Tự 'trói chân tay' bằng phí

Xã hội hóa sẽ góp phần tăng chất lượng dịch vụ công. (Ảnh: Hoàng Long).

2 tháng trước, trên diễn đàn Quốc hội, khi thảo luận về Luật Phí, lệ phí, ĐBQH Trịnh Thị Thanh Bình, tỉnh Bến Tre cùng nhiều ĐB khác bày tỏ đồng tình về việc xây dựng Luật Phí, lệ phí với lý do đây là một đạo luật rất quan trọng. Bà Bình cũng như nhiều ĐBQH khác cho rằng, Dự án luật này liên quan trực tiếp đến quyền con người, quyền công dân; liên quan đến thu, chi ngân sách và đặc biệt chất lượng cung cấp dịch vụ công. Quan điểm để xây dựng luật là làm thế nào thể hiện rõ quyết tâm cải cách thủ tục hành chính và công khai minh bạch.

Hai hôm trước, khi TVQH thảo luận về Dự án luật này, tuy số ý kiến đóng góp cho Dự án luật không nhiều nhưng lại rất đáng lưu tâm. Lưu tâm ở chỗ, câu chuyện phí và lệ phí với một ví dụ điển hình được đưa ra tại phiên chất vấn của kỳ họp QH nay lại trở lại trong phiên họp TVQH.

Nhìn từ góc độ xã hội, rõ ràng, sự trở lại ấy cho thấy bức xúc là có thật với các khoản phí, lệ phí chưa mấy rõ ràng, minh bạch. Còn nhớ, ĐBQH Trần Quốc Tuấn (Trà Vinh) trong phiên thảo luận về Dự án luật, sau khi nhắc câu chuyện con gà từ lúc nuôi đến lúc giết thịt phải chịu 14 loại phí như một minh chứng cụ thể  cho nhận định: “Hiện nay đang tồn tại nhiều loại phí rất bất hợp lý và không cần thiết, gây khó khăn cho người dân, gây trở ngại cho sự phát triển của xã hội”.

Để rồi cũng chính ĐB này đưa ra đề nghị, cần loại bỏ các khoản phí, lệ phí không cần thiết để giảm bớt gánh nặng, góp phần nâng cao mức sống cho người dân, đặc biệt là những hộ nông dân ở các vùng nông thôn là hoàn toàn phù hợp với tâm tư, nguyện vọng của nhân dân. Mà, tâm tư ấy xem ra cũng hoàn toàn có thể hiểu được.

Bởi, phần đông người dân luôn hoàn thành đúng và đầy đủ nghĩa vụ trước các chính sách mà Nhà nước đặt ra. Tuy nhiên, nếu phải “cõng” quá nhiều loại phí, rõ ràng, chính dân sẽ oằn mình chịu vất vả và không chỉ đời sống của người dân có thể khó khăn hơn mà bản thân chính sách phát triển kinh tế của Nhà nước cũng sẽ gặp “điểm nghẽn”.

Trở lại với vấn đề “nóng” được đưa ra từ phiên họp QH với lời hứa của Bộ trưởng Bộ Tài chính, một lần nữa, hôm 10/8, Chủ tịch QH Nguyễn Sinh Hùng đã đề nghị thu chi phải minh bạch, mạch lạc. Thực tế, về quản lý nhà nước, đã có sự điều chỉnh nhất định kể từ sau phiên họp QH hồi tháng 6; nhưng những điều chỉnh ấy xem ra vẫn chưa thật đủ. Cứ nghe giải trình của Bộ trưởng Bộ Tài chính tại phiên họp TVQH thì rõ.

Theo Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng, kể từ sau khi nhận được chỉ đạo của Chủ tịch QH về chuyện 1 quả trứng gà chịu 14 loại phí, hiện Bộ đã ban hành được Thông tư mới về thú y.  “Theo đó đã giảm các khoản phí, lệ phí xuống, riêng lĩnh vực thú y là 18 khoản phí và 550 lệ phí; vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm còn 95 khoản phí; chăn nuôi 16 lệ phí. Tổng hợp lại riêng trong lĩnh vực nông nghiệp hiện có 90 lệ phí và 937 khoản phí” - Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho biết.

Nhưng, dường như 1.000 khoản phí lệ phí trong lĩnh vực nông nghiệp, ở một nước mà khoảng 70% dân số làm nông hình như là sự cải cách chỉ ở mức vừa vừa. Chẳng phải nói, ai cũng biết và cảm nhận được, mức độ hiện đại hóa  của ngành nông nghiệp nước ta là khá khiêm tốn. Đặc biệt trong lĩnh vực chăn nuôi, người nông dân chủ yếu vẫn chăn nuôi ở quy mô hộ gia đình nhỏ lẻ, nhiều khó khăn về giá giống, thức ăn… Nay, thêm những khoản phí, lệ phí, rõ ràng, đầu ra cho sản phẩn chăn nuôi sẽ đội giá và người tiêu dùng sẽ lại chịu thiệt, ngành chăn nuôi cùng người nông dân cũng chẳng vì thế mà dễ thở hơn.

Chính vì lý do này, Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ: Hàng ngàn loại phí, lệ phí với nông nghiệp như thế, chưa kể  còn đặt ra các khoản phí tùy tiện. Nhắc lại tại phiên chất vấn trên nghị trường, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT nói rằng 45 ngày sẽ xem xét bỏ các khoản phí không cần thiết. Nhưng, vấn đề là Quốc hội yêu cầu phải bỏ ngay thì mới bỏ- điều đó chứng tỏ, trong số những loại phí tính đúng, tính đủ, tính chính xác, rõ ràng sẽ có một số loại hoặc cũng có thể nhiều loại phí, lệ phí có cũng được, không có cũng được. Đây chính là sự thiếu minh bạch hay thiếu rành mạch trong việc ban hành các loại phí, lệ phí.

Để hạn chế điều này, ông Trần Quốc Tuấn đã đề nghị: “Luật Phí và lệ phí cần phải có một nguyên tắc phân cấp rõ ràng để quy định cụ thể danh mục phí và lệ phí, loại nào là do Chính phủ quy định, loại nào là do Chính phủ phân cấp cho các bộ, ngành và các bộ, ngành đó được quy định những loại phí nào, còn loại nào do chính quyền địa phương quy định. Có như vậy sẽ dễ dàng thực hiện hơn vì một khi phân cấp không rõ ràng, thiếu minh bạch, dễ dẫn đến bất cập trong quản lý và sử dụng các nguồn thu từ các loại phí và lệ phí”.

Dù rằng, ai cũng đồng tình xã hội hóa sẽ góp phần tăng chất lượng dịch vụ công nhưng tăng cách ấy thì lại chưa thật sự có nhiều ý kiến đồng thuận. 

Đó là mới chỉ nói tới câu chuyện phí, lệ phí trong trường hợp của tiêu thụ nội địa, của đời sống nhân dân; còn nếu nhìn ở khía cạnh hội nhập thì vấn đề sẽ còn băn khoăn hơn nữa. Trước ngưỡng cửa hội nhập, đương nhiên, chúng ta sẽ phải tuân thủ các cam kết quốc tế vì thế, sẽ không thể có chuyện bảo hộ  khư khư hàng sản xuất trong nước; nhưng, có lẽ cũng cần học hỏi xem cách tính thế nào vừa phù hợp thông lệ quốc tế vừa đáp ứng được nhu cầu phát triển sản xuất trong nước.

Quá nhiều loại phí như thế liệu có phải chúng ta đang tự làm khó mình, làm khó nông dân mình trên chính sân chơi nội địa.Câu hỏi ấy cũng là vấn đề bỏ ngỏ mà người dân, doanh nghiệp đang chờ câu trả lời từ cơ quan quản lý.     

Hoàng Mai