Hướng tới đánh giá toàn diện học sinh

Như chúng ta đã biết, thi là một hình thức, là trường hợp riêng của đánh giá học tập của học sinh, mà đánh giá cùng nội dung học tập, phương pháp dạy học đã được thay đổi nhiều theo mục tiêu của Chương trình GDPT mới 2018. Nếu vậy cơ sở cho việc xây dựng thông tư là phải định hướng theo đánh giá học sinh, theo chương trình giáo dục mới. Nhất thiết phải theo mục tiêu giáo dục toàn diện, phát triển cả về phẩm chất và về năng lực học sinh.

Theo cách nói cũ, là quan tâm giáo dục và đánh giá cả 4 mặt đức, trí, thể và mỹ. Do đặc thù của hoạt động thi, nên chúng ta thường tổ chức thi để đánh giá học sinh về mặt “trí”, mặt kiến thức mà chưa có điều kiện đánh giá toàn diện các mặt còn lại, như: Nhân cách, phẩm chất, và ý thức trách nhiệm (đạo đức); Sức khỏe, thể lực, sống lành mạnh (thể chất); Phát triển kỹ năng giao tiếp, lòng nhân ái và khả năng làm việc nhóm (tình cảm xã hội) đối với học sinh.

Đánh giá kiến thức, tức là đánh giá kết quả học tập của học sinh qua học các môn học hay hoạt động giáo dục bắt buộc và các môn học tự chọn. Nếu vậy, thi cũng phải thi theo các môn học bắt buộc và các môn học tự chọn trong chương trình mới.

Ngoài ra, cũng cần lưu ý, thi không được làm tăng áp lực cho học sinh, tức là thi quá nhiều môn, theo cách “học gì thi nấy”. Hiện nay việc tổ chức học tập ở cấp THPT rất khác so với những năm học trước, học sinh được tự chọn một số môn học, nhằm định hướng nghề nghiệp và thỏa mãn ham muốn theo học một số môn mà các em ưa thích.

Bên cạnh đó, quan điểm hướng dẫn thi, ngoài tính đặc thù, cũng cần thống nhất giữa các bậc học, đặc biệt cần nghiên cứu kỹ, rất thận trọng Thông tư cũ (hướng dẫn thi hiện hành), để quyết định nội dung nào cần bỏ, chỉnh sửa, bổ sung hay cần phải thay thế mới.

Theo đó, việc thi 3 môn, trong đó môn Toán và Ngữ văn nên là thi bắt buộc. Quy định này sẽ chấm dứt việc các địa phương đưa ra các môn thi không thống nhất. Những năm trước có địa phương thi tất cả các môn trong chương trình lớp 9, dưới dạng các bài thi tổ hợp của nhiều môn. Môn Toán và Ngữ văn là 2 môn học đại diện và nền tảng của Khoa học Tự nhiên và Khoa học Xã hội và còn là cơ sở phát triển trí tuệ logic và cảm xúc của học sinh. Khi chọn môn thi bắt buộc Toán và Ngữ văn sẽ đồng bộ với 2 môn thi bắt buộc trong kỳ thi tốt nghiệp THPT.

Về môn thi thứ 3 là tự chọn, nên giao quyền cho các địa phương tùy điều kiện dạy học khác nhau đưa ra nhóm môn học để học sinh lựa chọn. Cũng cần lưu ý, tự chọn môn học mà không nên tự chọn bài thi là tổ hợp môn học vì chúng ta đã có các môn thi bắt buộc được đại diện 2 tổ hợp môn học Tự nhiên và Xã hội. Ngoài ra, cho học sinh lớp 9 tự chọn môn học nhằm định hướng nghề sớm ở cấp THPT. Đây là việc làm vừa đồng bộ với học tự chọn ở THPT vừa đáp ứng nhu cầu của cá nhân học sinh.

Bài thi môn Ngữ văn theo tự luận các môn thi còn lại theo hình thức trắc nghiệm khách quan.

Kỳ thi tốt nghiệp THPT trong nhiều năm qua đã khẳng định tính đúng đắn và phù hợp với xu thế thời đại công nghệ số, do vậy kỳ thi tuyển sinh cũng nên kế thừa và đồng bộ phương thức ra đề thi, chấm thi trong toàn ngành. Điều này vừa có lợi cho người làm thi vừa có lợi cho cho các thí sinh.

Đồng thời duy trì cả 3 hình thức tuyển sinh: Thi tuyển, xét tuyển và kết hợp cả hai. Đây là quy định trong Hướng dẫn tuyển sinh cũ, nhưng rất có tư tưởng đổi mới và hiện đại. Chúng ta phải tiến tới hạn chế thi theo cách đánh giá bằng định lượng, tăng cường đánh giá học sinh qua kỹ năng phi nhận thức và kỹ năng mềm (tức là qua xét tuyển).

Ngoài ra, những băn khoăn về bốc thăm môn thi và chọn môn thi là tiếng Anh. Việc bốc thăm, giống như rút thăm trúng thưởng, một hình thức may rủi, dẫn đến người vui kẻ buồn. Giáo dục chúng ta là nghề rèn người và xây dựng nhân cách toàn diện cho thế hệ tương lai nên không thể chọn cách bốc thăm môn thi trong kỳ thi lớn.

Cùng đó, có lẽ không nên và cũng khó có thể phổ cập cho toàn dân sử dụng tiếng Anh. Giữa môn học tiếng Anh bắt buộc và môn thi tiếng Anh bắt buộc là hai vấn đề khác nhau. Chẳng hạn môn Sử là môn học bắt buộc, không phải môn tự chọn nhưng khi thi tốt nghiệp THPT thì môn Sử lại được quy định là môn tự chọn.