Bảo hiểm xã hội một lần: Lợi bất cập hại

Theo thống kê của Bảo hiểm Xã hội (BHXH) Việt Nam, số người lao động (NLĐ) nghỉ hưởng BHXH một lần đang có xu hướng tăng qua các năm (2016-2020 có tốc độ tăng trung bình 9%/năm). Đáng lo ngại, trong 3 tháng đầu năm 2021, số NLĐ nhận BHXH một lần tăng nhanh. Cả nước đã có 226.503 người hưởng BHXH một lần, tăng hơn 20,5% so cùng kỳ năm 2020.

Đừng vì cái lợi trước mắt

Dịch Covid-19 kéo dài khiến chị Nguyễn Thị Thanh (quận 3, TP HCM) gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống khi phải tạm dừng công việc kế toán của mình đã gắn bó gần 7 năm. Vì khó khăn nên dù biết nhận BHXH một lần sẽ bị thiệt thòi sau này nhưng chị Thanh vẫn làm thủ tục nhận BHXH một lần. "Mất việc, không có thu nhập để trang trải chi phí gia đình buộc tôi đã làm thủ tục nhận BHXH một lần. Khi nhận tiền BHXH, tôi cũng được cán bộ tiếp nhận hồ sơ giải thích về chính sách BHXH. Tôi thấy tiếc nhưng cũng nhận tiền vì quá khó khăn" - chị Thanh cho biết.

Theo các chuyên gia BHXH, nguyên nhân của tình trạng nhận BHXH một lần là đời sống khó khăn do dịch Covid-19 khiến nhiều NLĐ phải rút BHXH một lần để có một khoản tiền chi tiêu, trang trải cuộc sống. Bên cạnh đó, một số ít người vì lợi ích trước mắt, muốn rút BHXH một lần để có một khoản "tiền tươi". Điều này khiến số NLĐ hưởng BHXH một lần, đặc biệt vào thời gian gần đây, tăng lên nhanh chóng. Việc này sẽ gây thiệt thòi cho NLĐ vì hưởng BHXH một lần thì mức hưởng mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Nếu lĩnh BHXH một lần, NLĐ sẽ mất đi khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014.

Có thể thấy, việc NLĐ đăng ký nhận BHXH một lần là thực trạng đáng lo ngại, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của NLĐ, mà còn ảnh hưởng tới tình hình kinh tế - xã hội, cũng như việc bảo đảm an sinh xã hội. "Việc nhận BHXH một lần sẽ đem đến nhiều thiệt thòi cho NLĐ. Vì cái lợi trước mắt mà NLĐ sẽ bỏ lỡ cơ hội được hưởng lương hưu để trang trải cuộc sống, cũng như được hưởng chế độ BHYT để chăm sóc sức khỏe khi về già. Theo tính toán, nếu cùng một thời gian đóng BHXH thì tổng lợi ích bằng tiền khi hưởng lương hưu hằng tháng sẽ cao hơn nhiều khi hưởng BHXH một lần" - ông Phan Văn Mến, Giám đốc BHXH TP HCM, phân tích.

Người lao động làm thủ tục tại BHXH TP HCM

Đừng để bị phụ thuộc

Theo ông Phan Văn Mến khi nhận BHXH một lần NLĐ sẽ rất thiệt thòi vì chưa đến tuổi nghỉ hưu đã tiêu hết tiền dưỡng già. Đến khi về già không được hưởng lương hưu, phải sống phụ thuộc vào con cháu và xã hội. Nếu không may bị bệnh, không có thẻ BHYT, họ còn phải đối mặt với nguy cơ không chi trả nổi chi phí khám chữa bệnh, nằm viện thời gian dài có thể phải đối mặt với tình trạng kiệt quệ, trở thành gánh nặng đối với gia đình và xã hội. Trong khi đó, nếu được hưởng chế độ hưu trí, trong toàn bộ thời gian hưởng lương hưu, NLĐ được quỹ BHXH chi trả kinh phí để cấp thẻ BHYT miễn phí và được hưởng các quyền lợi về khám chữa bệnh BHYT.

Ngoài ra, khi người hưởng lương hưu không may qua đời thì người lo mai táng được nhận một lần trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng người hưởng lương hưu chết. Đồng thời, thân nhân được hưởng trợ cấp tử tuất hằng tháng hoặc một lần. Một số thiệt thòi khác đối với NLĐ khi nhận trợ cấp BHXH một lần là khi tham gia lại BHXH sẽ không được cộng nối thời gian đã đóng trước đó. Điều này dẫn đến việc khi đủ tuổi nhận lương hưu có thể không đủ điều kiện về thời gian đóng BHXH hoặc đủ điều kiện về thời gian đóng BHXH để được nhận lương hưu nhưng tỉ lệ hưởng sẽ không cao.

Khoản tiền đóng vào quỹ BHXH là "của để dành" quý giá của chính mình. Khoản tiền này không mất đi mà ngược lại vẫn được cơ quan BHXH quản lý và đầu tư tăng trưởng. Người tham gia có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện với sự hỗ trợ của nhà nước. Trong thời gian bảo lưu, nếu chẳng may qua đời thì gia đình được hưởng trợ cấp mai táng phí, thân nhân được hưởng trợ cấp tuất theo quy định bằng hoặc lớn hơn mức hưởng BHXH một lần.

"NLĐ nên cân nhắc kỹ trước khi quyết định hưởng BHXH một lần. NLĐ hãy tích lũy, tham gia BHXH ngay khi còn trẻ. Nếu ở thời điểm khó khăn không thể đóng tiếp BHXH, NLĐ có quyền bảo lưu và sau đó đóng tiếp (bằng cách tham gia BHXH bắt buộc hoặc tự nguyện) để đủ điều kiện nhận lương hưu và được cấp thẻ BHYT giúp chăm sóc sức khỏe khi về già" - ông Phan Văn Mến lưu ý.