Cần khung pháp lý 'quản' thuốc lá thế hệ mới

Nỗi lo thuốc lá điện tử

Mới 16 tuổi nhưng H.V.H. (Hà Nội) đã sử dụng thuốc lá điện tử 2 năm nay. Chia sẻ về việc sử dụng thuốc lá điện tử, H. giãi bày: Lúc đầu em thấy bạn bè dùng nên chỉ có ý định thử vì trông nó lạ và bắt mắt. Thế nhưng sau khi hút thì không sao bỏ được. Ngày nào không được sử dụng thì người cảm giác rất mệt mỏi, không tỉnh táo.

Thực tế hiện nay, thuốc lá điện tử được sản xuất đa dạng với hình dáng bắt mắt, thoạt nhìn có thể giống điếu thuốc lá truyền thống hoặc giống như bút, ổ đĩa, hình thỏi son... Điều làm cho thuốc lá điện tử nguy hiểm hơn thuốc lá thông thường là có thể sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất. Thông qua việc phối trộn, người sử dụng có thể thêm ma túy và các chất gây nghiện khác vào để tăng cảm giác của người dùng, gây ra những hệ lụy khôn lường cho sức khỏe người sử dụng.

Theo ông Nguyễn Tuấn Lâm - đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam, các sản phẩm thuốc lá mới rất độc hại, cả tác hại lâu dài và ngay trước mắt. Nếu không được ngăn chặn hiệu quả sẽ có nguy cơ tạo ra thế hệ trẻ nghiện nicotine và “nhấn chìm” những kết quả của phòng, chống tác hại thuốc lá trong những năm gần đây.

Hiện tại, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không được phép nhập khẩu, quảng cáo và bán ở Việt Nam. Tuy nhiên, các sản phẩm lậu được bán khá tràn lan và việc thực thi rất yếu. Việc duy trì tình trạng như hiện nay sẽ dẫn tới tình trạng sử dụng thuốc lá điện tử tiếp tục tăng nhanh trong giới trẻ.

“Quản lý thuốc lá điện tử gặp rất nhiều thách thức bởi chưa có các quy định rõ ràng, cụ thể. Do đó, các nhà sản xuất lách luật bằng cách chỉ quảng cáo thiết bị hút thuốc lá nung nóng; có hình thức khuyến mại khi mua thiết bị hoặc tặng tiền cho người giới thiệu người khác mua thiết bị. Thậm chí, công nghiệp thuốc lá sử dụng “chiêu bài” thuốc lá điện tử không có nicotine để “che mắt” người dùng và cơ quan quản lý” - ông Lâm cho biết.

Cần sớm có quy định thống nhất

Theo các chuyên gia, thuốc lá thế hệ mới là sản phẩm nhắm đến giới trẻ, khiến thanh thiếu niên bắt đầu nghiện nicotine sớm hơn và tác hại sức khỏe sẽ nghiêm trọng hơn cả trước mắt và về lâu dài. Tuy nhiên, hiện chưa có hành lang pháp lý xử lý mạnh đối với việc kinh doanh thuốc lá thế hệ mới, đây cũng chính là khó khăn, nhức nhối để đẩy lùi thuốc lá ra khỏi học đường.

Từ năm 2020 đến quý I/2024, Tổng cục Quản lý thị trường đã triển khai hơn 9.000 vụ thanh tra và kiểm tra thuốc lá điếu nhập lậu và 707 vụ thuốc lá thế hệ mới. Qua đó, đã phát hiện hơn 7.200 vụ thuốc lá điếu nhập lậu và 707 vụ thuốc lá thế hệ mới vi phạm pháp luật. Qua việc thanh tra, kiểm tra trên, lực lượng quản lý thị trường đã xử phạt hơn 33 tỷ đồng từ thuốc lá nhập lậu và gần 9 tỷ đồng từ thuốc lá thế hệ mới; thu từ bán hàng hóa, phương tiện bị tịch thu từ số vụ thuốc lá điếu nhập lậu gần 550 triệu đồng. Số vụ phát hiện vi phạm này theo các chuyên gia là rất nhỏ so với thực tế.

Đề cập đến quá trình triển khai các quy định liên quan đến thuốc lá điện tử, Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ quản lý thị trường (Tổng cục Quản lý thị trường) Nguyễn Đức Lê cho biết, trong quá trình triển khai kiểm tra, xử lý phòng, chống buôn lậu đối với thuốc lá điếu nhập lậu thì vướng mắc hiện nay là pháp luật đã có quy định cụ thể xác định thuốc lá điếu nhập lậu là hàng cấm. Tuy nhiên, việc xác định giá trị hàng cấm để xác định khung tiền phạt, thẩm quyền xử phạt theo quy định tại Điều 60 Luật Xử lý vi phạm hành chính gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.

“Đối với thuốc lá thế hệ mới, hiện nay chưa có cơ chế chính sách quản lý rõ ràng và quy định pháp luật cụ thể điều chỉnh các quan hệ xã hội có liên quan đến các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. Bởi kinh doanh các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không thuộc ngành nghề cấm đầu tư, kinh doanh theo quy định tại Điều 6 Luật Đầu tư năm 2020. Đồng thời, cũng chưa có quy định pháp luật cấm sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới” - ông Lê thông tin.

Làm thế nào để hạn chế tác hại khôn lường của thuốc lá điện tử cũng là một trong những nội dung được các Đại biểu "Quốc hội trẻ em” đề cập tại Phiên giả định “Quốc hội trẻ em” lần thứ hai do Trung ương Đoàn phối hợp với Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, Văn phòng Quốc hội tổ chức mới đây.

Theo đó, nêu rõ thực trạng lạm dụng các nền tảng mạng xã hội (như facbook, TikTok..) để quảng cáo, lan truyền thông tin nhanh chóng về thuốc lá điện tử, các chất kích thích để tiếp cận với học sinh và giới trẻ về sản phẩm của mình, đại biểu trẻ em Lê Phương Bảo Ngọc - Đoàn TP Hà Nội kiến nghị Bộ Y tế và Bộ Công an phối hợp chặt chẽ hơn để cấm ban hành và cấm buôn bán các chất kích thích và thuốc lá điện tử cho trẻ vị thành niên và trẻ em dưới 18 tuổi.

Đồng tình với quan điểm nêu trên, đại biểu trẻ em Nguyễn Hồ Hoài Như - Đoàn TP Cần Thơ cho rằng, có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến việc sử dụng chất thuốc lá, các chất gây nghiện và hiện chưa có hành lang pháp lý để đẩy lùi việc sử dụng các loại này trong môi trường học đường. Vì vậy, đại biểu trẻ em Nguyễn Hồ Hoài Như đề xuất bổ sung các quy định cụ thể trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá.