Paracetamol - “thuốc lành” có thể trở thành sát thủ thầm lặng

Bác sĩ Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương chăm sóc và điều trị bệnh nhân ngộ độc Paracetamol.

Nguy cơ tử vong vì lạm dụng Paracetamol

Paracetamol (còn gọi là acetaminophen) là hoạt chất giảm đau, hạ sốt được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, thuốc này có mặt ở hầu hết các nhà thuốc, không cần đơn kê, giá rẻ và được coi là “an toàn” nếu dùng đúng liều. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều người đã phải nhập viện, thậm chí tử vong vì lạm dụng Paracetamol.

Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho biết vừa tiếp nhận bà M.N.T. (72 tuổi, trú tại Hà Nội) nhập viện trong tình trạng mệt lả, tay chân mềm nhũn sau khi tự uống khoảng 20 viên Paracetamol để giảm đau đầu.

Theo người nhà, bà T. có tiền sử đái tháo đường, thường xuyên dùng Paracetamol kết hợp các loại “thuốc bổ não” mà không có chỉ định của bác sĩ. Sau khi uống nhiều viên thuốc trong thời gian ngắn, bà T. xuất hiện triệu chứng rối loạn vận động, không còn kiểm soát được tay chân. Phát hiện tình trạng bất thường, người nhà lập tức đưa bà đi cấp cứu tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương ngay trong đêm.

Tại đây, bệnh nhân được rửa ruột và xử trí kịp thời, chưa ghi nhận tổn thương gan hay các cơ quan nội tạng khác. Hiện tại, sức khỏe người bệnh đã ổn định, có thể ăn uống và đi lại bình thường.

Trước đó, Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cũng từng tiếp nhận bệnh nhân nữ 23 tuổi ngộ độc Paracetamol nặng do tự uống 60 viên loại 500mg chỉ trong một ngày để hạ sốt. Người bệnh xuất hiện vàng da, nôn mửa, men gan tăng cao gấp nhiều lần bình thường và được điều trị tích cực trong nhiều ngày mới hồi phục.

BS Trần Văn Bắc - Phó Trưởng khoa Cấp cứu (Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương) nhận định: “Paracetamol (còn gọi là acetaminophen) là loại thuốc giảm đau, hạ sốt phổ biến, thường được sử dụng trong các trường hợp đau nhẹ đến vừa, sốt do cảm lạnh hoặc cảm cúm. Thuốc được mua bán dễ dàng, không cần kê đơn và nhìn chung có độ an toàn cao nếu dùng đúng liều. Tuy nhiên, nếu lạm dụng hoặc dùng quá liều, paracetamol có thể gây ngộ độc nghiêm trọng, đặc biệt là tổn thương gan – thậm chí dẫn đến suy gan cấp nếu không được can thiệp kịp thời”.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết: “Sau khi vào cơ thể, Paracetamol được chuyển hóa chủ yếu qua gan. Khoảng 4% lượng thuốc được chuyển thành N-acetyl-p-benzoquinonimin (NAPQI) – một chất có độc tính với tế bào gan. Khi dùng đúng liều, gan sẽ trung hòa được NAPQI. Nhưng nếu uống quá nhiều, glutathione trong gan không đủ để trung hòa, chất độc tích tụ và gây tổn thương gan nghiêm trọng. Ban đầu có thể chỉ là mệt mỏi, chán ăn. Nhưng sau đó vài ngày, gan tổn thương nặng, bệnh nhân có thể rơi vào hôn mê gan và tử vong nếu không cấp cứu kịp thời”.

Tránh tâm lý ngại đi khám bệnh

Theo các chuyên gia y tế, trong bối cảnh thời tiết thất thường, nhiều loại dịch bệnh như hiện nay, người dân dễ gặp các vấn đề về sức khỏe như cảm cúm, nhức đầu… Từ đó, nguy cơ số ca ngộ độc Paracetamol gia tăng là hoàn toàn có thể xảy ra, bởi tâm lý sốt là dùng thuốc ngay, “ngại” đi thăm khám.

Một đặc điểm khiến Paracetamol dễ bị lạm dụng là thuốc này có thể mua ở mọi hiệu thuốc mà không cần đơn kê. Không ít người khi cảm thấy mệt, đau đầu hay sốt nhẹ lập tức dùng thuốc mà không đọc kỹ liều lượng hoặc để ý rằng mình đang sử dụng thêm các sản phẩm có chứa cùng hoạt chất. Việc dùng đồng thời nhiều thuốc cảm, thuốc hạ sốt hoặc thuốc “đa năng” có thành phần Paracetamol khiến tổng liều vượt ngưỡng an toàn mà người dùng không nhận ra.

Ngộ độc Paracetamol diễn tiến qua 4 giai đoạn. Trong 24 giờ đầu, triệu chứng còn mờ nhạt như chán ăn, buồn nôn. Từ 24 - 72 giờ, bệnh nhân có thể đau vùng gan, men gan bắt đầu tăng. Từ 72 giờ trở đi, gan có thể bị hoại tử, xuất hiện rối loạn đông máu, hôn mê. Nếu qua được giai đoạn nguy hiểm và được điều trị đúng, chức năng gan có thể hồi phục sau khoảng một đến hai tuần. Tuy nhiên, nếu phát hiện muộn, khả năng tử vong rất cao.

Khi nghi ngờ quá liều Paracetamol, người bệnh cần được đưa tới cơ sở y tế càng sớm càng tốt. Việc điều trị bao gồm sử dụng thuốc giải độc N-acetylcysteine (NAC) – hiệu quả cao nếu dùng trong 8 giờ đầu sau uống, kết hợp than hoạt tính để hấp thu thuốc còn lại trong đường tiêu hóa. Với các trường hợp nặng, cần theo dõi sát chức năng gan, truyền dịch và thậm chí ghép gan nếu suy gan cấp không thể hồi phục.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên cảnh báo: Người bệnh chỉ nên tự dùng tối đa 1 - 2 liều Paracetamol, mỗi liều cách nhau 4 - 6 giờ. Nếu triệu chứng không giảm, cần đến bệnh viện để tìm nguyên nhân và điều trị đúng cách. Tự ý dùng thuốc kéo dài hoặc tăng liều là cực kỳ nguy hiểm, có thể trả giá bằng mạng sống.

Các chuyên gia cũng lưu ý: người lớn không nên dùng quá 4g Paracetamol/ngày. Trẻ nhỏ cần được bác sĩ hoặc dược sĩ hướng dẫn liều chính xác theo cân nặng. Việc đọc kỹ thành phần thuốc trước khi sử dụng là điều bắt buộc, nhất là khi sử dụng đồng thời nhiều loại thuốc điều trị triệu chứng.

Đức Trân

Nguồn: daidoanket.vn

Bài viết gốc: Xem tại đây