Gấp rút tái thiết ngành hàng sầu riêng

Tuy nhiên, sự tăng trưởng “nóng” đi kèm với nhiều thách thức về chất lượng, thị trường và định hướng phát triển, đòi hỏi cần phải tái thiết toàn diện ngành hàng để xác lập lại vị thế bền vững cho một loại trái cây quốc gia.

Hướng đến một vùng trồng sạch

Còn khoảng hơn 1 tháng nữa là vùng sầu riêng Đắk Lắk bước vào mùa thu hoạch. Các địa phương cũng đang rất tích cực triển khai những giải pháp kiểm soát chất lượng vườn cây và trái tươi nhằm hướng đến công bố vùng trồng sạch, không có chất cấm theo danh mục của nước nhập khẩu đề ra.

Tại các vườn sầu riêng của Hợp tác xã (HTX) Sản xuất dịch vụ nông nghiệp Thăng Tiến (huyện Krông Pắc), mỗi trái sầu riêng đều có thể được truy xuất nguồn gốc đến từng cây, từng hộ, từng ngày chăm bón nhờ hệ thống QR code. Đây được coi là bước đi tiên phong trong minh bạch hóa sản phẩm nông nghiệp – điều mà thị trường Trung Quốc, Nhật Bản, châu Âu ngày càng yêu cầu khắt khe.

Ông Lê Tấn Dũng, Giám đốc HTX Sản xuất dịch vụ nông nghiệp Thăng Tiến cho biết: "Chúng tôi đã triển khai mô hình liên kết sản xuất với các hộ thành viên, áp dụng kỹ thuật canh tác theo chuẩn VietGAP và GlobalGAP. Mỗi cây sầu riêng được gắn một mã QR riêng biệt. Người tiêu dùng hoặc đối tác nhập khẩu chỉ cần quét mã là biết toàn bộ quá trình chăm sóc trái. Hiện đơn vị đã được cấp 5 mã vùng trồng, với tổng diện tích 110 ha và có sản lượng trên 1.600 tấn".

Công ty Cổ phần Nông nghiệp CNC Hoàng Mỹ Tây Nguyên ứng dụng công nghệ giúp truy xuất nguồn gốc, định vị và cá nhân hóa từng cây sầu riêng.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, hiện nay tổng diện tích sầu riêng của Đắk Lắk là 38.800 ha, tập trung chủ yếu tại các huyện trọng điểm như Krông Pắc, Krông Năng, Krông Búk, Cư M’gar, Ea H'leo, TP. Buôn Ma Thuột… Trong đó, diện tích cho thu hoạch sản phẩm năm 2025 khoảng 22.600ha; sản lượng dự kiến ước đạt khoảng 380.000 – 400.000 tấn. Đến nay, tỉnh Đắk Lắk có 266 mã vùng trồng, với tổng diện tích khoảng gần 7.400 ha, chiếm gần 33% diện tích sầu riêng cho thu hoạch sản phẩm. Hiện các chủ mã vùng trồng đều đang tiến hành gắn mã QR lên từng gốc sầu riêng để bảo đảm sản phẩm rõ ràng, minh bạch và dễ bảo vệ khi xảy ra tranh chấp thương mại.

Theo ông Nguyễn Văn Hà, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, truy xuất nguồn gốc đến từng cây trồng là một yêu cầu bắt buộc nếu muốn giữ được thị trường xuất khẩu lâu dài. “Chúng ta không thể để mã số vùng trồng trở thành hình thức. Truy xuất phải gắn với dữ liệu thật, sản phẩm thật, người trồng thật. Đây không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà là rào chắn đạo đức và pháp lý cho cả ngành hàng”, ông Hà khẳng định.

Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk cũng đã nhanh chóng phát động chiến dịch “Nói không với chất cấm trong sản xuất, sơ chế và bảo quản sầu riêng”. Theo ông Lê Anh Trung, Phó Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk, việc loại bỏ hoàn toàn chất cấm là yêu cầu cấp bách để giữ vững uy tín thị trường, bảo vệ nông dân và mở đường cho chuỗi liên kết minh bạch.

Hiệp hội đã đề xuất triển khai mô hình kiểm tra ngẫu nhiên, lấy mẫu định kỳ ngay tại vườn và cơ sở đóng gói. Đồng thời, phối hợp chặt chẽ với Sở Nông nghiệp và Môi trường tổ chức tập huấn cho nông dân, HTX về cách sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật theo đúng quy chuẩn kỹ thuật. “Mỗi nông dân là một mắt xích. Mỗi vùng trồng là một thương hiệu. Chúng ta không thể để vài cá nhân sử dụng sai làm ảnh hưởng đến toàn ngành hàng”, ông Trung nhấn mạnh.

Gia tăng sản phẩm chế biến trong chuỗi giá trị

Cùng với giải pháp kiểm soát chất lượng từ vùng trồng đến trái tươi, Đắk Lắk cũng đang thúc đẩy giải pháp ứng dụng công nghệ chế biến trong chuỗi giá trị ngành hàng sầu riêng. Hiện nay, một số sản phẩm chế biến từ sầu riêng của Đắk Lắk đã có mặt trên thị trường như: sấy thăng hoa, kem sầu riêng, kem sầu riêng phối với hạt điều sấy khô… Đây là một quá trình tái định vị chuỗi giá trị bằng công nghệ và sáng tạo.

Dây chuyền chế biến sầu riêng sấy thăng hoa của Công ty Cổ phần Nông nghiệp hữu cơ An Phú

Bà Nguyễn Thị Thành Thực, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ phần mềm AutoAgri (Hà Nội) cho hay, công nghệ chế biến giúp giảm thiểu 50% rủi ro cho quả tươi. Sản phẩm sầu riêng sấy thăng hoa hiện được đánh giá là có biên độ lợi nhuận cao nhất nhờ giữ trọn hương vị và độ ngọt tự nhiên, lại dễ bảo quản và vận chuyển. Tuy nhiên, để thúc đẩy chế biến, điều kiện tiên quyết là sản phẩm đầu vào phải đạt chuẩn. “Không thể làm sản phẩm cao cấp từ nguyên liệu kém chất lượng. Nếu chúng ta không kiểm soát được từ khâu canh tác, tất cả công nghệ chỉ là sự tô vẽ tạm thời”, bà Thành Thực lưu ý.

Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, nhà sáng lập Công ty Cổ phần Nafoods Group (tỉnh Nghệ An), diện tích sầu riêng không cần mở rộng thêm, điều cần thiết là đáp ứng tiêu chí kỹ thuật của các thị trường nhập khẩu. Tiếp đó là gia tăng giá trị quả sầu riêng bằng các sản phẩm: sầu riêng đông lạnh, sầu riêng chế biến làm kem, làm thực phẩm... Nếu làm tốt khâu chế biến thay vì chỉ dựa vào xuất khẩu quả tươi thì mục tiêu kim ngạch xuất khẩu sầu riêng Việt Nam đạt hơn 3,5 tỷ USD là hoàn toàn có thể đạt được trong năm 2025.

Trong bối cảnh thị trường thế giới ngày càng đòi hỏi cao, việc chuyển từ tư duy “bán trái” sang “bán sản phẩm” đang được nhiều HTX, doanh nghiệp tại Đắk Lắk tiếp cận mạnh mẽ. Một số đơn vị đã xây dựng được thương hiệu riêng, có mã QR truy xuất nguồn gốc đến từng lô hàng, áp dụng các tiêu chuẩn HACCP, ISO cho sản xuất. Theo ông Nguyễn Văn Hà, chế biến sâu chính là “đòn bẩy” để Đắk Lắk giảm phụ thuộc vào trái tươi, nhất là khi mùa vụ thu hoạch tập trung và sản lượng vượt ngưỡng. “Chúng tôi đang kêu gọi các nhà đầu tư tham gia xây dựng nhà máy sấy, trung tâm chiếu xạ và dây chuyền cấp đông tại chỗ. Chế biến chính là hình thái bảo hiểm cho người trồng trước biến động thị trường”, ông Hà nhấn mạnh.

Minh Thuận

Nguồn: “Báo Đắk Lắk Điện tử”

Bài viết gốc: Xem tại đây