Quản chặt hơn việc dùng mạng xã hội

Bộ Thông tin và Truyền thông (TT-TT) đang lấy ý kiến góp ý dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 72/2013 (Nghị định 72) về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng.

Nâng cao ý thức người dùng

Ông Lê Quang Tự Do - Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử - cho biết tờ trình của Bộ TT-TT trình Chính phủ nêu rõ Luật An ninh mạng đã có các quy định cụ thể. Theo đó, doanh nghiệp (trong và ngoài nước) cung cấp dịch vụ trên mạng viễn thông, mạng internet, các dịch vụ gia tăng trên không gian mạng tại Việt Nam có trách nhiệm "xác thực thông tin khi người dùng đăng ký tài khoản số" và "cung cấp thông tin người dùng cho lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng thuộc Bộ Công an, khi có yêu cầu bằng văn bản để phục vụ điều tra, xử lý hành vi vi phạm pháp luật về an ninh mạng".

Cơ quan chức năng và nhiều địa phương đã lên tiếng cảnh báo người dùng mạng xã hội về tình trạng lừa đảo qua mạng Ảnh: TẤN THẠNH

Tuy nhiên, do chưa có quy định hướng dẫn Luật An ninh mạng về nội dung này nên các tổ chức, doanh nghiệp cung cấp mạng xã hội chưa thể triển khai. Thực tế quản lý cho thấy tội phạm lừa đảo trên không gian mạng có xu hướng gia tăng. Bộ TT-TT thấy cần thiết phải bổ sung quy định mạng xã hội cung cấp xuyên biên giới phải xác thực tài khoản người dùng qua số điện thoại di động (ĐTDĐ) tại Việt Nam khi đăng ký thiết lập tài khoản mạng xã hội. Quy định mới sẽ giúp bảo đảm hiệu quả quản lý; đồng thời nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dùng mạng xã hội khi đăng thông tin lên mạng.

Cụ thể, dự thảo quy định việc lưu trữ thông tin cá nhân của người dùng Việt Nam; xác thực tài khoản người dùng dịch vụ với số ĐTDĐ khi đăng ký tài khoản; cung cấp thông tin cá nhân cho cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền khi có yêu cầu bằng văn bản để phục vụ công tác điều tra, xử lý hành vi vi phạm pháp luật về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng; bảo đảm quyền quyết định của người dùng khi cho phép thông tin cá nhân của mình được sử dụng cho mục đích quảng bá, truyền thông và cung cấp cho tổ chức, cá nhân khác.

"Việc bổ sung quy định mới sẽ cụ thể hóa hình thức này và tạo sự đồng bộ trong việc xác thực người dùng đối với cả mạng xã hội trong và ngoài nước" - ông Lê Quang Tự Do nói.

Đáng chú ý, dự thảo bổ sung quy định các mạng xã hội trong nước và xuyên biên giới phải tạm khóa hoặc khóa vĩnh viễn những tài khoản mạng xã hội, trang cộng đồng, nhóm cộng đồng, kênh nội dung thường xuyên vi phạm hoặc vi phạm nghiêm trọng ảnh hưởng an ninh quốc gia.

Các tổ chức, cá nhân cung cấp thông tin trên mạng phải ngăn chặn, gỡ bỏ các nội dung vi phạm pháp luật ảnh hưởng đến an ninh quốc gia khi có yêu cầu của Bộ TT-TT. Nếu không xử lý, Bộ TT-TT sẽ triển khai các biện pháp kỹ thuật để ngăn chặn các trang thông tin điện tử, ứng dụng, nền tảng cung cấp dịch vụ; các mạng xã hội phải cung cấp công cụ tìm kiếm, rà quét nội dung trên nền tảng của mình theo yêu cầu của Bộ TT-TT, để tăng hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước trên không gian mạng.

Hạn chế tài khoản ảo

Theo PGS-TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội - việc xác thực tài khoản bằng số ĐTDĐ có thể giúp hạn chế một số tác động xấu từ các tài khoản khuyết danh, hay còn gọi là nick ảo, trên mạng xã hội.

Đầu tiên là giảm số lượng tài khoản giả mạo để lừa đảo hoặc xâm phạm quyền riêng tư. Tiếp đó là hạn chế khả năng sử dụng thông tin cá nhân giả mạo hoặc không chính xác để đăng ký tài khoản. Giảm tình trạng đăng tin sai sự thật vì xác thực tài khoản qua số ĐTDĐ giúp gắn liền người dùng với tài khoản của họ, người dùng có thể dễ dàng được xác định và chịu trách nhiệm về thông tin mà họ đăng tải.

Việc bắt buộc xác thực số ĐTDĐ cũng giúp ích cho cơ quan quản lý dễ dàng hơn, giúp tăng cường khả năng kiểm soát, giám sát và quản lý hoạt động trên các nền tảng mạng xã hội; giúp phòng ngừa hoạt động trái phép, vi phạm pháp luật như phát tán thông tin sai lệch, tuyên truyền cực đoan… Cuối cùng, đó là hỗ trợ trong điều tra hành vi vi phạm pháp luật. Việc có cơ sở dữ liệu xác thực tài khoản người dùng qua số ĐTDĐ cũng hỗ trợ cho các hoạt động điều tra hành vi vi phạm, các tội phạm trên mạng xã hội, nếu cần thiết.

Tuy nhiên, cũng cần tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế về bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền tự do ngôn luận để bảo đảm tính công bằng và hợp pháp trong thực hiện.

"Cũng có tâm lý lo ngại người dùng phải khai báo số ĐTDĐ cá nhân có thể dẫn đến việc hạn chế tự do ngôn luận và sự riêng tư trên mạng; lo ngại lộ thông tin cá nhân. Chúng ta đã thấy hiện tượng này qua việc hằng ngày phải nghe nhiều cuộc gọi quảng cáo bán hàng, mời mua bất động sản, chứng khoán..." - ông Sơn chia sẻ.

Giám đốc an ninh mạng Tập đoàn công nghệ Bkav, ông Nguyễn Văn Cường, cho rằng quy định "định danh" sẽ giảm được các tài khoản ảo và người dùng sẽ có trách nhiệm hơn với nội dung mình cung cấp chia sẻ lên mạng xã hội. Bên cạnh đó cũng hỗ trợ cho nhà quản lý dễ dàng hơn trong điều tra xử lý các trường hợp vi phạm pháp luật trên mạng xã hội.

"Việc đăng ký sử dụng số ĐTDĐ định danh tài khoản mạng xã hội chỉ mang tính chất xác thực thông tin người đăng ký. Các nội dung khi người dùng đăng tải đã phải tuân thủ pháp luật khi tham gia trên môi trường mạng. Do đó, việc bắt buộc xác thực này cũng không tăng thêm lo ngại về việc kiểm duyệt nội dung vì bản chất việc đó vẫn đang thực hiện" - ông Cường nói.

Cần phân tích kỹ

Theo ông Vũ Ngọc Sơn, Giám đốc công nghệ Công ty An ninh mạng NCS, hiện nay số ĐTDĐ đã được chuẩn hóa, gắn với thông tin người sử dụng nên được đề xuất dùng để định danh tài khoản mạng xã hội. Thời gian qua, tùy mạng xã hội đã yêu cầu người dùng phải khai báo số ĐTDĐ khi đăng ký nhưng điều này không bắt buộc, còn theo dự thảo mới là bắt buộc.

"Nếu được định danh, mỗi tài khoản sẽ được xác nhận "chính chủ", người dùng vô tình có được các quyền lợi như các tài khoản mạng xã hội có "tích xanh" mà người dùng không cần phải là người nổi tiếng, có tầm ảnh hưởng" - ông Vũ Ngọc Sơn nói.

Khi tài khoản được xác thực chính chủ, nếu chẳng may bị hack, người dùng có thể đưa giấy tờ chứng minh để lấy lại tài khoản, có thể yêu cầu nhà cung cấp dịch vụ xử lý các tài khoản khác mạo danh mình, còn hiện nay đa phần người dùng phải lập tài khoản mới.

"Tất nhiên, việc định danh tài khoản mạng xã hội vẫn còn rất nhiều vấn đề cần phân tích kỹ và cho dù thế nào thì lựa chọn cuối cùng vẫn nằm trong tay người sử dụng - tự cân nhắc giữa được và mất khi phải định danh để quyết định tiếp tục sử dụng hay xóa tài khoản mạng xã hội" - ông Vũ Ngọc Sơn nhìn nhận.

Theo Giám đốc công nghệ Công ty An ninh mạng NCS, nếu quy định này có hiệu lực, sẽ tác động lên các mạng xã hội khi bắt buộc phải xác thực người dùng ở mức độ cao hơn, nâng cấp bảo mật do thông tin quan trọng hơn để tránh lộ, lọt. Việc định danh người dùng sẽ khiến số lượng người dùng sụt giảm nhưng đổi lại sẽ có một mạng xã hội lành mạnh hơn.

Hiện các mạng xã hội cũng đã nhận dự thảo và yêu cầu góp ý chính thức về những nội dung sửa đổi.