Xăng dầu lại trục trặc về nguồn cung: Tiến tới rút ngắn chu kỳ điều hành giá

Vài ngày trở lại đây, giá xăng dầu thế giới sụt giảm mạnh đã giúp nguồn cung trong nước bớt căng thẳng hơn những ngày cuối tháng 8-2022. Tuy vậy, nhiều ý kiến cho rằng khi những vấn đề trong công tác điều hành và phân phối xăng dầu chưa được giải quyết thấu đáo thì những trục trặc liên quan tới nguồn cung sẽ còn lặp lại.

Hài hòa lợi ích các bên

Trong văn bản gửi liên bộ Công Thương - Tài chính và Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp (DN), Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) đánh giá nguy cơ thiếu nguồn hàng cục bộ ở một số nơi hoặc một số thương nhân nhượng quyền vẫn có thể xảy ra nếu việc kiểm soát tồn kho và công tác vận chuyển không được phối hợp chặt chẽ, đặc biệt với những địa bàn xa các kho xăng dầu đầu mối.

Petrolimex kiến nghị cơ quan quản lý nhà nước tăng cường kiểm tra để bảo đảm tất cả thương nhân đầu mối, phân phối phải có trách nhiệm bảo đảm nguồn hàng, đáp ứng đầy đủ nhu cầu bán hàng của hệ thống phân phối. Việc kiểm tra, giám sát cần thực hiện ngay từ đầu nguồn nhận hàng, tức từ các nhà máy lọc dầu hoặc nhập khẩu thông qua kết nối dữ liệu từ kho của các thương nhân đầu mối.

Ông Võ Văn Tân, Chủ tịch HĐTV Công ty Xăng dầu Khu vực II - TNHH MTV, cho rằng cần có giải pháp chấn chỉnh để lành mạnh thị trường xăng dầu, cho phép các đầu mối cùng tham gia nhập hàng để bảo đảm nguồn cung trong nước. Bên cạnh đó, để không bị đứt hàng, theo ông Tân, cần có quy định mức hoa hồng tối thiểu để đại lý, cửa hàng bán lẻ xăng dầu có đủ chi phí hoạt động. 

"Tốc độ tăng giá xăng dầu thế giới nhanh hơn trong nước nên hàng chưa bán ra đã bị lỗ, các đầu mối thấy không có lợi sẽ hạn chế nhập hàng. Vì vậy, cần phải có giải pháp bảo đảm lợi ích cho DN, cũng là để bảo đảm nguồn cung xăng dầu trong nước không bị gián đoạn" - ông Tân nêu quan điểm.

Doanh nghiệp và các chuyên gia kiến nghị công tác điều hành xăng dầu cần linh hoạt và bám sát diễn biến thế giới hơn nữa để hạn chế đứt gãy chuỗi cung ứng trong nước. Ảnh: TẤN THẠNH

Đại diện một DN đầu mối nhập khẩu xăng dầu đề nghị thời điểm điều chỉnh giá cần phải chính xác, không để DN bị "hớ" như vừa rồi. Bởi tình hình thế giới biến động liên tục, nếu công tác điều hành quá nguyên tắc, thiếu linh hoạt sẽ gây tác động không tốt tới thị trường.

Đồng tình với ý kiến này, chuyên gia kinh tế - PGS-TS Đinh Trọng Thịnh kiến nghị rút ngắn thời gian điều chỉnh giá xăng dầu còn khoảng 7-8 ngày để theo kịp diễn biến thế giới. Đồng thời, cơ quan quản lý, điều hành xăng dầu cần xem xét nhiều yếu tố như: mùa vụ đánh bắt, sản xuất nông nghiệp; mùa du lịch, lễ, Tết... 

Từ đó thống kê nhu cầu sử dụng của từng vùng, từng thời điểm để cân đối nguồn hàng cho phù hợp. Đối với giá cơ sở cũng cần xem xét lại, tính đúng, tính đủ các loại chi phí cũng như cập nhật thường xuyên giá cả thế giới để đưa ra mức giá trong nước phù hợp, tránh tình trạng DN kinh doanh xăng dầu thua lỗ. Giải pháp lâu dài là rút ngắn thời gian điều chỉnh giá, xây dựng kho dự trữ chiến lược, hướng đến tự do kinh doanh, cạnh tranh công bằng giữa các thành phần kinh tế.

Kiên quyết không để thiếu hụt

PGS-TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả - Bộ Tài chính, đánh giá việc rút ngắn chu kỳ điều hành giá xăng dầu từ 15 ngày còn 10 ngày là một bước tiến, tuy nhiên mỗi kỳ điều chỉnh giá cách nhau 10 ngày vẫn chưa hòa nhập được với diễn biến giá xăng dầu trên thị trường thế giới. Theo ông, nếu rút ngắn chu kỳ điều hành còn 2-3 ngày sẽ rất tốt và nên tiến tới làm như vậy nhưng triển khai việc này không dễ dàng trong bối cảnh hiện nay.

Cũng theo ông Ngô Trí Long, do nhiều nguyên nhân nên đến nay giá xăng dầu của Việt Nam vẫn chưa hoàn toàn mang tính thị trường do chưa có cơ chế cạnh tranh thị trường đầy đủ. Cụ thể, do một số DN xăng dầu vẫn chiếm thị phần lớn, thống lĩnh thị trường nên nhà nước vẫn phải định giá mặt hàng này nhằm tránh trường hợp các DN lớn dùng sức ảnh hưởng trên thị trượng để "làm giá", tác động đến người tiêu dùng.

Dưới góc độ quản lý, Bộ Công Thương khẳng định sẽ tiếp tục chỉ đạo các DN đầu mối kinh doanh xăng dầu thực hiện nghiêm kế hoạch phân giao tổng nguồn và hạn mức nhập khẩu tối thiểu đã được phê duyệt năm 2022 nhằm bảo đảm duy trì nguồn cung xăng dầu liên tục cho thị trường trong nước phục vụ sản xuất - kinh doanh và tiêu dùng của người dân, DN.

Bộ Công Thương cũng sẽ tham chiếu khả năng cung cấp xăng dầu cho thị trường của các DN đầu mối kinh doanh xăng dầu trong nước, khả năng sản xuất của Nhà máy Lọc dầu Nghi Sơn, Nhà máy Lọc dầu Bình Sơn và ý kiến của các bộ, ngành chức năng, hiệp hội ngành hàng liên quan để xây dựng, ban hành quyết định phân bổ hạn mức nhập khẩu xăng dầu tăng thêm trong quý IV/2022 trong trường hợp cần thiết để bảo đảm nguồn cung xăng dầu cho thị trường trong nước, bảo đảm an ninh năng lượng, kiên quyết không để xảy ra thiếu hụt nguồn cung trong mọi tình huống.

Bộ Công Thương cũng nhấn mạnh đến việc phối hợp với Bộ Tài chính điều hành giá xăng dầu bám sát diễn biến giá xăng dầu thế giới, phù hợp với diễn biến cung cầu xăng dầu trong nước để bảo đảm hài hòa lợi ích giữa các chủ thể tham gia thị trường xăng dầu, khuyến khích các DN duy trì nguồn cung và hạn chế các hành vi đầu cơ găm hàng hoặc buôn lậu xăng dầu qua biên giới sang các nước lân cận.

Liên quan đề nghị cho phép các cửa hàng bán lẻ được ký hợp đồng với nhiều đầu mối nhập xăng dầu nhằm tăng cạnh tranh, vừa đáp ứng được nguồn hàng trong trường hợp xảy ra trục trặc về nguồn cung, chuyên gia kinh tế - TS Nguyễn Minh Phong cho rằng việc này đặt ra những thách thức trong quản lý chất lượng đầu vào của xăng dầu. Bởi vì khi hàng được nhập từ nhiều nguồn, với đặc tính là chất lỏng, dễ trộn lẫn nên không xác định được nguồn cung cấp tại các cơ sở kinh doanh xăng dầu như tại kho, bể, cửa hàng... 

Vì vậy, khó quy trách nhiệm nếu chất lượng xăng dầu không bảo đảm, công tác quản lý cũng gặp khó khăn hơn. Vị chuyên gia cho rằng đây là vấn đề liên quan đến kỹ thuật, nếu giải quyết được thì có thể cho phép ký hợp đồng mua xăng dầu từ nhiều nguồn để tăng tính cạnh tranh.