"Giữ hồn" Tây Nguyên - Bài 3: Hồi sinh nhạc cụ truyền thống
09:36 | 04/11/2016
Giữa phố núi sôi động, người nghệ nhân già vẫn say mê chế tác, diễn tấu nhạc cụ dân tộc, truyền cảm hứng cho nhiều người trẻ ở buôn làng.
Về hưu trở thành nghệ nhân
Không khó để tìm nhà nghệ nhân Ama H’Loan ở buôn Akô Dhông, một buôn Êđê nằm giữa TP. Buôn Ma Thuột. Hằng ngày, người qua lại đều thấy ông ngồi trước hiên nhà, trên tay là chiếc rìu sắc, cần mẫn đục đẽo các ống tre, quả bầu để chế tác thành một loại nhạc cụ nào đó.
Ama H’Loan năm nay đã 77 tuổi, ông còn có tên khác là Y Bhiông Niê, quê ở vùng Cư Pơng, huyện Krông Búk, cách Buôn Ma Thuột chừng 70 km. Người nghệ nhân có 55 tuổi Đảng này cho biết thời chống Mỹ, ông thoát ly ra rừng từ năm 1960, tham gia làm giao liên, công tác dân vận, cầm súng chiến đấu bảo vệ vùng căn cứ kháng chiến suốt thời trai trẻ. Năm 1969, ông được ra miền Bắc học tập, đến năm 1972 trở lại chiến trường Tây Nguyên. Sau ngày thống nhất đất nước 1975, ông từng làm Phó Bí thư Tỉnh Đoàn, sau đó công tác ở Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Đắk Lắk đến ngày nghỉ hưu vào năm 2000. Ghi nhận cống hiến của ông, Nhà nước đã tặng thưởng Huân chương Kháng chiến hạng Nhất, Huân chương Độc lập hạng Nhì cùng nhiều bằng khen khác…
Về hưu, sống ở buôn Akô Dhông, tham gia các sinh hoạt truyền thống cùng bà con, niềm đam mê văn nghệ của Ama H’Loan dường như trỗi dậy sau những năm tháng miệt mài công tác. Ông bảo hồi tuổi thiếu niên đã tập tành làm các nhạc cụ đơn giản để cùng lũ bạn chăn bò “thổi cho vui tai” ở ngoài rừng, ngoài rẫy. Giờ đây, chỉ với những vật liệu đơn giản có sẵn là ông lại có thể “hồi sinh” những nhạc cụ mà mình yêu thích. Hơn thế, ông dồn tâm huyết vào việc tìm hiểu cấu trúc các nhạc cụ truyền thống làm từ tre nứa, gỗ, thậm chí sáng tạo dùng các ống nhựa trong chế tác mà trước đây ít có nghệ nhân làm được. “Ngày trước chiếc kipăh (tù và) thường làm bằng sừng trâu, nay sừng rất hiếm nên mình phải chuyển sang dùng loại gỗ có độ bền như hương, tạo dáng, hong bồ hóng đen nhức như sừng thật. Phần chóp kipăh được làm khá công phu, nhất là bộ phận lưỡi gà làm thanh rung tạo âm phải bằng vỏ cây tre đực cứng và dẻo”, Ama H’Loan giải thích tỉ mỉ.
Ama H’Loan diễn tấu kèn đing năm do mình chế tác.
Theo Ama H’Loan, trong các nhạc cụ của người Êđê, khó làm nhất là kèn đing năm, do có đến 6 ống trúc đấu chung vào thân kèn là quả bầu khô, khoét lỗ tạo âm trên mỗi ống trúc phải tuyệt đối chính xác, nếu sai lệch vị trí các lỗ là sai âm. Thời gian đầu chế tác đing năm, ông làm hỏng nhiều lần mới thành công. Ông cho biết phải mất từ 2 - 3 ngày mới hoàn thành một chiếc đing năm nhưng bán chỉ với giá khoảng 300.000 đồng.
Ama H’Loan cho rằng các loại vật liệu chế tác như tre nứa, bầu khô tuy dễ tìm trong rừng rú, nương rẫy nhưng cũng đòi hỏi khắt khe như tre đủ độ già, ống có độ mỏng cần thiết, bầu khô phải có hình dáng đẹp và chuẩn để giữ hơi khi thổi. Vì vậy, có những vật liệu ông phải đặt mua từ các huyện xa như M’Đrắk, Ea H’leo, Krông Búk, Buôn Đôn… Hơn 15 năm qua, gần như ngày nào Ama H’Loan cũng bận rộn với công việc chế tác các nhạc cụ đing năm, đing puôt, đing klut, đing tăkta, kipăh, đàn t’rưng, ching kram… Ông bảo không nhớ mình làm ra bao nhiêu sản phẩm, chỉ biết rằng tháng nào cũng có người đến đặt hàng, không chỉ ở Buôn Ma Thuột mà còn từ nhiều huyện trong tỉnh. Khách hàng không chỉ là du khách đến mua làm kỷ niệm mà còn là các đoàn ca nhạc dân tộc, các đội văn nghệ dân gian ở các huyện, xã, buôn làng có nhu cầu biểu diễn nhạc cụ truyền thống…
Lo vắng người kế nghiệp
Năm 2014, Ama H’Loan cùng một số nghệ nhân ở Đắk Lắk được mời sang biểu diễn trong chương trình Festival âm nhạc dân gian quốc tế Sommelo ở Phần Lan. Ông nói đó là một trong những chuyến đi nước ngoài đem lại ấn tượng khó quên nhất, khi đi ông mang theo một thùng to chứa nhạc cụ và vật liệu tre nứa. Ông kể công chúng nước bạn tỏ ra ngạc nhiên, thán phục trước những nhạc cụ được ông biểu diễn và tự tay chế tác từ vật liệu đơn giản, mộc mạc lấy từ núi rừng Tây Nguyên. Nhiều người đã mua các nhạc cụ này để làm quà lưu niệm và còn học hỏi cách sử dụng chúng.
Ngoài tay nghề chế tác nhạc cụ, Ama H’Loan còn được mến mộ bởi tài chỉnh chiêng. Đôi tai thẩm âm chính xác cùng đôi tay khéo léo của ông đã giúp sửa chữa, hoàn thiện nhiều bộ chiêng hỏng ở nhiều buôn làng trong tỉnh. 5 năm trước, ông tham gia chỉnh sửa hàng trăm bộ chiêng trong một dự án cấp chiêng cho các buôn làng của Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch Đắk Lắk.
|
Ama H’Loan còn là một nghệ nhân tham gia biểu diễn cồng chiêng và nhạc cụ dân tộc ở nhiều tỉnh, thành trong nước. Có năm, ông cùng vợ và con gái út thạo nghề dệt thổ cẩm được mời trình diễn các sinh hoạt văn hóa, lễ hội, tập tục của đồng bào Êđê nhiều tháng liền ở Làng văn hóa - du lịch các dân tộc Việt Nam ở Đồng Mô, Sơn Tây (Hà Nội). Ngôi nhà nhỏ của gia đình ông gần như ngày nào cũng rộn rã tiếng chiêng, đàn t’rưng hay kèn đing năm, đing tăkta của những thanh thiếu niên trong buôn đến luyện tập. Ông Ama Bi, đội trưởng đội chiêng buôn Akô Dhông, cho biết nhờ Ama H’Loan tận tình truyền dạy mà ngày càng có thêm nhiều người trẻ trong buôn biết đánh chiêng, chơi thành thạo các nhạc cụ.
Tuy vậy, với nghệ nhân Ama H’Loan, ông vẫn trăn trở khi tuổi già sức yếu nhưng không có ai tiếp bước theo nghề chế tác nhạc cụ, cái nghề mà theo ông phải chấp nhận đánh đổi nhiều thứ vì khó làm giàu. “Người đánh cồng chiêng, thổi đing năm ít nhiều đã có lớp trẻ kế thừa, nhưng người làm nhạc cụ thì ngày càng hiếm. Có người từ huyện xa phải lặn lội đem nhạc cụ hỏng lên Buôn Ma Thuột cho mình sửa chữa. Mình lo lắm vì giờ đây ở các buôn làng không còn mấy người biết chế tác, chỉnh sửa nhạc cụ nữa”, người nghệ nhân già bày tỏ nỗi ưu tư.
(Còn nữa)
Linh Châu
Source : Nguồn: Báo Đắk Lắk
Nguồn: daktip.com.vn
CÁC TIN KHÁC
- Huyện ủy Krông Bông đồng ý chủ trương đầu tư Dự án điểm du lịch thác Krông Kmar (23/11/2016)
- Đánh thức tiềm năng du lịch Núi Hoa (16/11/2016)
- Đến năm 2020, Đắk lắk thu hút đầu tư vào du lịch trên 150 nghìn tỷ đồng (11/11/2016)
- "Giữ hồn" Tây Nguyên - Bài cuối: Truyền dạy sử thi (06/11/2016)
- Du lịch cộng đồng và "cú hích" cho sinh kế (05/11/2016)
- "Giữ hồn" Tây Nguyên - Bài 2: 30 năm sưu tầm cổ vật (02/11/2016)
- Buôn Ma Thuột trên con đường hướng đến đô thị du lịch (27/10/2016)
- Lượng khách đến Đắk Lắk tăng 20,16% so với cùng kỳ (19/10/2016)
- Xúc tiến triển khai chương trình du lịch " Hành trình di sản" (12/10/2016)
- Tây Nguyên - Điểm đến du lịch văn hóa-sinh thái (11/10/2016)
- Liên hoan "Thanh niên hát dân ca và diễn tấu nhạc cụ dân tộc" huyện Cư Kuin (07/10/2016)
Khách sạn Thống Nhất Tp.Buôn Ma Thuột – Điểm hẹn Tây Nguyên
Buôn Ma Thuột được mệnh danh là Thủ phủ Tây nguyên, nơi văn hóa các dân tộc giao thoa và thể hiện nét riêng mà Đắk Lắk được hưởng.
- 108 - Nơi lý tưởng để bạn dừng chân tại Buôn Ma Thuột
- Khu du lịch sinh thái Ngọc Phụng – Điểm đến lý tưởng dành cho bạn
- Công ty TNHH Khách sạn và Du lịch Bạch Mã
- Khách sạn Sài Gòn – Ban Mê
Sầu riêng và những bước đi trên con đường chính ngạch
Sầu riêng Việt Nam xuất sang Trung Quốc theo con đường chính ngạch là cơ hội lớn để ngành hàng này phát triển.
- Đắk Lắk: Lễ hội nâng tầm sầu riêng Krông Pắc
- Nhiều hoạt động sôi nổi tại Lễ hội Sầu riêng huyện Krông Pắc lần thứ nhất
- Sẽ biểu diễn bay khinh khí cầu tại Lễ hội Sầu riêng Krông Pắc lần thứ I năm 2022
- Huyện Krông Pắc: Ra mắt mô hình trồng dổi lấy hạt tại xã Ea Yiêng
- Giá cà phê đã lên 125.000 đồng/kg
- Quản lý, bảo vệ rừng ở Ea Kar: Cần biện pháp “giải nhiệt” hiệu quả
- Đắk Lắk: Tiêu hủy gần 2,5 tấn thực phẩm, dầu ăn không rõ nguồn gốc
- Chậm bổ sung vốn, chủ đầu tư xin tạm dừng thi công Tỉnh lộ 1
- Công an huyện Krông Búk: Bắt con trai chém mẹ bị thương nặng
- Động lực để hợp tác xã nông nghiệp phát triển bền vững
- Giá xăng tăng trong kỳ điều hành thực hiện sớm
- Giá cà phê trong nước tăng như vũ bão, tiến sát 120.000 đồng/kg
- Truy tố những trường hợp để chó, mèo gây hậu quả nghiêm trọng
- Năm 2024, hàng loạt trường đại học tăng học phí
BÌNH LUẬN CỦA BẠN
BÌNH LUẬN