhìn vào con số trên có thể thấy đây là sự “thất thế” của ngành xuất bản sách điện tử Việt Nam. Ở đó, một nguyên nhân lý giải cho thực trạng này là sự thờ ơ, đứng ngoài cuộc của ngành xuất bản đối với sách điện tử, trái ngược với xu thế chung của toàn cầu và nhu cầu sử dụng của bạn đọc. Việc này dẫn đến nguồn cung ebook tốt đã thiếu lại còn hạn chế và không kịp thời. Và người đọc muốn đọc ebook có bản quyền lại không biết tìm ở đâu, đôi khi chạy qua bên các site sách lậu. Nếu như nhiều năm trước đây khi thị trường sách điện tử đang nở rộ với sự tham gia của nhiều công ty xuất bản ebook, sản xuất máy đọc ebook, ứng dụng đọc ebook trên thiết bị thông minh thì hiện nay- theo Cục Xuất bản, In và Phát hành- chỉ còn 5 NXB được xác nhận đăng ký hoạt động xuất bản, phát hành xuất bản phẩm điện tử gồm NXB Thông tin Truyền thông, NXB Giáo dục, NXB Quân đội Nhân dân, NXB Y học và NXB Bản đồ.

Nếu như vấn đề “cung” đang có xu hướng ngày càng giảm thì nhu cầu sử dụng ebook cũng đang là một nghịch lý ở Việt Nam. Trong khi các thiết bị số như điện thoại thông minh và máy tính bảng đã phổ biến khắp nơi thì thực tế thất trớ trêu các thiết bị số hiện nay người sử dụng chỉ để tham gia tương tác trên mạng xã hội… mà hoàn toàn bỏ ngỏ mảng ebook. Thậm chí, các bạn trẻ - những người đang làm chủ công nghệ cũng không “mặn mà” với ứng dụng này. Lý do đơn giản là ebook không hấp dẫn vì tồn tại nhiều hạn chế như mỗi cuốn sách chỉ giống như một tệp tin trên máy tính, không thể trưng bày trên tủ sách cá nhân, không thể chia sẻ cho người khác như sách giấy.

Có thể nói, câu chuyện xuất bản sách điện tử hiện đang đối mặt cả ở vấn để “cung” lẫn “cầu”. Hiện nay xu hướng của thế giới hiện nay bắt đầu chuyển hướng sang mô hình audio book, tức sách nói, nhằm góp phần giải quyết nhu cầu trên, cũng như mở rộng tập khách hàng của thị trường sách điện tử cho người lái xe, người khiếm thị, hoặc người bận rộn không có thời gian đọc sách… Nhưng muốn theo kịp xu hướng này đòi hỏi nguồn lực và kinh phí lớn để phát triển công nghệ, nuôi dưỡng đội ngũ chuyên môn, cũng như chi phí cho bản quyền các đầu sách. Không chỉ thế, để được phát hành ebook, các NXB và công ty phát hành ebook có bản quyền còn phải tiến hành thực hiện rất nhiều thủ tục, dưới sự kiểm soát chặt chẽ của nhiều đơn vị quản lý nhà nước khác nhau. Để giải được bài toàn “hóc búa” này thì chính các NXB loại bỏ tư duy phát triển xưa cũ, “manh mún” vốn đã tồn tại nhiều năm nay. Đặc biệt, với sự phát triển như “vũ bão” thay đổi “hàng ngày, hàng giờ” của công nghệ thông tin đòi hỏi chính các đơn vị xuất bản cần có sự thích ứng, thay đổi không ngừng.

Ngoài ra, với các đơn vị quản lý cần tạo điều kiện để các NXB, nhà sản xuất và phân phối khéo léo kết hợp giữa 2 loại hình sách in truyền thống và sách điện tử, để dần thu hút người đọc. Trong đó, chú trọng tập chung vào đối tượng bạn đọc có thời gian sử dụng máy tính cao, đến với các ấn phẩm truyền thống thông qua quảng cáo, trích đăng trên mạng internet. Đặc biệt muốn sách điện tử phát triển cần xây dựng hệ thống thư viện điện tử thuận lợi phục vụ cho tra cứu, tìm kiếm sản phẩm xuất bản truyền thống; thay đổi phương thức giáo dục dựa trên ứng dụng các công nghệ thông tin hiện đại... 

Minh Quân