Tăng thuế thuốc lá: Bao nhiêu là phù hợp

Để giảm tác hại của thuốc lá tăng thuế được xem là giải pháp hữu hiệu nhất. Ảnh minh họa.

Trong đó nêu phương án tăng thuế thuốc lá là từ ngày 1/1/2020 áp dụng các loại thuế là 1.000 đồng/bao thuốc 20 điếu và 15.000 đồng/điếu xì gà. Nhưng theo tính toán của các chuyên gia, mức thuế này chỉ có thể làm giảm 1,5% tỉ lệ hút thuốc của nam giới vào năm 2020. 

Thu thuế đặc biệt hỗn hợp 

Theo Dự thảo Bộ Tài chính đưa ra 2 phương án để xin ý kiến các bộ, ngành cũng như các doanh nghiệp. 

Cụ thể Phương án 1, áp dụng thu thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) theo phương pháp hỗn hợp (kết hợp thu theo thuế suất tỷ lệ và thuế suất tuyệt đối). Theo đó, bổ sung mức thu thuế tuyệt đối 1.000 đồng/bao thuốc 20 điếu. Phương án này đã nhận được sự đồng tình của nhiều chuyên gia. 

Theo đánh giá việc bổ sung thuế suất tuyệt đối với mặt hàng thuốc lá theo kinh nghiệm các nước sẽ có hiệu quả cao hơn trong việc phòng ngừa sử dụng thuốc lá trong giới trẻ và người nghèo thu nhập thấp, giúp giảm khoảng cách về giá giữa các dòng sản phẩm thuốc lá hiện có trên thị trường nội địa, giúp hạn chế việc chuyển giá giữa nhà sản xuất và các công ty phân phối. 

Tuy nhiên, theo tính toán của các chuyên gia Tổ chức Y tế thế giới, nếu bổ sung thuế suất tuyệt đối chỉ là 1000 đồng/bao vào năm 2020 thì tỷ lệ hút thuốc sẽ chỉ giảm được 1,6% vào năm 2020 còn rất thấp so với mục tiêu của Chính phủ là giảm 6,3% vào năm 2020, đồng thời nguồn thu của Chính phủ sẽ chỉ tăng khoảng 3.949 tỷ đồng vào năm 2020. 

Cũng theo tính toán của các chuyên gia, cần cân nhắc bổ sung thuế suất tuyệt đối ở mức càng cao càng tốt, cụ thể: Nếu thu 2.000đồng/một bao vào năm 2020 thì nguồn thu của Chính phủ sẽ tăng khoảng 6.352 tỷ đồng vào năm 2020, tỷ lệ hút thuốc ước sẽ giảm được 3% vào năm 2020. Nếu thu 5.000 đồng/ một bao vào năm 2020 thì nguồn thu của Chính phủ sẽ tăng khoảng 10.800 tỷ vào năm 2020, tỷ lệ hút thuốc ước sẽ giảm được 6.5% vào năm 2020. 

Về phương án 2: tăng thuế suất thuế TTĐB theo lộ trình: từ ngày 01/01/2020 tăng từ mức thuế suất 75% lên 80%; từ ngày 01/01/2021 tăng từ mức thuế suất 80% lên mức 85%. Các chuyên gia của Tổ chức Y tế khuyến cáo không nên thực hiện phương án này vì việc áp dụng riêng thuế theo tỷ lệ và tiếp tục tăng thuế theo tỷ lệ sẽ tiếp tục làm gia tăng khoảng cách về giá giữa các loại sản phẩm thấp cấp và cao cấp, làm các sản phẩm thấp cấp phổ biến trên thị trường nội địa, đồng thời với đề xuất mức tăng thuế chỉ 5% cho mỗi lần tăng thuế không có tác động tới việc giảm tiêu dùng thuốc lá.

Cần tăng mạnh thuế thuốc lá

Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định ngày 25/1/2013 về Chiến lược quốc gia phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2020, trong đó xác định mục tiêu giảm tỷ lệ hút thuốc lá trong thanh thiếu niên (từ 15 - 24 tuổi) giảm xuống 18% năm 2020 (năm 2011 là 26%); tỷ lệ hút thuốc của nam giới giảm xuống 39% năm 2020 (năm 2011 là 47,4%). Để đạt mục tiêu này, cần nhiều giải pháp đồng bộ, trong đó có biện pháp tăng thuế thuốc lá. 

Tăng thuế để hạn chế tiêu dùng thuốc lá cũng là giải pháp được đưa ra trong Nghị quyết 20 của Ban Chấp hành T.Ư Khóa XII và Quyết định 732/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Chiến lược cải cách hệ thống thuế giai đoạn 2011 - 2020.

Để có thể đạt được mục tiêu Chiến lược quốc gia theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Bộ Y tế và các tổ chức y tế công cộng khuyến cáo thì mức bổ sung thuế tốt nhất cần đạt là 5.000đ/ bao thuốc lá năm 2020, mức này đóng góp đạt 100% mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc, khi đó tỷ lệ hút thuốc của nam giới sẽ giảm 6,5% tuyệt đối, sẽ giúp 1,8 triệu người bỏ thuốc và qua đó sẽ giúp tránh được 900 nghìn ca tử vong sớm trong tương lai. Mức bổ sung thấp nhất cần đạt được là 2.000 VNĐ/bao thuốc lá vào năm 2020 để có thể giảm được 3% tỷ lệ hút thuốc của nam giới, giảm 600.000 người hút thuốc và tránh được 300 nghìn ca tử vong sớm trong tương lai.

Có thể thấy đề xuất sửa đổi tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá trong Dự thảo “Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt - TTĐB, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân và thuế tài nguyên” cho thấy nỗ lực của Chính phủ trong việc giảm tỷ lệ hút thuốc, và giúp Việt Nam đạt được các mục tiêu về y tế công cộng. 

Lê Bảo