Kỳ công chế tác cồng chiêng Tây Nguyên
14:16 | 08/04/2019
Đồng bào dân tộc thiểu số Tây Nguyên như Êđê, M’nông, Ja Rai… sở hữu, sử dụng nhiều cồng chiêng, song việc chế tác lại là nghệ nhân ở làng nghề đúc đồng ở miền xuôi.
Quy trình tạo nên một chiếc chiêng, chiếc cồng rất kỳ công, tốn thời gian, đòi hỏi người thợ có tay nghề cao.
Trong dịp Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ 7 năm 2019, người dân Tây Nguyên được tận mắt chứng kiến quy trình đúc, gia công, hoàn thiện bộ chiêng Knah của đồng bào Êđê do các nghệ nhân đúc đồng làng Phước Kiều (Quảng Nam) thực hiện. Vừa làm đất, tạo khuôn đúc, ông Nguyễn Hữu Cảnh - người có hơn 30 năm làm thợ đúc đồng cho biết, quy trình chế tác cồng chiêng trải qua nhiều công đoạn từ tạo khuôn, nấu, rót đồng, làm nguội, gia công đánh bóng, tìm âm, chỉnh âm… Tất cả đều làm thủ công, tốn nhiều thời gian, đòi hỏi người thợ có tay nghề cao. Đúc một bộ cồng chiêng, người thợ phải chuẩn bị khuôn gần cả tháng; rồi tiến hành nấu - rót đồng, dỡ khuôn và gia công. Để sản phẩm không bị “khuyết tật” người thợ cần tính toán kỹ tỷ lệ pha trộn hợp kim ngay từ đầu. Thời gian đúc ra một chiếc chiêng, chiếc cồng hoàn chỉnh mất từ 4-5 ngày; sau đó đến công đoạn làm nguội, gia công sản phẩm. Đúc thủ công, bề mặt cồng chiêng không được phẳng tuyệt đối, người thợ dùng máy chuyên dụng bào gọt cho sắc đẹp. Công đoạn cuối cùng là tìm âm thanh cho cồng chiêng. Việc này rất quan trọng, chỉ những thợ có kinh nghiệm, yêu cồng chiêng mới đảm nhận được.
Nghệ nhân Dương Ngọc Tiển thẩm âm cồng chiêng
Ông Dương Ngọc Tiển, bậc thầy thẩm âm cồng chiêng ở làng Phước Kiều cho hay, bí quyết tạo ra bộ cồng chiêng đạt chuẩn về hình thức, âm thanh nằm ở khâu làm khuôn và cách pha chế hợp kim đồng. Tùy vào từng sản phẩm, người thợ có cách pha hợp kim, làm khuôn, thậm chí cách nấu đồng khác nhau. Muốn âm thanh cao, dài thì cấu tạo hợp kim phải cứng và bền, để khi có ngoại lực tác động nó sẽ tạo ra âm thanh to và kéo dài. Muốn chỉnh âm thanh cồng chiêng, người thợ phải biết cách đánh để cảm nhận được âm, độ vang… Nếu âm thanh chưa đạt, người thợ dùng búa gõ vào mặt cồng chiêng để “cải mặt” cho đến khi chuẩn mới thôi. Công việc thẩm âm phụ thuộc nhiều vào cảm xúc. Lúc cao hứng, ông Tiển chỉ mất vài giờ nhưng có khi mất cả ngày mới tìm được “hồn” cồng chiêng.
Rót hợp kim đồng vào khuôn.
Theo ông Tiển, tìm âm thanh cho một đơn vị chiêng thì dễ, còn cho cả dàn chiêng rất khó. Bởi đồng bào dân tộc thiểu số chơi nhạc theo cách thuần tự nhiên như theo tiếng chim hót, tiếng nước chảy... Vậy nên âm thanh cồng chiêng không theo quy tắc hợp âm (Đồ-rê-mi-fa-son-la) hay bình quân luật (chiêng đầu đánh xa 200 mét, chiêng thứ hai đánh được 300 mét, khi hai chiêng cùng đánh không phải vang 500 mét mà lên tới ngàn mét) mà theo kiểu “sóng nước” (tức âm sau đánh đẩy âm trước) tạo nên dàn hợp âm đồng đều, vang xa. Ông cũng cho biết thêm, cồng chiêng không phải là sản phẩm do làng đúc đồng sáng tạo ra mà chế tác theo sản phẩm mẫu do đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng Trường Sơn Tây Nguyên mang đến. Họ mua cồng chiêng từ các nước Miến Điện, Mã Lai thông qua con đường giao thương. Tuy nhiên do đường sá xa xôi, mỗi bộ cồng chiêng phải đổi bằng voi, trâu, bò… rất đắt đỏ nên các già làng Tây Nguyên mới mang sản phẩm mẫu đến làng đúc đồng nhờ chế tác. Với kinh nghiệm, tài năng, các nghệ nhân làng Phước Kiều đã “bắt” được hồn thiêng núi rừng để tạo ra bộ chiêng đúng chuẩn, khai phá nghề đúc cồng chiêng cho đồng bào Tây Nguyên.
Người chế tác - người sử dụng cồng chiêng ở hai vùng miền khác nhau đã có dịp hội ngộ tại thủ phủ cà phê. Từ đây, người dân Tây Nguyên có cơ hội biết quy trình chế tác, nguồn gốc tạo ra cồng chiêng; còn người thợ được hiểu hơn về văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên để có thêm kinh nghiệm thực tiễn chế tạo ra sản phẩm đúng tông, đúng nhịp với người sử dụng.
Huỳnh Thủy
nguồn: Báo Đắk Lắk Điện tử
CÁC TIN KHÁC
- Tổ chức gần 150 nghi lễ, ngày hội truyền thống các dân tộc thiểu số tại chỗ (12/04/2019)
- Xứ sở của âm thanh và giai điệu (12/04/2019)
- 20 nghệ nhân Êđê tham gia Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam năm 2019 (12/04/2019)
- Thú vị truyền thuyết về núi Tà Đùng (11/04/2019)
- Người mê sưu tầm hiện vật văn hóa Tây Nguyên (09/04/2019)
- Krông Nô tận dụng lợi thế để phát triển du lịch homestay (01/04/2019)
- Nồng nàn rượu cần Ban Mê (01/04/2019)
- Hành trình chinh phục danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu (28/03/2019)
- Nâng cao phúc lợi của voi nhà (27/03/2019)
- Sẽ thực hiện Tiêu bản Voi để trưng bày, giới thiệu tại Bảo tàng Đắk Lắk (27/03/2019)
- Chọn du lịch sinh thái để nâng tầm sản phẩm nông nghiệp (26/03/2019)
Khách sạn Thống Nhất Tp.Buôn Ma Thuột – Điểm hẹn Tây Nguyên
Buôn Ma Thuột được mệnh danh là Thủ phủ Tây nguyên, nơi văn hóa các dân tộc giao thoa và thể hiện nét riêng mà Đắk Lắk được hưởng.
- 108 - Nơi lý tưởng để bạn dừng chân tại Buôn Ma Thuột
- Khu du lịch sinh thái Ngọc Phụng – Điểm đến lý tưởng dành cho bạn
- Công ty TNHH Khách sạn và Du lịch Bạch Mã
- Khách sạn Sài Gòn – Ban Mê
Sầu riêng và những bước đi trên con đường chính ngạch
Sầu riêng Việt Nam xuất sang Trung Quốc theo con đường chính ngạch là cơ hội lớn để ngành hàng này phát triển.
- Đắk Lắk: Lễ hội nâng tầm sầu riêng Krông Pắc
- Nhiều hoạt động sôi nổi tại Lễ hội Sầu riêng huyện Krông Pắc lần thứ nhất
- Sẽ biểu diễn bay khinh khí cầu tại Lễ hội Sầu riêng Krông Pắc lần thứ I năm 2022
- Huyện Krông Pắc: Ra mắt mô hình trồng dổi lấy hạt tại xã Ea Yiêng
- Bộ Giao thông vận tải sẽ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chấp thuận đầu tư sớm Dự án cao tốc Bắc – Nam phía Tây
- Giải cứu đôi vợ chồng già mắc kẹt trên tầng 4 trong căn nhà khóa trái cửa
- Đắk Lắk: 3 học sinh tiểu học tử vong thương tâm
- 500 hộ dân Đắk Nông thiếu nước sinh hoạt do hạn hán
- Tăng cung vàng miếng để hạ nhiệt "sốt giá"
- Công an Đắk Nông triệt phá nhiều vụ trộm cắp xe máy
- Nâng cấp cao tốc: Vì sự an toàn bền vững
- NÓNG: Hủy phiên đấu thầu vàng miếng sáng nay 22-4
- Dấu hiệu giá cả leo thang
- Khơi dậy tiềm năng bằng môi trường đầu tư thuận lợi
BÌNH LUẬN CỦA BẠN
BÌNH LUẬN