Lo ngại chất lượng giống cây ăn quả

6 tháng đầu năm 2018, rau quả là ngành hàng tiếp tục giữ được đà tăng trưởng ở mức cao cả SX trong nước lẫn kim ngạch XK. Tuy nhiên, một số đối tượng cây trồng của ngành hàng này vẫn còn rất lỏng lẻo trong liên kết SX và tiêu thụ, việc quản lí vật tư, nhất là chất lượng giống còn rất nhiều vấn đề nan giải.

Trao đổi với NNVN, GS.TS Nguyễn Hồng Sơn, Cục trưởng Cục Trồng trọt thừa nhận, mặc dù là ngành hàng còn rất nhiều dư địa và thế mạnh, tuy nhiên điểm dễ nhận thấy hiện nay, đó là mối liên kết giữa SX và chế biến, giữa SX và tiêu thụ, XK vẫn còn rất bấp bênh. Điều này dẫn tới giá đầu ra cho một số sản phẩm rau quả không ổn định, chưa tổ chức được SX và tạo được sự phát triển một cách bền vững, ổn định và phát huy động lực trong SX. Tiêu biểu là một số đối tượng cây có múi như cam, quýt, nhãn, vải, vú sữa... Thực trạng này cũng gây rất nhiều khó khăn cho việc áp dụng KH-KT vào SX, khó đáp ứng các yêu cầu kiểm soát chất lượng, ATTP, truy xuất nguồn gốc của các thị trường XK.

GS.TS Nguyễn Hồng Sơn

Chất lượng giống cây ăn quả, đặc biệt là cây có múi rất đáng lo ngại. Vấn đề này đã tồn tại nhiều năm gần đây nhưng hiện nay hình như vẫn chưa có một giải pháp chấn chỉnh có hiệu quả, thưa ông?

Chất lượng giống cây lương thực chúng ta hiện đã quản lí khá ổn, nhưng việc kiểm soát chất lượng giống cây ăn quả, cây công nghiệp vẫn còn lỏng lẻo, đặc biệt là đối với những đối tượng cây trồng thời gian qua có tốc độ tái canh hoặc mở rộng diện tích nhanh như tái canh cà phê, cây có múi...

Nguyên nhân một phần do nhu cầu tái canh, nhu cầu mở rộng diện tích quá nhanh, trong khi tốc độ đầu tư của các cơ sở SX giống đảm bảo chất lượng và có giám sát của cơ quan quản lí chưa đáp ứng được nhu cầu của nông dân. Bởi để SX ra được một cây giống đảm bảo quy trình kiểm soát chất lượng cho nhóm cây công nghiệp và cây ăn quả, sẽ phải cần một khoảng thời gian đủ dài nhất định. Thực trạng này đã phần nào tạo điều kiện cho các cơ sở kinh doanh giống lợi dụng nhu cầu “nóng” của nông dân nhằm tăng sản lượng cây giống không đảm bảo chất lượng để trục lợi, trong khi chưa đủ điều kiện về nguồn vật liệu. Một phần có yếu tố do cơ quan quản lí nhà nước cũng chưa thực sự nắm bắt, dự báo kịp thời và chính xác về nhu cầu tăng về một số đối tượng cây trồng để có sự đầu tư, định hướng kịp thời cho các đơn vị, cơ sở nghiên cứu SX giống.

Bên cạnh đó, việc kiểm soát chất lượng cây giống hiện nay đối với nhóm cây công nghiệp và cây ăn quả chưa hoàn chỉnh về hệ thống quy chuẩn kỹ thuật (vẫn còn khá nhiều đối tượng giống cây trồng chưa có quy chuẩn kỹ thuật, hoặc quy chuẩn chưa phù hợp). Điều này gây không ít khó khăn cho công tác thanh tra, kiểm tra xử lí vi phạm.

Giống khó kiểm soát, diện tích tăng quá nóng, dịch bệnh tàn phá nghiêm trọng, nguy cơ xóa sổ một số vùng cây có múi là có thể xảy ra, thưa ông?

Việc nông dân ồ ạt mở rộng diện tích cây có múi thời gian gần đây có nguyên nhân từ những mô hình trồng cây có múi đã thành công và cho giá trị cao tại một số địa phương như Hòa Bình, Nghệ An, Thanh Hóa, Bắc Giang... Tuy nhiên, việc mở rộng diện tích không căn cứ vào lợi thế SX, triển vọng và dự báo thị trường đối với nhóm cây trồng này là điều rất nguy hiểm, bởi ngoại trừ bưởi (bưởi da xanh), còn lại cam, quýt, bưởi của Việt Nam rất khó có khả năng XK và chế biến sâu...

Trước tình hình này, thời gian qua, Cục Trồng trọt đã có rà soát, tổng hợp kỹ về tình hình gia tăng diện tích, đồng thời có văn bản gửi các địa phương đề nghị tuyên truyền, phân tích kỹ cho nông dân biết về thực trạng gia tăng diện tích cây có múi, triển vọng thị trường ra sao... để khuyến cáo nông dân không tiếp tục mở rộng thêm diện tích (do đã đủ so với quy hoạch tiêu thụ nội địa). Đồng thời, khuyến cáo nông dân chỉ cải tạo ở vườn thoái hóa già cỗi, vùng nào đã bị nhiễm bệnh, không phù hợp thì không tái canh trở lại, bởi đây là cây trồng khó tính, nguy cơ dịch bệnh rất cao, đòi hỏi thâm canh, đầu tư lớn chứ không phải trồng ở đâu và trồng thế nào cũng cho giá trị lợi nhuận cao...

Xin cảm ơn ông!