Bỏ nhiều thủ tục kiểm tra chuyên ngành

Cần cải thiện hơn nữa công tác kiểm tra chuyên ngành hàng hóa xuất nhập khẩu.

Cần cải cách toàn diện

 Dẫn chứng mới nhất cho tình trạng kiểm tra chuyên ngành hàng hóa xuất nhập khẩu khá phức tạp và tốn kém, mới đây, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) khi  phân tích về Nghị định 83 kinh doanh xăng dầu đã cho rằng phải giảm bớt các điều kiện kinh doanh để nhiều chủ thể kinh doanh có thể tham gia vào hoạt động nhập khẩu xăng dầu, qua đó đảm bảo nguồn cung trên thị trường.

Cụ thể Khoản 2 Điều 33 Nghị định quy định: “Trên cơ sở nhu cầu định hướng về xăng dầu nhập khẩu, thực tế tiêu thụ nội địa năm trước liền kề và đăng ký của thương nhân, Bộ Công thương giao hạn mức nhập khẩu tối thiểu phục vụ tiêu thụ nội địa cả năm theo cơ cấu chủng loại cho từng thương nhân có giấy phép kinh doanh, xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu để làm thủ tục nhập khẩu với cơ quan hải quan”.

Dựa trên mức giao tối thiểu của Bộ Công thương và căn cứ vào nhu cầu của thị trường, thương nhân kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu quyết định khối lượng xăng dầu nhập khẩu các loại để tiêu thụ tại thị trường trong nước (Khoản 4 Điều 33 Nghị định 83/NĐ-CP) và thực hiện đăng ký hạn mức tối thiểu nhập khẩu xăng dầu với Bộ Công thương (Điều 34). Như vậy có thể hiểu là  đối với sản phẩm xăng dầu, nhà nước quản lý bằng phương thức sử dụng mệnh lệnh hành chính buộc DN phải nhập khẩu một số lượng xăng dầu tối thiểu hằng năm. Suy đoán mục tiêu của phương thức quản lý này là nhằm “đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế và tiêu dùng của xã hội”.

Tuy nhiên, theo VCCI, thực tế cho thấy, phương thức này có thể là thích hợp trong bối cảnh trước đây, khi số lượng đầu mối xăng dầu hạn chế chỉ ở một số ít các doanh nghiệp theo chỉ định của Bộ Công thương và thị trường luôn hiện hữu nguy cơ thiếu hụt nguồn cung nếu các DN này cố ý nhập khẩu ít để tạo khan hiếm trên thị trường.

Kiến nghị bằng văn bản của VCCI cho hay: “Trong bối cảnh hiện nay, khi quyền nhập khẩu xăng dầu về nguyên tắc đã được mở cho bất kỳ DN nào đáp ứng các điều kiện để được cấp phép nhập khẩu xăng dầu và các DN này phải tuân thủ pháp luật cạnh tranh, lo ngại về tình trạng độc quyền gây thiếu hụt nguồn cung là không thỏa đáng và hoàn toàn không thể là căn cứ để sử dụng biện pháp can thiệp quá sâu vào quyền tự chủ kinh doanh của DN (trong việc xác định số lượng hàng hóa mua vào)”.

Cụ thể, khi thị trường xăng dầu đã được quản lý theo cơ chế mở, vấn đề nguồn cung, nhu cầu của người tiêu dùng thuần túy là vấn đề của thị trường. Nếu nhu cầu của thị trường tăng cao, DN sẽ nhập khẩu xăng dầu với số lượng lớn để đáp ứng và ngược lại.

Như vậy, nguồn cung của xăng dầu sẽ dựa vào quy luật của thị trường quyết định. Trong trường hợp nhu cầu của thị trường không lớn hoặc lượng xăng dầu đang có trên thị trường nội địa đủ cung ứng được cho thị trường thì việc DN tiếp tục phải nhập khẩu cho đạt hạn mức nhập khẩu tối thiểu sẽ khiến các DN rơi vào tình trạng khó khăn.

Đặc biệt về tính minh bạch, VCCI đánh giá, Nghị định 83/NĐ-CP cũng như Thông tư 38 không quy định về các tiêu chí để cơ quan nhà nước quyết định các hạn mức cho thương nhân. Điều này khiến cho quy trình trở nên thiếu minh bạch và tạo ra dư địa cho tình trạng phân biệt đối xử giữa các DN nhập khẩu xăng dầu.

Văn bản của VCCI nêu: “Trên thực tế, số lượng các DN được cấp phép nhập khẩu cũng không lớn, do các điều kiện kinh doanh tại Nghị định 83 là rất cao mà chỉ một số ít thương nhân có tiềm lực tài chính lớn mới có thể tham gia thị trường (điều kiện theo hướng áp đặt quy mô; hệ thống phân phối được thiết kế theo từng cấp bậc (thương nhân nhập khẩu, phân phối, tổng đại lý, đại lý, cửa hàng bán lẻ), tương ứng với mỗi cấp bậc là các điều kiện kinh doanh khá là khắt khe…)”.

VCCI kiến nghị bỏ quy định “hạn mức tối thiểu nhập khẩu xăng dầu hàng năm do Bộ Công thương phân giao” để tạo cạnh tranh trên thị trường xăng dầu. Chưa hết, tại việc xác nhận đơn đăng ký nhập khẩu tự động thuốc lá điếu, xì gà VCCI  cũng cho rằng có nhiều điểm không hợp lý. Theo quy định tại Thông tư 37,  trước khi làm thủ tục nhập khẩu thuốc lá điếu, xì gà, thương nhân phải làm thủ tục để có được xác nhận đơn đăng ký nhập khẩu theo chế độ cấp phép tự động. Như vậy việc duy trì loại giấy phép này là không cần thiết.

Doanh nghiệp nên đấu tranh đến cùng

Đó là lời khuyên của TS Nguyễn Đình Cung được đưa ra tại cuộc Hội thảo thực hiện Nghị quyết 19 của Chính phủ: “Cải cách quy định và thủ tục hành chính trong quản lý, kiểm tra đối với hàng hóa xuất nhập khẩu” do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM) phối hợp với Dự án GIG của Cơ quan phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tổ chức ngày 13/6.

Ông Cung cho rằng, về nguyên tắc, cơ quan nhà nước chỉ làm những gì luật cho phép. Do đó, khi gặp những vướng mắc, DN, chuyên gia phải tìm kỹ ở các quy định, lấy đó làm cơ sở trao đổi, đấu tranh đến cùng.

Ông Phạm Thanh Bình, chuyên gia Dự án Quản trị Nhà nước nhằm tăng trưởng toàn diện, cũng chỉ ra nhiều thủ tục hải quan và quản lý, kiểm tra chuyên ngành vẫn gây khó khăn cho DN. Chẳng hạn như số thủ tục thực hiện qua cơ chế một cửa quốc gia còn rất nhỏ so với tổng số các thủ tục mà DN đang phải thực hiện.

Đa số các cơ quan, đơn vị đều mới áp dụng điện tử một phần, vừa thực hiện thủ tục điện tử, vừa yêu cầu phải nộp hồ sơ giấy. Đáng chú ý, các cơ quan chức năng hiện chưa giải quyết căn bản vướng mắc về xác định giá trị, tham vấn xác định trị giá tính thuế đối với hàng hoá xuất nhập khẩu.. 

Thúy Hằng