Gỡ khó cho gạo xuất khẩu

Nông dân và doanh nghiệp mong muốn chính quyền thu mua lúa gạo tạm trữ nhằm giữ giá lúa không tiếp tục giảm sâu. Ảnh: Q.Định.

Giá lúa giảm mạnh

Từ tháng 8/2025 trở về trước, Philippines là thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam, trung bình 5 năm gần đây chiếm hơn 40% sản lượng. Thế nhưng, bắt đầu từ tháng 9, Philippines quyết định tạm ngưng nhập khẩu nhiều mặt hàng gạo. Lý do được Bộ Nông nghiệp Philippines đưa ra là việc nhập khẩu gạo kéo dài đã tác động xấu đến sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp (DN) nội địa, buộc họ phải tăng thuế, dừng nhập khẩu. Điều này đã khiến xuất khẩu gạo của Việt Nam bị sụt giảm đáng kể.

Theo báo cáo từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, mức giảm sản lượng bước đầu ghi nhận khoảng gần 20% so với cùng kỳ. Không chỉ giảm mạnh về lượng mà giá xuất khẩu cũng giảm theo, chỉ tính trong tháng 8, giá gạo bình quân đạt gần 505 USD/tấn, giảm khoảng 19% so với cùng kỳ năm 2024. Ngoài ra, gạo của Việt Nam còn chịu áp lực cạnh tranh lớn từ gạo của các nước truyền thống như: Thái Lan, Ấn Độ…

Ông Đỗ Hà Nam - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho biết, Philippines hiện chiếm 40 - 45% tổng kim ngạch xuất khẩu gạo hàng năm của Việt Nam. Việc đóng cửa thị trường này sẽ khiến nhiều hợp đồng bị đình trệ, gia tăng tồn kho và áp lực thanh khoản cho DN, đặc biệt khi đang vào vụ thu hoạch rộ. “Nếu không có đầu ra, giá gạo trong nước có nguy cơ giảm, kéo lợi nhuận của nông dân xuống thấp. Hiện nhiều hợp đồng xuất khẩu sang Philippines chưa thể giao hàng do phía bạn chưa hoàn tất thủ tục kiểm dịch (SPS). Nếu lệnh cấm kéo dài, tồn kho sẽ phình to, giá xuất khẩu giảm và DN có thể lỗ nặng. VFA cũng lo ngại lãi suất cao, thuế giá trị gia tăng áp dụng từ 1/7/2025 càng làm căng thẳng dòng tiền của DN” - ông Nam nói.

Cũng theo phản ánh nhiều DN, khó khăn không chỉ nằm ở việc đối tác ngưng nhập khẩu mà ở khía cạnh tài chính, cụ thể là thuế. Ông Nguyễn Công Phú - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần thực phẩm Anh Đức (An Giang), chia sẻ, hầu hết nguồn vốn để DN hoạt động dựa vào việc vay lãi ngân hàng, việc Nhà nước bắt đầu áp dụng thuế VAT cho mặt hàng gạo xuất khẩu, áp lực kinh doanh cho DN ngày càng nhiều. Trong khi, ước tính DN xuất khẩu gạo ở quy mô vừa, mỗi tháng cũng phải đóng VAT từ 3-6 tỷ đồng, nhưng khách hàng thường thanh toán trong giai đoạn từ 2-5 tháng sau khi giao hàng. Để được làm thủ tục hoàn thuế, DN phải hoàn tất cả nghĩa vụ cho Nhà nước. Điều này làm cho DN thiếu vốn để xoay vòng, hoạt động kinh doanh có thể “đứt gãy” hoàn toàn hoặc từng phần.

Nút thắt vốn - thuế và hướng mở thị trường

Bà Phạm Minh Thanh, nông dân xã Cái Nhum, tỉnh Vĩnh Long, cho hay, giá lúa đang có xu hướng đi xuống, trung bình hiện nay chưa tới 6.000 đồng/kg. Cứ đà này, chỉ cần giá xuống khoảng 5.000 đồng/kg là nông dân lỗ. Theo bà Thanh, khác với nhiều mùa vụ trước, vụ này do biết trước thông tin Philippines ngưng nhập gạo nên các thương lái không mua hay đặt cọc, họ nói để đến lúc đó tuỳ tình hình thị trường mới chốt giá, vì vậy dự báo giá có thể sẽ giảm mạnh trong thời gian tới. Bà Thanh đề nghị, Nhà nước nên tiến hành thu mua dự trữ lúa giúp dân hoặc có chính sách như hỗ trợ vốn, giảm lãi để các DN bao tiêu sản phẩm cho nông dân.

Theo TS Trần Ngọc Thạch - Viện trưởng Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long, phải xác định lại phân khúc thị trường để sản xuất cho xuất khẩu. Song song đó, cần khuyến khích tiêu thụ nội địa; tập trung vào các loại gạo chất lượng, có giá thành cao, bởi loại gạo chất lượng ngày càng được ưa chuộng.

Còn ông Lê Thanh Tùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam cho rằng, nếu muốn thay đổi tỷ lệ gạo xuất khẩu, cần bắt đầu từ công tác nghiên cứu, chọn tạo, tổ chức sản xuất thích ứng với các vùng sinh thái của Việt Nam. “Tập trung vào một vài loại gạo có giá trị cao sẽ có nguy cơ rủi ro lớn vì chúng ta chưa có đủ thử nghiệm, chưa có sản xuất diện rộng cũng như chưa có thị trường vững chắc, do đó cần cân nhắc kỹ khi muốn thay đổi trong cơ cấu lúa gạo” - ông Tùng nhấn mạnh.

Trước diễn biến bất lợi trên, tại Hội nghị thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu và ổn định thị trường gạo do Bộ Công thương tổ chức mới đây, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, gạo Việt không chỉ duy trì ở thị trường truyền thống, mà cần mở rộng sang Trung Đông, châu Phi, Tây Á. Đồng thời, ông Diên cũng lưu ý ngành gạo không được chủ quan, phải đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng và xây dựng thương hiệu.

Nhằm thúc đẩy xuất khẩu, ổn định thị trường gạo, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đưa ra các nhóm giải pháp trọng tâm, như: Các bộ, ngành tiếp tục theo dõi, tham mưu giải pháp với thị trường Philippines, Indonesia và đẩy mạnh đàm phán mở rộng sang các khu vực tiềm năng. “Ngành Tài chính và Ngân hàng Nhà nước sớm hoàn thuế, cung cấp tín dụng và tăng dự trữ quốc gia; xem xét cơ chế vốn ưu đãi, hỗ trợ logistics cho DN. Hiệp hội ngành hàng cần tăng cường thông tin thị trường, vận động hội viên tuân thủ quy định của đối tác cũng như chính sách trong nước” – Bộ trưởng Bộ Công thương đề nghị.

Quốc Định

Nguồn: daidoanket.vn

Bài viết gốc: Xem tại đây