Tăng cường quản lý về an toàn thực phẩm

Hiện nay, thực phẩm được lưu thông, buôn bán chủ yếu qua kênh phân phối truyền thống (chợ, cửa hàng tạp hóa), đặc biệt là thực phẩm tươi sống. Theo thống kê, cả nước có 8.517 chợ, trên 1.167 siêu thị, 254 trung tâm thương mại và hàng ngàn cửa hàng chuyên doanh, cửa hàng tiện lợi hiện đại hoạt động theo mô hình chuỗi hiện đại. Trong đó, chợ vẫn là kênh cung ứng thực phẩm chính trên cả nước.

Quản lý thực phẩm an toàn còn nhiều kẽ hở

Tại hội nghị, "Phát triển hệ thống kinh doanh thực phẩm an toàn" vừa diễn ra, bác sĩ Cao Văn Trung - Phó trưởng Phòng Giám sát ngộ độc thực phẩm, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) - cho biết tình trạng ngộ độc thực phẩm và các bệnh truyền qua thực phẩm tại các khu công nghiệp, các bếp ăn tập thể, các bệnh viện, các trường học còn diễn biến hết sức phức tạp.

Tỉ lệ ô nhiễm vi sinh vật, ô nhiễm hóa chất cụ thể là tồn dư hóa chất bảo vệ thực vật, các chất kháng sinh, các chất kích thích tăng trưởng trong các nông sản và thịt gia súc, gia cầm làm nguyên liệu để chế biến thực phẩm còn chiếm tỉ lệ cao hơn so với các nước trong khu vực.

Cùng với đó, cơ chế thị trường tạo điều kiện thông thoáng cho các doanh nghiệp (DN) sản xuất, kinh doanh thực phẩm, nhập khẩu thực phẩm, từ đó tồn tại những vi phạm về đạo đức sản xuất, kinh doanh dẫn đến nhiều sản phẩm chưa bảo đảm vẫn lén lút được đưa ra thị trường.

TS-BS Cao Văn Trung, Phó trưởng Phòng Giám sát ngộ độc thực phẩm và Thông tin truyền thông (Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế)

Thừa nhận công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm (ATTP) vẫn tồn tại một số bất cập, ông Nguyễn Mạnh Thắng, Vụ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công Thương, chỉ ra mô hình quản lý chưa đồng bộ, hiệu quả thấp, sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý chưa chặt chẽ và còn nhiều kẽ hở. "Các hình thức kinh doanh trên nền tảng số ngày một đa dạng, khó quản lý và tình trạng buôn lậu thực phẩm qua biên giới, quảng cáo thực phẩm sai sự thật, lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú ý diễn biến phức tạp; thực phẩm trong các khu công nghiệp, cơ sở giáo dục chưa thực sự bảo đảm, ảnh hưởng lớn tới sức khỏe người dân cũng như an ninh ATTP" - ông Thắng thông tin.

Xây dựng ý thức cộng đồng về ATTP

Theo ông Trung, nhiều cơ sở sản xuất, chế biến thực phẩm không bảo đảm các điều kiện vệ sinh tối thiểu; người trực tiếp sản xuất chế biến thực phẩm chưa đủ kiến thức dẫn đến nguy cơ không bảo đảm ATTP. Ngoài ra, tỉ lệ ô nhiễm vi sinh vật, ô nhiễm hóa chất, cụ thể là tồn dư hóa chất bảo vệ thực vật, các chất kháng sinh, các chất kích thích tăng trưởng trong các nông sản và thịt gia súc, gia cầm làm nguyên liệu để chế biến thực phẩm còn chiếm tỉ lệ cao hơn so với các nước trong khu vực.

"Tại Việt Nam, các cơ sở sản xuất, chế biến thực phẩm chủ yếu nhỏ lẻ, sản xuất theo mùa vụ. Trong 500.000 cơ sở chế biến thực phẩm có đến 85% là quy mô vừa và nhỏ, quy mô hộ gia đình sản xuất theo mùa vụ nên việc đầu tư trang thiết bị, nhà xưởng còn hạn chế. Trên 70% nông dân vẫn sống bằng nông nghiệp và người dân nhiều nơi vẫn còn tập quán sử dụng thực phẩm không bảo đảm. Do điều kiện kinh tế còn thấp nên người dân vẫn phải chấp nhận sử dụng thực phẩm trôi nổi, giá rẻ mặc dù biết nguy cơ ngộ độc thực phẩm có thể xảy ra" - ông Trung cho biết.

Kiểm tra mẫu thực phẩm tại một trường học Ảnh: Diệu Anh

Trong khi đó, người dân còn có tập quán sử dụng thực phẩm không bảo đảm như: Ăn tiết canh, ăn gỏi cá... Một bộ phận người dân đời sống kinh tế còn thấp, nhất là ở vùng nông thôn và vùng sâu, vùng xa nên chấp nhận sử dụng thực phẩm trôi nổi, giá rẻ mặc dù biết nguy cơ ngộ độc thực phẩm có thể xảy ra.

Ông Cao Văn Trung cho biết thêm cơ chế thị trường tạo điều kiện thông thoáng cho các DN sản xuất, kinh doanh thực phẩm, nhập khẩu thực phẩm nhưng vì lợi nhuận, một bộ phận không nhỏ người kinh doanh cố tình đưa sản phẩm không an toàn ra thị trường. Đáng chú ý là sự đa dạng của các hình thức kinh doanh như: kinh doanh online, đa cấp, quảng cáo xuyên biên giới... khiến công tác kiểm tra, kiểm soát ATTP khó khăn hơn. Do đó, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, đặc biệt tăng cường xử phạt vi phạm ở tuyến cơ sở, công khai tên, địa chỉ, sản phẩm, cơ sở vi phạm để tăng tính răn đe.

Để bảo đảm an ninh, ATTP trong thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ tập trung vào các nhóm nhiệm vụ để giúp các DN, hiệp hội ngành hàng thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của mình, nhằm phát triển hệ thống kinh doanh thực phẩm an toàn. Theo ông Thắng, Bộ Công Thương sẽ tập trung rà soát, sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật; nghiên cứu, đề xuất cơ chế phối hợp về thu hồi, giám sát và xử lý đối với sản phẩm, hàng hóa là thực phẩm có khuyết tật lưu thông trên thị trường nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Đồng thời, hoàn thiện các quy định về thanh tra, kiểm tra, hậu kiểm ATTP; xây dựng, đề xuất các biện pháp phù hợp với tình hình thực tế để đẩy mạnh công tác phòng chống nạn hàng giả, hàng kém chất lượng và hàng nhái đang lưu thông trên thị trường. Đẩy mạnh, tăng cường tuyên truyền, vận động, giáo dục, cung cấp thông tin, hỗ trợ pháp luật nhằm nâng cao nhận thức của toàn xã hội về an ninh ATTP; khuyến khích, hỗ trợ hộ gia đình, HTX, DN sản xuất, kinh doanh thực phẩm ứng dụng công nghệ cao và kết nối chuỗi giá trị cung ứng thực phẩm an toàn.