Nông sản Việt vững bước mục tiêu 65 tỷ USD: Sầu riêng Tây Nguyên khai thác thế mạnh mùa vụ để bứt phá

Lợi thế 'lệch pha'

Niên vụ 2025, Tây Nguyên tiếp tục khẳng định vị thế “thủ phủ sầu riêng” của cả nước với diện tích trên 90.000 ha, sản lượng ước đạt khoảng 700.000 tấn. Đây là con số ấn tượng, phản ánh sự phát triển mạnh mẽ của loại cây trồng đang mang lại giá trị kinh tế lớn cho người dân vùng đất đỏ bazan, đồng thời góp phần quan trọng vào kim ngạch xuất khẩu rau, quả của cả nước.

Điểm đặc biệt làm nên sức hút của sầu riêng Tây Nguyên chính là lợi thế mùa vụ “lệch pha” so với các vùng trồng sầu riêng khác. Nhờ đặc trưng khí hậu cao nguyên và thời điểm thu hoạch sầu riêng Tây Nguyên không trùng với các vùng trồng lớn trong nước như vùng Đông Nam bộ. Đáng chú ý hơn, mùa thu hoạch cũng không trùng với Thái Lan, quốc gia xuất khẩu sầu riêng lớn nhất thế giới.

Những năm qua, các tỉnh vùng Tây Nguyên đã đẩy mạnh cấp mã số vùng trồng, xây dựng cơ sở đóng gói đạt chuẩn, đồng thời tuyên truyền nông dân tuân thủ quy trình kỹ thuật canh tác sầu riêng an toàn. Ảnh: Phương Chi.

Chính lợi thế này giúp sầu riêng Tây Nguyên chiếm được vị thế riêng trên thị trường quốc tế. Khi nguồn cung từ Thái Lan và vùng Đông Nam bộ đang dần kết thúc, sầu riêng Tây Nguyên mới bước vào chính vụ, nhờ đó giá bán luôn ở mức cao và ổn định. Đây là yếu tố quan trọng để nông dân tăng lợi nhuận, doanh nghiệp xuất khẩu chủ động về đơn hàng, đồng thời tạo dựng thương hiệu đặc thù cho sầu riêng Tây Nguyên.

Tuy có nhiều lợi thế, nhưng để sầu riêng Tây Nguyên phát triển bền vững và chinh phục thị trường xuất khẩu lâu dài, chất lượng sản phẩm vẫn là yếu tố quyết định. Những năm qua, các địa phương đã đẩy mạnh cấp mã số vùng trồng, xây dựng cơ sở đóng gói đạt chuẩn, đồng thời tuyên truyền nông dân tuân thủ quy trình kỹ thuật canh tác an toàn.

Các hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp xuất khẩu cùng người dân đang chung tay giữ vững chất lượng sầu riêng Tây Nguyên bằng nhiều giải pháp như: Áp dụng quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, đảm bảo an toàn thực phẩm. Hạn chế tối đa việc lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật, ưu tiên sử dụng phân hữu cơ và chế phẩm sinh học để nâng cao độ bền của đất. Đồng thời, tăng cường liên kết sản xuất theo chuỗi, ký kết hợp đồng bao tiêu giữa nông dân và doanh nghiệp để bảo đảm ổn định đầu ra.

Đặc biệt, các cơ quan chuyên môn nhấn mạnh việc xây dựng thương hiệu cho sầu riêng Tây Nguyên, gắn với chỉ dẫn địa lý và truy xuất nguồn gốc. Đây là “tấm hộ chiếu” để sản phẩm không chỉ duy trì được chỗ đứng tại thị trường Trung Quốc mà còn tiến xa hơn vào các thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, EU và Mỹ.

Kiểm soát chất lượng sầu riêng

Sau sáp nhập, Lâm Đồng là một trong những địa phương có diện tích sầu riêng lớn nhất nước, với diện tích gần 44.000 ha, trong đó năm 2025 diện tích cho thu hoạch trên 22.000 ha, sản lượng khoảng 267.000 tấn. Để nâng cao chất lượng sầu riêng, Lâm Đồng đã triển khai nhiều giải pháp, trong đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường Lâm Đồng kiên quyết giám sát chặt chẽ từ khâu sản xuất, thu hoạch, sơ chế, đóng gói đến xuất khẩu.

Ông Nguyễn Hoàng Phúc, Phó Giám đốc Sở NNMT Lâm Đồng - cho biết sầu riêng là mặt hàng bị kiểm soát chặt về an toàn thực phẩm, chỉ cần một lô hàng bị cảnh báo sẽ ảnh hưởng uy tín cả ngành. Do đó, ông Phúc đề nghị chính quyền các địa phương cần tăng cường tuyên truyền canh tác an toàn, sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật đúng danh mục, hạn chế thấp nhất tồn dư cadimi, chì, tuyệt đối không dùng chất vàng O. Các chủ thể phải thu mua đúng vùng trồng đã cấp mã số, thiết lập hệ thống truy xuất nguồn gốc, kiểm soát kim loại nặng và sinh vật gây hại.

Vì vậy, địa phương kiến nghị Bộ NN-MT hỗ trợ xây dựng phòng kiểm định đạt chuẩn tại tỉnh giúp giảm chi phí và thời gian cho doanh nghiệp, đồng thời sớm ban hành cơ chế phối hợp liên tỉnh trong quản lý doanh nghiệp ngoài địa phương sử dụng mã số vùng trồng của Lâm Đồng.

"Thủ phủ sầu riêng" Đắk Lắk - với diện tích gần 40.000 ha, sản lượng năm 2025 ước trên 400.000 tấn - cũng quyết liệt trong việc nâng cao chất lượng để đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế, đặc biệt là thị trường Trung Quốc. Điều này thế hiện rõ qua việc Hiệp hội sầu riêng Đắk Lắk phối hợp cùng Sở NN-MT, các doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân địa phương để xây dựng và tổ chức vận hành chuỗi xuất khẩu “luồng xanh”, hướng đến mục tiêu đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc và an toàn thực phẩm. Từ đó rút ngắn thủ tục thông quan, tạo thuận lợi cho hoạt động xuất khẩu, nâng cao uy tín và giá trị thương hiệu sầu riêng Việt Nam trên thị trường quốc tế, đặc biệt là thị trường Trung Quốc.

Trọng tâm của chiến lược này là ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc toàn diện, kiểm soát chất lượng ở từng khâu, trong đó phòng xét nghiệm đóng vai trò then chốt trước khi hàng hóa rời khỏi vườn trồng.

Đắk Lắk xây dựng chuỗi xuất khẩu sầu riêng “luồng xanh” từ vườn trồng đến bàn ăn nhằm đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế. Ảnh: Phương Chi.

Theo ông Nguyễn Văn Hà, Phó Giám đốc Sở NN-MT Đắk Lắk, để xây dựng thành công chuỗi xuất khẩu sầu riêng “luồng xanh”, ngành nông nghiệp địa phương cần triển khai ngay bốn nhiệm vụ then chốt. Thứ nhất, lựa chọn và xây dựng từ 10-15 chuỗi ngành hàng sầu riêng điển hình, trong đó doanh nghiệp uy tín sẽ giữ vai trò đầu chuỗi, liên kết trực tiếp với hợp tác xã và mã số vùng trồng.

Thứ hai, thành lập tổ công tác đặc biệt gồm cơ quan quản lý, doanh nghiệp và hợp tác xã để trực tiếp xuống vùng trồng kiểm tra, trao đổi các vấn đề chuyên môn như phòng ngừa chất cấm, cách thức lấy mẫu đất, nước, phân bón và sản phẩm. Đồng thời, các bên sẽ ký kết hợp đồng hoặc bản cam kết thu mua nhằm đảm bảo đầu ra ổn định, minh bạch và bền vững cho người nông dân.

Thứ ba, ưu tiên công tác lấy mẫu, kiểm nghiệm và thông tin công khai, đặc biệt tại các chuỗi ngành hàng đã được lựa chọn.

Cuối cùng, tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý các nguy cơ về an toàn thực phẩm, nhất là vấn đề tồn dư cadimi và chất vàng O. Ngành nông nghiệp sẽ phối hợp với Hiệp hội phát động vệ sinh toàn bộ cơ sở đóng gói, phương tiện vận chuyển, đồng thời triển khai các nghiên cứu khoa học nhằm tìm giải pháp lâu dài. Chỉ khi kiểm soát chặt chẽ từ khâu sản xuất đến đóng gói, chuỗi ngành hàng sầu riêng Đắk Lắk mới đảm bảo đạt chuẩn “luồng xanh” trong xuất khẩu.

Hiện nay, các trung tâm thử nghiệm của Ủy ban Tiêu chuẩn đo lường chất lượng quốc gia, trong đó có Trung tâm kỹ thuật đo lường chất lượng 4 (QUATEST 4) trụ sở đặt tại Đắk Lắk đã được hơn 110 nước thừa nhận trong thỏa thuận về thừa nhận kết quả thử nghiệm lẫn nhau. Đây được xem là yếu tố thuận lợi để QUATEST 4 có thể thay mặt Ủy ban Tiêu chuẩn đo lường chất lượng quốc gia cung cấp tất cả các dịch vụ về truy xuất nguồn gốc và kiểm nghiệm, thử nghiệm về nâng cao năng suất, chất lượng sầu riêng.

Giá sầu riêng xuất khẩu tại Tây Nguyên đã bắt đầu nhích lên trở lại, với giá thu mua tại vườn loại 1 (loại xuất khẩu) từ 75.000 - 80.000 đồng/kg. Ảnh: Phương Chi.

Ông Nguyễn Hữu Trung, Giám đốc QUATEST 4 thông tin, hiện Trung tâm có đủ năng lực kiểm tra tồn dư các chất cấm phục vụ sàng lọc xuất khẩu đối với quả sầu riêng tại vườn, vùng trồng, cơ sở đóng gói và xuất khẩu với công suất khoảng 100 mẫu/ngày. Hệ thống thiết bị của QUATEST 4 đã được đầu tư hai hệ thống quang phổ hấp thụ nguyên tử với trục lò Graphite để phục vụ cho kiểm tra kim loại nặng, trong đó có cadimi và công khai hệ thống sắc ký lỏng cao áp với hệ thống ghép khối phổ hai lần để phục vụ kiểm soát các hợp chất hữu cơ, tồn dư chất hữu cơ, trong đó có chất vàng O.

“Với năng lực hiện nay của QUATEST 4 cùng với năng lực của các đơn vị trong hệ thống, chúng tôi có đủ năng lực để phục vụ kiểm soát tất cả các yếu tố liên quan trong quá trình canh tác, chế biến và chế biến sâu đối với sầu riêng nói riêng và nông sản nói chung”, ông Nguyễn Hữu Trung cho hay.

Phương Chi

Nguồn: nongnghiep.vn

Bài viết gốc: Xem tại đây