Khi vận hành xả nước

 Thế nhưng qua tang thương này thì nhiều vấn đề trong quá trình vận hành xả nước của các thủy điện cần phải có những phương án hữu hiệu, để hạn chế những thương vong cho người dân sinh sống xung quanh. Dù các thủy điện vận hành đúng quy trình hay không thì tính mạng con người vẫn là trên hết.

Cái chết thương tâm của hai cô gái trẻ H’Yam Niê (27 tuổi, trú thôn 1, xã Cư Êbur, TP.Buôn Ma Thuột) và H’Yun Niê (24 tuổi, trú buôn K’Nia 3, xã Ea Bar, huyện Buôn Đôn, Đắk Lắk) vào ngày 16/3 khi thủy điện xả nước là rất đau xót.

Nếu như hôm đó, H’Yun Niê và H’Yam Niê không xuống sông hái rau; giá như hôm đó thủy điện xả nước muộn một chút; giá như hôm đó dòng nước không lên nhanh và cuồn cuộn đổ về thì hai cô gái vẫn còn sống. 

Theo các già làng các buôn làng sinh sống hai bên dòng sông chảy ngược Sê Rê Pốk, trước đây khi các thủy điện chưa chặn dòng, sông Sê Rê Pốk như một dàn nhạc ngày đêm reo lên những âm khúc vang vọng của đại ngàn lộng gió. Có nhiều đoạn, nước sông chảy luồn qua khe đá êm đềm là chỗ những cô gái tuổi trăng tròn thường ra gội đầu chải tóc. Có lúc lặng lẽ, có lúc ồn ào nhưng sông Sê Rê Pốk trước khi cuộn sóng dữ tợn bao giờ cũng cho những dấu hiệu để cảnh báo người dân và buôn làng.

Ngày xưa, người dân sinh sống xung quanh vượt sông vào mùa khô chẳng bao giờ phải lo lắng. Không như ngày nay, con nước lên xuống thất thường theo lượng nước xả của thủy điện khiến cho bà con nhiều bất an. Bởi quy luật tự nhiên đã bị con người thay đổi. 

Tây Nguyên nói chung và Đắk Lắk nói riêng vào mùa khô các sông, suối đều khô cạn vì vậy giữa các dòng sông hay có những bãi cát, mỏm đất. Đây là môi trường thuận lợi cho các loại rau rừng phát triển. Với tập tục bao nhiêu đời nay, bà con các buôn làng Tây Nguyên thường hay đi dọc theo sông, suối để đánh bắt cá và hái rau rừng. K

hi các thủy điện được xây dựng dòng chảy của dòng Sê Rê Pốk lại phụ thuộc vào việc xả nước của các nhà máy, khiến cho bà con không biết lúc nào thủy điện xả nước mà tránh né. Hơn nữa việc xả nước không theo một thời gian nhất định, không có cảnh báo sẽ rất nguy hiểm đối với tính mạng của người dân sinh sống hai bên dọc bờ sông. 

Trở lại câu chuyện, sau tai nạn thương tâm của hai cô gái, theo báo cáo của Công ty Lưới điện cao thế miền Trung (đơn vị chủ quản Xí nghiệp thủy điện Dray H’Linh), nhà máy thủy điện Dray H’Linh 1 có công suất thiết kế khoảng 12MW, đây là nhà máy vận hành theo ngày nên không có khung giờ nhất định về việc xả nước vận hành máy.

Vào mùa khô, nhà máy chủ yếu vận hành vào giờ cao điểm. Tai nạn khiến hai cô gái tử vong là sự cố ngoài ý muốn, vị trí xảy ra tai nạn cũng khá xa nhà máy nên “ngoài tầm kiểm soát” của nhân viên vận hành.

Theo ông Lê Văn Thiện Nhân - Giám đốc Xí nghiệp Thủy điện Dray H’Linh cho biết quá trình xả nước của nhà máy là “đúng quy trình” còn sự việc xả nước khiến hai cô gái tử vong là điều chúng tôi không hề mong muốn. Sau khi biết thông tin, các em gặp nạn, đơn vị đã dừng khẩn cấp 2 tổ máy, đồng thời báo với các thủy điện bậc trên cùng dừng việc phát điện để tìm kiếm, cứu hộ các nạn nhân. 

Về tai nạn thương tâm của hai thiếu nữ, ông Lê Hữu Danh- phó giám đốc Công ty Lưới điện cao thế miền Trung, cho biết, thời điểm xảy ra tai nạn làm hai cô gái tử vong, mực nước trên sông Sê Rê Pốk dâng khoảng 0,8m. Theo quy định xả nước vận hành thủy điện mức nước dâng như vậy trong vòng một giờ là rất chậm, không gây nguy hiểm. Nguyên nhân hai thiếu nữ chết đuối có thể là do bị trượt chân rồi kéo nhau dẫn đến tử vong. 

Lý giải về việc thủy điện xả nước thường phải có cảnh báo bằng âm thanh, đại diện Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp (Bộ Công thương) tại buổi làm việc vào ngày 19/3 với đại diện Công ty Lưới điện cao thế miền Trung và Nhà máy thủy điện Dray H’Linh 1 cho biết, hiện nay đang là mùa khô nên không cần cảnh báo, việc cảnh báo bằng âm thanh chỉ cần thiết đối với mùa mưa lũ. Bởi việc cảnh báo thường xuyên trong mỗi lần vận hành có thể sẽ bị phản tác dụng; người dân sẽ quen với âm thanh này nên sẽ không để ý khi có xả lũ lớn trong mùa mưa lũ.

Hơn nữa, theo ông này, khi thủy điện Dray H’Linh vận hành thì nước sông Sê Rê Pốk vẫn chảy “êm đềm” chứ không dâng lên đột ngột gây nguy hiểm nên việc cảnh báo bằng âm thanh cũng không cần thiết.

Vị đại diện Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp cũng nhận định vụ tai nạn vừa qua là sự cố ngoài ý muốn. Bởi qua kiểm tra cho thấy Xí nghiệp Thủy điện Dray H’Linh cũng như Công ty Lưới điện cao thế miền Trung đã vận hành nhà máy thủy điện Dray H’Linh 1 “đúng quy trình”. 

Việc hai cô gái chết đuối ngay trong mùa khô do thủy điện xả nước là hết sức thương tâm. Mùa lũ đã đành, khi mà nước lên quá cao đe dọa an toàn của hồ chứa thủy điện thì buộc phải xả lũ.

Thiết nghĩ bên cạnh những đợt tuyên truyền, cắm biển chỉ dẫn của cơ quan chức năng, thì người dân sinh sống gần với thủy điện và hai bên dòng sông cũng cần nêu cao ý thức trách nhiệm bảo vệ mình và người thân trước những diễn biến bất thường của dòng nước, đừng để xảy ra tang thương khi thủy điện vận hành xả nước đúng quy trình.

Nguyễn Tuấn Anh