Phát hành sách giáo khoa: Lỗ, nhưng chiết khấu vẫn cao

Từ cuối năm 2017 đến nay, Bộ GDĐT đã phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông cấp phép thêm 5 NXB được tham gia xuất bản SGK và sẽ tiếp tục xem xét mở rộng cấp phép nên độc quyền in ấn, phát hành SGK của NXB Giáo dục Việt Nam sẽ được xóa bỏ. Hiện với mức chiết khấu SGK từ 18 - 20%, NXB Giáo dục Việt Nam đang bị các công ty sách thiết bị trường học (STBTH) phản ứng.

Sớm xóa độc quyền SGK.

Mức chiết khấu 250 tỷ đồng đi đâu?

Trước những ý kiến cho rằng chiết khấu phát hành SGK lên tới 25% nhưng NXB Giáo dục Việt Nam lại lỗ tới 40 tỷ đồng in ấn, phát hành mỗi năm, Bộ GDĐT đã có báo cáo gửi Văn phòng Chính phủ. 

Cụ thể, Bộ GDĐT cho biết, thực hiện Nghị quyết số 40/2000/QH10 ngày 9/12/2000 của Quốc hội về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông (GDPT), Chính phủ đã giao Bộ GDĐT xây dựng chương trình, tổ chức biên soạn SGK để thực hiện trên phạm vi cả nước từ năm học 2002 - 2003.

Để tổ chức biên soạn bộ SGK, Bộ GDĐT ban hành Quyết định thành lập đội ngũ tác giả và tổ chức biên soạn SGK; Quyết định thành lập Hội đồng thẩm định SGK và tổ chức thẩm định SGK các môn học.

Bộ GDĐT giao NXB Giáo dục Việt Nam tổ chức bản thảo, biên tập, thiết kế-minh họa, đăng ký xuất bản, in và phát hành SGK. Từ đó đến nay, việc in SGK do NXB Giáo dục Việt Nam tổ chức thực hiện thông qua hình thức đấu thầu rộng rãi để lựa chọn các nhà in có đủ năng lực để bảo đảm chất lượng, tiến độ, giá thành hợp lý.

Theo Bộ GDĐT, toàn bộ các công ty STBTH, các đối tác phát hành, các đại lý, cửa hàng bán lẻ... trong kênh phân phối SGK đều hoạt động theo Luật Doanh nghiệp và chịu tác động của các quy luật của thị trường. Các cấp đại lý (bán hàng) phải tự hạch toán, tự cân đối... không được hỗ trợ từ ngân sách nhà nước trong việc phát hành SGK.

“SGK cũng như mọi hàng hóa khác, để tới được tay học sinh trải qua một quá trình lưu thông trên thị trường. Vì thế, cần có chiết khấu hay còn gọi là phí phát hành mà các cấp đại lý trong kênh phân phối dùng để chi trả chi phí trong toàn bộ quá trình bán hàng” – báo cáo nêu.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Hữu Độ, về mức chiết khấu, theo báo cáo của NXB, ban đầu thì có thể là 20-25%, nhưng chính thức là 18-20%, trong đó chiết khấu chính là vận chuyển, phát hành sách từ nhà in thông qua các công ty STBTH ở các địa phương… Mức chiết khấu này không cao so với sách tham khảo, sách hướng dẫn là 30-35%. Thậm chí là rất thấp so với mặt bằng chiết khấu đối với mặt hàng sách nói chung của các NXB.

Sớm xóa độc quyền SGK

Bộ GDĐT cho rằng giá SGK hiện nay ở mức thấp, chỉ bằng 30 - 40% đối với giá của các loại sách khác (có cùng số trang) nên giá trị thu được sau khi phát hành SGK càng nhỏ. Vì thế, các đối tác phát hành không mặn mà với việc phát hành SGK do phần hoa hồng thu được không đảm bảo bù đắp đủ các chi phí lưu thông, bán hàng.

Cụ thể, để kìm giữ được giá SGK như hiện nay, đồng thời giảm bớt việc phải bù đắp khoản lỗ trong việc in và phát hành SGK, trong 16 năm qua, NXB Giáo dục Việt Nam đã nỗ lực tìm phương án thuyết phục các công ty STBTH đồng thuận, cùng chia sẻ trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của ngành để giảm dần chiết khấu đối với SGK. Trước năm 2008, mức chiết khấu SGK được áp dụng từ 21 - 34% tùy theo địa bàn có khó khăn về điều kiện đường sá (đồng bằng - biên giới, hải đảo), phương tiện vận chuyển (ô tô, xe thồ, xe ngựa) cũng như mức độ phát triển kinh tế.

Năm 2008, NXB Giáo dục Việt Nam đề nghị các nhà in không tăng giá in và các công ty phát hành STBTH chia sẻ một phần khó khăn bằng việc điều chỉnh chiếu khấu phát hành SGK xuống từ 20% đến 27%.

Trước bối cảnh giá giấy in và công in tăng cao, năm 2010, NXB Giáo dục Việt Nam đã buộc phải đề nghị các công ty STBTH tiếp tục đồng thuận, chia sẻ áp dụng chung mức chiết khấu chung (20%) đối với tất cả các đối tác.

Theo Bộ GDĐT, mức chiết khấu phát hành SGK từ 18 - 20% như hiện nay là một khó khăn rất lớn đối với các công ty Sách TBTH, đặc biệt đối với các tỉnh miền núi, biên giới, hải đảo. Các đối tác phát hành, các câu lạc bộ công ty STBTH ở các miền đã nhiều lần kiến nghị, gửi văn bản đề nghị tăng phí phát hành hoặc hỗ trợ chi phí vận chuyển từ 2 - 5%.

Như vậy, nghịch lý NXB Giáo dục Việt Nam dù than mỗi năm lỗ 40 tỷ đồng tiền in ấn, phát hành SGK nhưng mức chiết khấu của NXB này với mặt hàng SGK rất lớn. Nghịch lý đó khiến dư luận nghi ngờ có lợi ích nhóm ở đây. Nhiều cơ quan chức năng, lãnh đạo các cấp vẫn lên tiếng phản ứng, yêu cầu xóa bỏ độc quyền in SGK của đơn vị này. 

Tại buổi họp báo Chính phủ chiều tối 1/10, Bộ trưởng - Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cho rằng, SGK là lĩnh vực thuộc trách nhiệm, thẩm quyền quản lý của Bộ GDĐT. Đây cũng là vấn đề rất lớn với xã hội vì hàng năm, xã hội phải tốn khoản chi phí rất lớn cho việc in ấn, phát hành, mua SGK cho học sinh sử dụng.

Vì vậy, việc làm SGK cũng phải xem xét điều chỉnh lại. Ví dụ, vấn đề bài tập in trực tiếp trên SGK khiến sách không thể tái sử dụng thì Bộ trưởng Bộ GDĐT Phùng Xuân Nhạ có giải thích là đã chỉ đạo giáo viên hướng dẫn học sinh không viết trực tiếp lên sách. Sau nữa, các cơ quan phải loại bỏ nội dung bài tập trên sách, đưa vào ấn bản khác.     

Thu Hương