Lời cảnh báo từ giấc ngủ

Nữ bệnh nhân 40 tuổi nhập viện trong tình trạng mệt mỏi, khó ngủ kéo dài gần 1 năm và trở nên nghiêm trọng hơn trong 3 tháng gần đây. Trước kia, chị ngủ 6 - 7 giờ mỗi đêm. Từ khi con chuẩn bị thi chuyển cấp và bản thân được bổ nhiệm làm quản lý, công việc tăng, áp lực nhiều, chị bắt đầu mất ngủ.

Nằm là tỉnh táo, ngồi thì gật gù

Lúc đầu, chị ngủ được 4 - 5 giờ mỗi đêm, sau giảm dần còn 2 - 3 giờ, giấc ngủ chập chờn, dễ tỉnh, khó ngủ lại. Có đêm dù đi ngủ từ 22 giờ, chị chỉ chợp mắt được 1 - 2 giờ. Ban ngày, dù có thời gian nghỉ ngơi nhưng chị không thể chợp mắt; người luôn mệt mỏi, dễ cáu gắt, giảm tập trung và thường bị nhắc nhở nhiều ở nơi làm việc. Tính cách khép kín, ít chia sẻ càng làm tình trạng tâm lý của chị trở nên xấu đi. Chị từng được kê thuốc điều trị rối loạn giấc ngủ nhưng tự ý ngừng vì gây buồn ngủ ban ngày. 10 ngày trước khi nhập viện, nhiều đêm chị thức trắng, sợ đi ngủ, ăn uống kém, cơ thể mệt mỏi. Bệnh nhân được đưa đến Viện Sức khỏe tâm thần - Bệnh viện Bạch Mai (TP Hà Nội) điều trị nội trú, được chẩn đoán mất ngủ do căng thẳng kéo dài.

Một trường hợp khác là nam bệnh nhân 48 tuổi, trước đây lái xe tải nhưng sau khi cơ quan sáp nhập, nhiều tháng qua anh chuyển sang lái xe con. Từ đó, anh gặp áp lực từ trang phục, cách giao tiếp, yêu cầu công việc, khó thích nghi với công việc mới nên thường xuyên căng thẳng và hay quên. Về nhà, anh thường cáu gắt, mất ngủ kéo dài và mệt mỏi nên đã đi khám, được chẩn đoán mất ngủ do rối loạn thích ứng. Bệnh nhân được điều trị ngoại trú, hướng dẫn "vệ sinh" giấc ngủ và cải thiện môi trường sống.

Thời gian gần đây, nhiều bệnh nhân đến khám vì mất ngủ liên quan căng thẳng trong cuộc sống và những xáo trộn trong công việc. Theo bác sĩ Đoàn Thị Huệ, Phó trưởng Phòng Rối loạn tâm thần người già và y học giấc ngủ (M8) - Viện Sức khỏe tâm thần, giấc ngủ là hoạt động sinh học thiết yếu, giúp phục hồi năng lượng và duy trì chức năng bình thường của não bộ. Tuy nhiên, tình trạng rối loạn giấc ngủ, đặc biệt là mất ngủ, đang ngày càng phổ biến, ảnh hưởng đáng kể đến thể chất và tinh thần.

Một bệnh nhân điều trị mất ngủ tại Viện Sức khỏe tâm thần - Bệnh viện Bạch Mai (TP Hà Nội)

Biểu hiện của mất ngủ là: khó đi vào giấc ngủ dù đã nằm hơn 30 phút, thức dậy giữa đêm, dậy sớm, ngủ chập chờn hoặc cảm giác ngủ không sâu, không sảng khoái. Do mất ngủ nên ban ngày thường mệt mỏi, buồn ngủ, dễ cáu gắt, giảm tập trung và làm việc kém hiệu quả. Nhiều người lo lắng quá mức về giấc ngủ, phải dùng cà phê, trà đặc hoặc các chất kích thích để tỉnh táo. "Có người lên giường là tỉnh táo nhưng vừa ngồi xuống ghế lại gật gù. Dù mất ngủ là tình trạng khá phổ biến nhưng trước đây vẫn còn bị xem nhẹ. Không ít bệnh nhân chỉ đi khám khi tình trạng mất ngủ kéo dài và bắt đầu ảnh hưởng đến sinh hoạt. Một nghiên cứu trên thế giới cho thấy khoảng 1/3 dân số từng than phiền về tình trạng mất ngủ nhưng chỉ 6%-15% trong số đó được chẩn đoán chính thức" - bác sĩ Huệ cho biết.

Chăm chút nền tảng cho sức khỏe

Các bác sĩ cảnh báo thiếu ngủ hoặc giấc ngủ kém chất lượng không chỉ gây mệt mỏi hay buồn ngủ vào ban ngày mà tiềm ẩn sâu xa hơn bao gồm giảm khả năng tập trung, suy giảm trí nhớ, khó đưa ra quyết định và ảnh hưởng trạng thái cảm xúc. Mất ngủ kéo dài có thể thúc đẩy các rối loạn tâm thần như lo âu, trầm cảm, thậm chí làm trầm trọng thêm các bệnh lý nền sẵn có. Tỉ lệ rối loạn giấc ngủ nói chung chiếm khoảng 32,1%, nữ giới có tỉ lệ cao hơn (34,8%) so với nam giới (29,1%). Đáng chú ý, khoảng 80% bệnh nhân đến khám rối loạn giấc ngủ cho biết tình trạng này liên quan căng thẳng trong cuộc sống. Trong đó, khoảng 6,7% mắc chứng mất ngủ nặng kèm trầm cảm và lo âu.

Đáng lo ngại là rối loạn giấc ngủ thường đi kèm các vấn đề về tâm thần. Theo bác sĩ Huệ, có 35% bệnh nhân mất ngủ đồng thời mắc một rối loạn tâm thần, trong đó một nửa là rối loạn cảm xúc. Thiếu ngủ cũng có thể làm khởi phát hoặc trầm trọng thêm các triệu chứng rối loạn tâm thần. Nguy cơ trầm cảm ở người mất ngủ cao gấp 4 lần so với người không mất ngủ. Rối loạn giấc ngủ thường gặp ở phụ nữ nhiều hơn nam giới, đặc biệt là tỉ lệ mất ngủ ở phụ nữ mãn kinh cao so với những người ở thời kỳ tiền mãn kinh. Rối loạn giấc ngủ nếu không được điều trị có thể gây nhiều hệ lụy cho sức khỏe. Những hội chứng như ngưng thở khi ngủ, hội chứng chân không yên, chứng ngủ rũ... cũng đang ngày càng được ghi nhận với tỉ lệ mắc đáng kể trong cộng đồng.

Để điều trị hiệu quả, người bệnh cần được hướng dẫn xây dựng thói quen ngủ lành mạnh, duy trì nếp sinh hoạt điều độ, tập thể dục đều đặn và tránh dùng chất kích thích. Bác sĩ Phạm Công Huân (Phòng M8 - Viện Sức khỏe tâm thần) cho biết giấc ngủ không đơn thuần là thời gian nghỉ ngơi mà còn là nền tảng cho sức khỏe toàn diện. Việc chủ quan với các dấu hiệu rối loạn giấc ngủ có thể gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Nhiều người bị mất ngủ thường tự ý mua thuốc bổ não hoặc thực phẩm chức năng để cải thiện giấc ngủ. Thế nhưng, hiệu quả chỉ tạm thời, bệnh dễ tái phát sau đó. "Trong một số trường hợp, chỉ cần tư vấn, hướng dẫn luyện tập và cải thiện "vệ sinh" giấc ngủ là có thể khắc phục tình trạng. Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân phải sử dụng thuốc đặc hiệu, kết hợp với liệu pháp thư giãn và trị liệu tâm lý mới kiểm soát được mất ngủ kéo dài" - bác sĩ Huân nói.

Bác sĩ Huân khuyến cáo người bệnh cần chú ý "vệ sinh" giấc ngủ, từ môi trường xung quanh như phòng ngủ, giường chiếu, chăn gối sạch sẽ, hạn chế tiếng ồn, giữ tinh thần thư giãn đến việc xây dựng thói quen ngủ và thức đúng giờ. Khi xuất hiện các dấu hiệu như khó vào giấc, ngủ không sâu, dễ tỉnh, dậy sớm và không ngủ lại được..., người bệnh nên đi khám sớm để được điều trị kịp thời. 

Bài và ảnh: Ngọc Dung

Theo Báo Người Lao Động (www.nld.com.vn)

Bài viết gốc: Xem tại đây