Nghịch lý: vẫn sử dụng thuốc lá điếu và từ chối các sản phẩm giảm tác hại

Thuốc lá điện tử (TLĐT), thuốc lá làm nóng (TLLN), những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (TLTHM), đã được các cơ quan y tế ảnh hưởng toàn cầu như FDA, Cơ quan YTCĐ Anh (PHE), Bộ Y tế Nhật… công nhận là những sản phẩm có hàm lượng các chất gây hại thấp hơn so với thuốc lá điếu.

Thuốc lá thế hệ mới: khoa học nói gì?

Hiện tại tỷ lệ người cai nghiện thuốc lá thành công trên thế giới rất thấp, chỉ dao động từ 8-25% (tại Việt Nam chỉ đạt 8%). Theo đó, thị trường xuất hiện các dòng sản phẩm TLTHM không khói như TLLN, thuốc lá ngậm snus có hàm lượng nitrosamin (chất gây ung thư do hút thuốc lá điếu) rất thấp và các sản phẩm cung cấp nicotin không phải thuốc lá (TLĐT và sản phẩm nicotin dạng túi) loại bỏ quá trình đốt cháy.

Tỷ lệ cai nghiện thuốc lá tại Việt Nam chỉ đạt 8%

Nhiều nghiên cứu khoa học cũng đã chứng minh, các sản phẩm này giúp người hút thuốc hạn chế đáng kể tình trạng phơi nhiễm với các chất độc hại. FDA Hoa Kỳ đã cho phép kinh doanh một số sản phẩm TLLN, TLĐT và thuốc lá ngậm snus đã qua kiểm nghiệm.

Trong thư kiến nghị gửi đến WHO, hai cựu viên chức GS. Robert Beaglehole và GS. Ruth Bonita cho biết, TLTHM có một phần nhỏ nguy cơ so với việc tiếp tục hút thuốc lá điếu thông thường. Theo đó, việc chuyển đổi sang TLĐT là tốt hơn đáng kể. Hai vị giáo sư này khẳng định rằng TLĐT giúp giảm tác hại đến ít nhất 95% so với hút thuốc lá điếu đốt cháy là một phương thức tốt giúp truyền thông rõ ràng về những khác biệt lớn trong nguy cơ tương đối của các sản phẩm này.

Các quốc gia tiên tiến cũng thực hiện một số nghiên cứu cho thấy việc sử dụng TLĐT, TLLN đúng quy định và chỉ dẫn dành cho người hút thuốc có thể được xem như giải pháp phù hợp hơn so với việc tiếp tục hút và hít khói của thuốc lá điếu đốt cháy.

Nghiên cứu PATH mới nhất của Mỹ cho thấy, việc chuyển đổi sang TLTHM thay vì tiếp tục hút thuốc lá điếu giúp người hút thuốc giảm 34% nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Được công bố trên tạp chí Circulation, nghiên cứu PATH đánh giá dân số về thuốc lá và sức khỏe chỉ ra nguy cơ mắc bệnh tim mạch (CVD) trên nhóm người chỉ sử dụng TLĐT giảm 34% so với người hút thuốc lá điếu. Nguyên nhân chính là vì TLĐT hay TLTHM nói chung đã loại bỏ được quá trình đốt cháy, loại bỏ khói, đồng nghĩa với loại bỏ 95% tác nhân gây hại.

Chưa có sản phẩm chính danh, người hút thuốc buộc phải chọn hàng lậu

Việc kiểm soát các sản phẩm này theo quy định của Luật hiện hành vẫn chưa có hồi kết. Theo các chuyên gia, tình trạng này nếu càng kéo dài, nhu cầu với các nguồn hàng lậu của các sản phẩm này sẽ ngày càng gia tăng dẫn đến mất kiểm soát, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người hút thuốc, cộng đồng thậm chí là đối với trẻ vị thành niên.

Vẫn chưa có câu trả lời chính thức cho việc ứng xử với TLTHM

Tình trạng buôn lậu TLKK ngày càng gia tăng chứng tỏ nhu cầu chuyển đổi sang các sản phẩm GTTH là có thật và tăng theo tỷ lệ thuận. Lý giải cho điều này, những người đang sử dụng thuốc lá THHM cho rằng có hai nhóm đối tượng phổ biến hiện nay. Đối với người đã và đang sử dụng TLĐT, TLLN trong những năm qua, họ cảm nhận được sự thay đổi về mặt sức khỏe so với khi hút thuốc lá điếu trước đây, nên họ sẽ vẫn "trung thành" với thị trường chợ đen, giá cả cao hơn so với thực tế trong khi quyền lợi người mua thì chưa được thực hiện đầy đủ. Còn những người đang hút thuốc hiện nay thì họ cũng bắt đầu chuyển đổi dần. Thông qua mạng xã hội, họ có thể dễ dàng tham khảo ý kiến người đi trước để chọn cho mình trong thị trường chợ đen một sản phẩm và nguồn mua phù hợp.

Khi thị trường buôn lậu nhộn nhịp thì các cơ quan chức năng vẫn chưa có kết luận về việc ứng xử đối với các sản phẩm này. Trong bối cảnh đó, người dùng vẫn đang buộc phải chịu nhiều thiệt thòi trước nhu cầu chính đáng đối với việc chuyển sang sử dụng những sản phẩm đã được các cơ quan y tế quốc tế kiểm nghiệm là đỡ tác hại hơn cho sức khỏe thay vì vẫn tiếp tục hút thuốc lá điếu.

Các cơ quan chức năng cần quyết liệt hơn trong việc xem xét và đưa vào quản lý TLĐT, TLLN để bảo vệ người hút thuốc. Việc quản lý cũng sẽ thiết lập nền tảng cho công tác luật hóa việc quản lý các sản phẩm TLTHM khác xuất hiện. Chỉ khi những điều luật về ngành hàng TLTHM được ban hành, kết hợp với chính sách cai thuốc lá, thì tỷ lệ giảm tiêu thụ TLĐ mới sẽ được cải thiện theo chiều hướng tích cực. Việc quản lý mọi sản phẩm này sẽ góp phần chống việc bình thường hóa thuốc lá mà WHO đã kêu gọi các nước sớm tuân thủ và thực thi.