Dùng thực phẩm bẩn: Mỗi năm hơn 200 ngàn người mắc ung thư

Tăng cường kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm vì sức khỏe cộng đồng.

Chỉ có 136 ngàn/ 678 ngàn cơ sở vi phạm bị xử lý

Báo cáo do Phó Chủ tịch QH - Trưởng Đoàn giám sát Phùng Quốc Hiển gửi tới các ĐBQH cho biết, từ năm 2011-2016, cả nước đã  thành  lập  được 153.493 đoàn thanh tra, kiểm tra liên ngành với sự tham gia của các ngành chức năng: Y tế, NNPTNT, Công thương, Công an, KH-CN, GD-ĐT..., tiến hành kiểm tra tại 3.350.035 cơ sở, phát hiện 678.755 cơ sở vi phạm, chiếm 20,3%. 

Theo thống kê từ báo cáo của 45 tỉnh/thành phố UBND có đủ số liệu, giai đoạn 2011 - 2016 đã có 124.957 đoàn thanh tra ATTP/45 tỉnh; số vụ vi phạm là 436.311 vụ, số tiền phạt là 211 tỷ đồng, số sản phẩm bị tiêu hủy là 24.748 tấn.

Các vi phạm chủ yếu là vi phạm về điều kiện vệ sinh cơ sở, vi phạm về trang thiết bị, dụng cụ, vi phạm về việc ghi nhãn, quảng cáo thực phẩm, thực phẩm không đảm bảo chất lượng, không rõ nguồn gốc, xuất xứ... 

Về xử lý vi phạm, đoàn giám sát cho biết, trong số 678.755 cơ sở vi phạm, mới chỉ có 136.545 cơ sở bị xử lý, chiếm 20,1%, trong đó phạt tiền trung bình 200 nghìn đồng/vụ.

Việc áp dụng các chế tài xử phạt đã được đẩy mạnh: tỷ lệ cơ sở bị phạt tiền (trước đây chỉ là cảnh cáo) tăng từ 30,0% năm 2011 lên 67,1% trong năm 2016; số tiền phạt trung bình 1 cơ sở tăng từ 1,35 triệu (2011) lên 3,73 triệu (2016). 

Nói về những yếu kém trong công tác xử lý việc vi phạm an toàn thực phẩm, đoàn giám sát đã thẳng thắn chỉ ra nhiều yếu kém. Đáng chú ý trong số đó là việc: Ngộ độc thực phẩm (NĐTP) trong giai đoạn 2011-2016 vẫn đang diễn ra khá phức tạp.

Toàn quốc đã ghi nhận 1.007 vụ NĐTP với 30.395 người mắc, 25617 người nhập viện và 164 người chết. Trung bình có 167.8 vụ/năm với 5065.8 người mắc/năm và 27,3 người chết do NĐTP/năm; nguyên nhân gây NĐTP chủ yếu do vi sinh vật chiếm 40,2%, tiếp đến do độc tố tự nhiên chiếm 27,9%, do hoá chất chiếm 4,3% và còn 268 vụ không xác định được nguyên nhân gây ngộ độc (chiếm tỷ lệ 26,6%); số vụ NĐTP xảy ra tại các bếp ăn gia đình chiếm tỷ lệ cao nhất (chiếm 51,97% số vụ) và tiếp đến là bếp ăn tập thể (chiếm 18,56%), tuy nhiên số người mắc NĐTP lại ngược lại đối với số vụ, tỷ lệ người mắc NĐTP ghi nhận tại các bếp ăn tập thể là 47,99% và tại các đám cưới, đám giỗ chiếm 17,21%.

Theo Báo cáo của Bộ Y tế, trong giai đoạn 2011 - 2016, đã ghi nhận 7 bệnh truyền qua thực phẩm làm mắc 4.012.038 ca bệnh với 123 người chết, trung bình 668.673 ca bệnh/năm và 21 người chết/năm, trong đó chủ yếu là tiêu chảy cấp tính. Ước lượng tỷ lệ mới mắc tiêu chảy cấp do thực phẩm trong 1 năm là 25,87% dân số. Tình hình mắc các bệnh truyền nhiễm đường tiêu hóa vẫn ghi nhận và diễn biến phức tạp.

Bệnh ung thư mỗi năm có khoảng 70 ngàn người chết và hơn 200 ngàn ca phát hiện mới, trong đó có một phần nguyên nhân từ việc sử dụng thực phẩm không an toàn.

Theo điều tra dịch tễ học của Hiệp hội ung thư thế giới thì có khoảng 35% ca mắc bệnh ung thư có nguồn gốc thực phẩm không an toàn và có thể phòng được.

Kết quả kiểm nghiệm rau, quả tươi sống giai đoạn 2011- 2016 cho thấy những con số hết sức đáng suy nghĩ khi: Tỷ lệ tồn dư hóa chất vượt ngưỡng cho phép là 8,47%; kiểm tra đối với 54.750 lượt hộ nông dân sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) đã phát hiện 9.056 hộ vi phạm (chiếm 16,54%); kiểm tra 2.064 đợt với 63.230 lượt cơ sở sản xuất, buôn bán thuốc BVTV, phát hiện và xử lý trên 7.434 cơ sở vi phạm (chiếm 11,7%); các vi phạm phổ biến là không bảo đảm thời gian cách ly, liều lượng và nồng độ sử dụng thuốc, thuốc không rõ nguồn gốc, có nơi sử dụng thuốc cấm.

Chưa quyết liệt chặn thực phẩm bẩn

Từ những kết quả ấy, thay mặt đoàn giám sát, Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển chỉ rõ: Đối với Chính phủ, để tồn tại những yếu kém, hạn chế trong quản lý ATTP nêu trên là thuộc trách nhiệm của Chính phủ trong tổ chức, phân bổ nguồn lực, đặc biệt là ngân sách cho công tác ATTP và tổ chức bộ máy triển khai thực hiện; phân công, phân cấp nhiệm vụ quản lý nhà nước giữa các Bộ còn có mặt chồng chéo; hoạt động điều phối của Ban chỉ đạo liên ngành trung ương còn chưa quyết liệt; ban hành một số văn bản chỉ đạo quản lý còn chậm, giải pháp đưa ra chưa khả thi, nhiều vấn đề tồn tại chưa có biện pháp xử lý dứt điểm như vấn đề sản xuất, kinh doanh nhỏ lẻ, sử dụng chất cấm trong chăn nuôi…

Đối với 3 Bộ: Bộ Y tế, Bộ NNPTNT và Bộ Công thương, Trưởng đoàn giám sát cho rằng, có trách nhiệm trong việc tham mưu, đề xuất và ban hành các văn bản QPPL, còn để xảy ra những tồn tại, hạn chế; có lúc, có việc chưa làm thật tốt công tác quản lý nhà nước theo sự phân công đã được quy định tại Luật An toàn thực phẩm.

Nhưng trách nhiệm chính là của UBND các cấp trong việc để xảy ra sai phạm, yếu kém trong quản lý điều kiện bảo đảm ATTP đối với cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm nhỏ lẻ, thức ăn đường phố, cơ sở kinh doanh, dịch vụ ăn uống, ATTP tại các chợ trên địa bàn và các đối tượng theo phân cấp quản lý; một số địa phương còn để xảy ra các vụ ngộ độc tập thể, gây chết người nghiêm trọng trên địa bàn.

Còn, với các hộ trực tiếp sản xuất kinh doanh, đoàn giám sát cho biết, có tình trạng né tránh kiểm tra, thanh tra của các cơ quan nhà nước; còn có hiện tượng tiếp tay cho các vi phạm như kinh doanh hàng buôn lậu, không có nguồn gốc xuất xứ, hóa chất, phụ gia thực phẩm không thuộc danh mục cho phép sử dụng…

Đặc biệt, đạo đức kinh doanh chưa được coi trọng; chưa nhận thức hết được những tổn hại gây ra do hoạt động sản xuất, kinh doanh thực phẩm không bảo đảm an toàn đối với người tiêu dùng - Báo cáo nêu rõ.  

 M.Loan