Nâng đãi ngộ, giảm áp lực cho giáo viên

Nhân dịp đầu năm học mới, phóng viên Báo Người Lao Động đã có cuộc trao đổi với Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) Nguyễn Kim Sơn.

* Phóng viên: Nhiệm vụ trọng tâm của năm học mới sẽ là gì, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn

- Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Năm học 2023 - 2024, với lượng công việc nhiều, tầm quan trọng lớn, chất lượng công việc có tác động tới đổi mới giáo dục phổ thông (GDPT). Bên cạnh việc tiếp tục rà soát, triển khai các lớp đã thực hiện theo chương trình mới, ngành giáo dục tập trung cho các lớp 4, 8, 11 và các lớp cuối cấp 5, 9, 12. Việc chuẩn bị sách giáo khoa cho các lớp cuối cấp có yêu cầu, đòi hỏi đặc biệt hơn, bởi đây là giai đoạn cuối cùng theo cuốn chiếu của chương trình GDPT 2018.

Ngoài nhiệm vụ đổi mới GDPT, nhiều vấn đề, nhiệm vụ quan trọng khác cũng sẽ được ngành giáo dục triển khai trong năm học mới này.

* Đổi mới GDPT hiện nhận được nhiều sự quan tâm. Bộ trưởng đánh giá thế nào về những thuận lợi, khó khăn trong triển khai?

- Thuận lợi lớn nhất của ngành là đang nhận được sự quan tâm lớn của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, nhân dân. Sự quan tâm này đã và đang hỗ trợ rất lớn đối với ngành giáo dục, đồng thời tạo ra động lực quan trọng cho sự nghiệp đổi mới giáo dục. Tuy nhiên, đổi mới càng sâu thì thách thức càng lớn.

Đổi mới không chỉ liên quan đến học sinh (HS), giáo viên (GV) mà còn cần sự ủng hộ của phụ huynh và xã hội. Đối với lực lượng nhà giáo, một trong những khó khăn là cách làm cũ vốn đã định hình và ăn sâu vào thói quen giảng dạy. Không phải tất cả GV đều sẵn sàng đổi mới mình để thích nghi với công việc. Để khắc phục, cần nỗ lực, quyết tâm và chia sẻ rất lớn từ đội ngũ nhà giáo. Về phía Bộ GD-ĐT, chúng tôi đang làm rất nhiều việc để động viên, hỗ trợ GV có thêm động lực, chỗ dựa cho sự đổi mới.

Lần đổi mới này trao quyền chủ động, sáng tạo cho nhà giáo rất nhiều. Tiêu biểu như việc lựa chọn cách thức dạy, kiểm tra, đánh giá, lựa chọn học liệu… nhằm giáo dục theo hướng phát huy năng lực cá nhân của HS nhiều hơn. Chuyển vai trò của GV từ chủ thể truyền thụ kiến thức là chính sang vai trò người tổ chức, hướng dẫn, định hướng, hỗ trợ HS. Giai đoạn đầu của đổi mới, GV gặp các thiệt thòi, thách thức với khối lượng công việc nhiều, trong khi những động viên về vật chất, điều kiện, thu nhập và đời sống của họ chưa có thay đổi. Điều này cũng tác động đến tâm lý của GV.

Do vậy, một bộ phận không nhỏ GV đã nghỉ việc, đi xuất khẩu lao động, làm việc ở các khu công nghiệp... Tính từ tháng 8-2020 đến 8-2023, tổng số GV mầm non, phổ thông nghỉ việc, bỏ việc trên 40.000 người. Bên cạnh đó, số lượng GV nghỉ hưu bình quân mỗi năm khoảng 10.000 người. Từ năm 2020 đến nay, chỉ tiêu tuyển dụng được giao gần 26.000 người. Đối chiếu số lượng GV nghỉ việc và được tuyển dụng đang có sự chênh lệch lớn. Trong khi ở vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, có biên chế, có chế độ ưu đãi lại không tuyển được GV ngoại ngữ, tin học, mỹ thuật, nghệ thuật. Một số tỉnh đồng bằng Bắc Bộ dù có chỉ tiêu nhưng lại không tuyển được GV mầm non. Còn ở các đô thị lớn lại gặp khó khăn về sự dịch chuyển dân cư cơ học, tăng dân số cao, thiếu đất để xây trường.

Trước đây đã có nhiều khó khăn chưa khắc phục xong, giờ bước vào đổi mới với nhiều thách thức khác. Ví dụ phòng học chưa được kiên cố, bán kiên cố, điểm trường, học tạm, mượn chiếm 30% trên cả nước. Điều này không chỉ ảnh hưởng tới chất lượng của đổi mới mà còn ảnh hưởng tới sự bất bình đẳng trong giáo dục.

Học sinh tại TP HCM đến trường trong năm học 2023 - 2024 Ảnh: HOÀNG TRIỀU

* Thời gian tới, bộ có những giải pháp gì để khắc phục về đội ngũ GV?

- Sắp tới, Bộ GD-ĐT sẽ chủ động khắc phục những vấn đề về chuyên môn để GV thấy được hỗ trợ và thuận lợi hơn trong công việc, bớt đi căng thẳng, áp lực; tăng cường tổ chức tập huấn, hướng dẫn. Đồng thời, các địa phương cần tích cực chia sẻ kinh nghiệm tổ chức dạy học, kiểm tra, đánh giá…

Bộ đã có những điều chỉnh về đào tạo của các trường sư phạm để cung ứng nhiều hơn nguồn GV cho các địa phương. Bên cạnh đó, bộ cũng nghiên cứu đề xuất điều chỉnh Nghị định 116/2020/NĐ-CP về đào tạo GV sư phạm, nhằm tháo gỡ vướng mắc liên quan cơ chế đặt hàng của địa phương cũng như hỗ trợ về sinh hoạt phí cho sinh viên sư phạm. Dự kiến, Nghị định 116 sửa đổi sẽ hoàn thành trong năm nay và được kỳ vọng mở rộng nguồn tuyển sư phạm.

Bộ GD-ĐT cũng đang làm thủ tục trình Quốc hội cho phép tạm thời tuyển dụng những GV theo chuẩn của Luật Giáo dục cũ. Có thể tạm thời sử dụng, đặt ra yêu cầu đến năm 2030, GV phải đạt chuẩn. Đó được xem là biện pháp tạm thời để có nguồn GV linh hoạt trong việc dạy môn tin học và ngoại ngữ. Đồng thời, kiến nghị các địa phương không giảm biên chế một cách cơ học tạo thêm khó khăn cho ngành giáo dục. Chủ trương tinh giản biên chế của Bộ Chính trị, Ban Bí thư chỉ đạo là đúng đắn nhưng cần thực hiện theo hướng giảm số người hưởng lương bằng ngân sách; các địa phương chú ý điều tiết, hạn chế cắt chỉ tiêu biên chế của giáo dục.

Trong chế độ, chính sách của các chương trình mục tiêu quốc gia cũng như các chương trình dự án khác, ngành giáo dục tăng cường việc kiên cố trường học, chăm lo việc xây nhà ở công vụ cho GV, nhất là ở các điểm trường, cắm bản, vùng khó khăn.

Tính đến hết năm học 2022 - 2023, tổng số giáo viên mầm non, phổ thông là 1.234.124 người, trong đó, công lập 88,57%, ngoài công lập 11,43%Đồ họa: MINH THU

* GV mầm non làm việc vất vả nhưng thu nhập rất thấp. Vấn đề này có được giải quyết trong năm học mới?

- Lãnh đạo Bộ GD-ĐT rất hiểu và chia sẻ với các thầy cô về vấn đề này. Chính phủ đã giao cho Bộ GD-ĐT, Bộ Nội vụ làm việc với các bộ, ngành cân nhắc nâng phụ cấp ưu đãi cho GV mầm non, tiểu học trước, sau đó tiếp tục cho tất cả các bậc học. Bước đầu Bộ GD-ĐT và Bộ Nội vụ đã thống nhất sẽ tăng mức phụ cấp ưu đãi cho GV mầm non 10% và tiểu học 5%. Vấn đề còn lại là cần có sự thống nhất với Bộ Tài chính, báo cáo Chính phủ và các bộ, ngành. Hy vọng việc này sớm được thống nhất.

Số lượng GV hưởng lương đang rất lớn, chiếm 70% công chức, viên chức trong cả nước. Vì vậy, mỗi chính sách điều chỉnh có thể nhỏ nhưng cần phải có nguồn lực, điều kiện. Thực tế cho thấy giờ làm việc của GV mầm non hiện nhiều hơn thời gian quy định, do trẻ đến sớm về muộn theo giờ làm việc của cha mẹ. Đây cũng là một trong những nguyên nhân tạo nên áp lực cho GV mầm non. Về chính sách, Bộ GD-ĐT sẽ cùng các bộ, ngành tiếp tục xem xét, lưu ý đến thù lao cho giờ làm việc nhiều của GV mầm non.

Về tuổi nghỉ hưu của GV mầm non - được đề cập và quan tâm nhiều trong thời gian gần đây, Chính phủ đang điều chỉnh Luật Bảo hiểm xã hội và trong góp ý với dự thảo luật, Bộ GD-ĐT đã có ý kiến chính thức đề nghị đưa GV mầm non vào đối tượng làm công việc nặng nhọc, độc hại. Gần đây nhất trên diễn đàn của Quốc hội, tôi cũng thay mặt ngành giáo dục tiếp tục nêu quan điểm GV mầm non cần có chế độ nghỉ hưu thuộc nhóm lao động nặng nhọc, nữ vẫn giữ ở tuổi 55 nhưng bảo đảm thu nhập và chế độ để không bị thiệt thòi.

* Bước vào năm học mới, Bộ trưởng có gửi gắm gì tới đội ngũ GV, HS?

- Năm học mới bắt đầu với rất nhiều nhiệm vụ và thử thách trong quá trình đổi mới của giáo dục, khó khăn nhiều nhưng cũng hứa hẹn rất nhiều thành tựu ở phía trước. Tôi mong toàn thể nhà giáo và HS, sinh viên tiếp tục nỗ lực, phấn đấu đổi mới, sáng tạo để hoàn thành tốt trách nhiệm của mình trước ngành và xã hội. Mong xã hội, quý phụ huynh tiếp tục ủng hộ ngành giáo dục trong thời gian tới.