Giá sách giáo khoa, nhìn từ nhiều phía

Trước thực tế này, dường như các cơ quan quản lý nhà nước có trách nhiệm về giá vẫn lúng túng, còn các nhà xuất bản (NXB) làm sách vẫn khăng khăng giá mình đưa ra là đúng với thực tế khi làm ra được một cuốn sách. Điều này đặt ra yêu cầu phải nhìn từ nhiều phía, phía các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan tới giá sách và phía các NXB, từ đó mới có thể tìm và tháo gỡ khó khăn về giá SGK hiện nay. Bởi đây vốn là quyền lợi của các doanh nghiệp, cũng như đụng vào túi tiền của hàng chục triệu gia đình các học sinh phổ thông.

Phía Bộ Tài chính

Làm theo Luật giá, nghĩa là các NXB trình Bộ Tài chính một danh sách tự kê khai các mục chi cho mọi hoạt động để hoàn thành 1 cuốn SGK. Từ chi cho nhân lực để nghiên cứu, xây dựng bản thảo và trả nhuận bút tác giả, chi cho in ấn phát hành, chi cho quảng bá sách, chi giáo viên dạy thực nghiệm hay bồi dưỡng dạy theo SGK mới và còn phải tính đến trả lãi suất vay ngân hàng và mọi hoạt động chi khác, vốn bị cắt khi báo cấp làm sách không còn . . . Rõ ràng, bộ phận xem xét phê duyệt để ra giá sách cuối cùng cho 1 cuốn SGK là rất khó khăn, đòi hỏi phải có những trải nghiệm, kể cả chuyên môn làm SGK.

Chỉ tính riêng năm học 2020-2021 có khoảng 1,7 triệu học sinh lớp 1, thì số tiền phụ huynh bỏ ra mua sách cho con đã là 340 tỷ đồng, vượt xa số tiền chỉ là 90 tỷ đồng để mua SGK theo giá cũ đối với học sinh lớp 1. Nếu giá sách được duyệt không sát thực tế thì dẫn đến hoặc tổng số tiền bán sách thu được của NXB sẽ rất cao hoặc sẽ bị thua lỗ với một số tiền không nhỏ.

Thực tế, khi quyết định giá SGK cho học sinh lớp 2 và lớp 6, Bộ Tài chính đã phải điều chỉnh và sửa bảng kê giá tới 3 lần và giá SGK đã được giảm nhiều nhất tới 9 % so với giá đề xuất ban đầu của NXB.

Nên chăng Nhà nước nên quy định mức trần giá SGK, tức là quy định giá SGK tối đa, có như vậy sẽ thuận lợi cho Bộ Tài chính khi phê duyệt giá sách.

Phía Bộ GDĐT

Bộ GDĐT không có quyền áp đặt và phê duyệt giá bán SGK của NXB, nhưng rõ ràng Bộ vẫn có quyền làm giảm giá thành của một bộ SGK bằng chính những quy định về quản lý chuyên môn của mình, hoặc có thể làm giảm số tiền đáng kể mà xã hội phải chi cho mua SGK hàng năm .

Theo đó, Bộ GDĐT nên dành thêm thời gian cho nghiên cứu, để tìm ra có thể giảm số đầu trang mỗi cuốn sách, chỉ giữ lại số trang tối đa. Giảm số màu in trong sách;  Giảm số đầu SGK trong một bộ sách, không nhất thiết môn học hay hoạt động giáo dục nào cũng phải có SGK cho học sinh, mà chỉ cần sách hướng dẫn cho giáo viên là đủ.

Chẳng hạn hoạt động trải nghiệm hay môn học giáo dục thể chất nên bỏ SGK học sinh. Điều chỉnh quá trình dạy thực nghiệm có thực chất và có hiệu quả. Nâng cao chất lượng bồi dưỡng giáo viên thay sách chứ không thể chỉ là giới thiệu và quảng bá SGK như hiện nay.

Chúng ta có thể xin ý kiến của Quốc hội, Chính phủ để giải quyết những bất cập của hoạt động xã hội hóa SGK, bởi vì những năm tới có tới hơn 16 triệu gia đình học sinh chịu tác động của giá bán SGK.

Để siết chặt chi phí cho phát hành SGK tới mức tối thiểu, các công ty sách, các nhà trường ở các địa phương phải có trách nhiệm đưa sách về cho học sinh với tinh thần phục vụ sự nghiệp giáo dục đổi mới và với chi phí thấp tối thiểu; Xây dựng tủ SGK dùng chung cho học sinh; Phát động các phong trao thi đua trong học sinh giữ gìn SGK bền đẹp, để  dùng nhiều lần hoặc tặng hoặc bán giá rẻ cho các bạn học sinh lớp dưới; Xây dựng các Quỹ SGK ở các địa phương và toàn quốc.

Phía nhà xuất bản làm sách

Trước hết và quan trọng nhất vẫn là cần cái tâm, sự trung thực trong kê khai chi phí làm sách của NXB. Giảm giá SGK tới mức tối thiểu phải được coi là mục tiêu và giá trị sống, làm việc của các NXB. Tìm mọi cách tiết kiệm để giảm chi phí đầuvào, giảm dịch vụ phát hành sách, dành ưu tiên chi cho nhân lực tham gia trực tiếp làm SGK.

Thuyết phục các tác giả để thỏa thuận: trả nhuận bút 1 lần. NXB có thể nghiên cứu để có thể đấu thầu cạnh tranh một số khâu làm sách như in, như dịch vụ phát hành sách, từ đó sẽ làm giảm giá thành SGK một cách đáng kể.

Do vòng đời của bộ SGK có tới hàng chục năm và số học sinh mua SGK hàng năm cũng có tới hàng chục triệu học sinh. Nên chăng, giá SGK cần được giảm dần theo từng lần tái bản. Điều nay có cơ sở thực tế : khi tái bản SGK nhiều khoản chi không phải dùng đến, như chi tuyên truyền quảng bá, thực nghiệm, chiết khấu phát hành hay tiền nhuận bút cho tác giả và ngay cả không phải trả lãi suất vay tiền ngân hàng để làm sách...

NXB hỗ trợ các Quỹ SGK, tăng cường tặng SGK cho các đối tượng khó khăn và học sinh vùng dân tộc, vùng sâu và vùng xa…như truyền thống của NXB Giáo dục Việt Nam đã từng làm.