Cần thiết điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh

Thực tiễn đòi hỏi

Luật Thuế TNCN được ban hành từ năm 2007, tính tới thời điểm hiện tại mới trải qua 2 lần điều chỉnh mức GTGC vào năm 2013 và năm 2020. Hiện tại, mức GTGC cho bản thân là 11 triệu đồng, GTGC cho người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng. Trong đó, 11 triệu đồng được cơ quan thuế xác định bằng “mức chi tiêu đáp ứng nhu cầu sống tối thiểu của một người” và 4,4 triệu đồng xác định bằng 40% so với giảm trừ của bản thân người nộp thuế. Mức giảm trừ gia cảnh này được duy trì từ tháng 7/2020. Trong khi kể từ sau dịch Covid-19, hầu hết mặt hàng tiêu dùng, dịch vụ đều tăng khoảng 20 - 30% khiến chi phí sinh hoạt của người dân đội lên.

Theo các chuyên gia, trong lần điều chỉnh gần nhất (năm 2020), mức GTGC tăng khoảng 22% so với mức điều chỉnh năm 2013. Tuy nhiên, nếu ước tính nghĩa vụ thuế TNCN của người nộp thuế, có thể thấy mức tăng GTGC này cũng không tạo ra ảnh hưởng đáng kể về mặt tiết kiệm thuế. Lấy ví dụ trường hợp một người lao động có thu nhập trước thuế 25 triệu đồng/tháng; có một người phụ thuộc là con; mức chi tiêu trung bình 8 - 10 triệu đồng/ tháng, bao gồm các chi phí sinh hoạt cơ bản, học phí, các chi phí khác như tiền học thêm, tiền khám chữa bệnh,... Với mức điều chỉnh GTGC tăng 22%, số thuế TNCN tiết kiệm được chỉ khoảng 400.000 đồng/tháng, chỉ chiếm tỷ trọng gần 5% so với tổng mức chi tiêu cho người phụ thuộc, chưa đủ để tạo nên thay đổi rõ nét trong quyết định chi tiêu.

Bà Vũ Thu Hà - Phó Tổng Giám đốc tư vấn thuế của Deloitte Việt Nam đánh giá, cơ chế và các hình thức giảm trừ thuế TNCN hiện hành của Việt Nam còn nhiều hạn chế, chưa đa dạng và chưa mang tính thực tiễn cao. Việc chỉ sử dụng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) 20% để xem xét điều chỉnh chưa hoàn toàn phản ánh khách quan mức sống của người dân. Do CPI được tính dựa trên các nhóm mặt hàng và dịch vụ cố định (dịch vụ ăn uống, may mặc, y tế...), trong khi đó, luôn xuất hiện các mặt hàng mới, đặc biệt là các hàng hóa, dịch vụ mới có lượt mua cao trên thị trường mà CPI chưa kịp cập nhật, dẫn tới chỉ số CPI được tính toán có thể không thể hiện được sức mua thực tế của đồng tiền.

Từ thực tế trên, bà Hà cho rằng, việc xem xét điều chỉnh và cập nhật mức GTGC hiện nay là cần thiết, để đảm bảo hài hòa với những biến động trong mức sống, điều kiện sống và tiêu dùng của người nộp thuế. Về giải pháp ngắn hạn, để kịp thời hỗ trợ người nộp thuế, các nhà hoạch định chính sách cần nghiên cứu và đề xuất mức GTGC cập nhật trước khi Luật Thuế TNCN được sửa đổi. Đồng thời cần nhấn mạnh, việc rà soát và điều chỉnh này nên được tiến hành hàng năm hoặc chu kỳ 2 năm/lần, để kịp thời phản ánh những biến động về môi trường kinh tế, xã hội có ảnh hưởng trực tiếp đến người nộp thuế, thay vì chỉ điều chỉnh khi CPI biến động vượt 20%.

“Mặc dù CPI vẫn là tiêu chí đóng vai trò quan trọng giúp điều hướng, cần cân nhắc thêm những yếu tố khác để đảm bảo tính toàn diện và khách quan, ví dụ như các yếu tố về mức tăng trưởng kinh tế, GDP bình quân đầu người, mức thu nhập đầu người bình quân, chi tiêu hộ gia đình, tỷ lệ lạm phát dự kiến hàng năm” - bà Hà chia sẻ.

Cân nhắc các yếu tố khi điều chỉnh GTGC

Đề xuất giải pháp điều chỉnh GTGC trong tương lai, theo bà Hà, bên cạnh việc điều chỉnh mức GTGC, Chính phủ có thể cân nhắc nâng ngưỡng thu nhập tối thiểu bình quân của người phụ thuộc (hiện đang ở mức 1 triệu đồng/tháng) để mở rộng đối tượng người nộp thuế có thể hưởng lợi ích từ chính sách này (tương tự như việc Singapore vừa công bố điều chỉnh nâng ngưỡng thu nhập của NPT từ 4.000 đô la Singapore/năm lên 8.000 đô la Singapore trong năm tính thuế 2024).

Về lâu dài, lộ trình và cơ chế điều chỉnh mức GTGC cần được xây dựng và phản ánh vào Luật Thuế TNCN sửa đổi. Bên cạnh đó, có thể cân nhắc thiết kế các hình thức giảm trừ đa dạng hơn thay vì chỉ áp dụng một mức giảm trừ tuyệt đối, cố định như hiện tại. Ví dụ: cho phép giảm trừ một số chi phí sinh hoạt và tiêu dùng thường xuyên của người nộp thuế trên cơ sở thực tế phát sinh, giảm trừ trực tiếp một khoản tiền nhất định vào số thuế phải nộp đối với người nộp thuế có số thuế phát sinh lớn, hoặc áp dụng những mức giảm trừ khác nhau cho các đối tượng người phụ thuộc khác nhau dựa vào độ tuổi, khả năng lao động, mức thu nhập,...

Cũng theo bà Hà, để có phương án và lộ trình điều chỉnh mức GTGC cho phù hợp và hiệu quả, cần cân nhắc nhiều yếu tố. Trong đó ảnh hưởng nguồn thu ngân sách nhà nước, do việc điều chỉnh tăng mức GTGC có tác động trực tiếp đến nghĩa vụ thuế của người nộp thuế, cần đánh giá tác động của việc điều chỉnh này đến nguồn thu ngân sách. Thực tế từ những lần điều chỉnh GTGC trước đây cho thấy, việc tăng mức GTGC không tạo ra tác động bất lợi về mặt thu ngân sách. Hơn nữa, xét về mặt tích cực, việc điều chỉnh GTGC thậm chí có thể đóng vai trò khuyến khích mức độ tuân thủ của người nộp thuế, khi mức giảm trừ đã được thiết kế để phản ánh thực tế và công bằng hơn mức sống của người dân. Do đó, về tổng thể còn có thể giúp tăng nguồn thu, tăng mức tiêu dùng (do đó thúc đẩy sản xuất hàng hóa), tăng sức cạnh tranh về môi trường lao động so với các nước trong khu vực.