Nới hạn chế mức sinh

Lần đầu tiên sau hơn 50 năm, Việt Nam thay đổi chính sách dân số, từ sinh đẻ có kế hoạch sang “nới” mức sinh.

Cần chú trọng hơn tới chất lượng dân số.

Người dân tự quyết định số con 

“Sinh bao nhiêu con là quyền của người dân, Nhà nước không có quy định pháp luật nào yêu cầu người dân phải sinh bao nhiêu” - Đó là khẳng định của ông Nguyễn Văn Tân - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế).

Theo đó, đại diện Bộ Y tế cho hay: Việt Nam đã khống chế thành công tốc độ gia tăng dân số, đạt mức sinh thay thế sớm 10 năm so với mục tiêu đề ra trong Nghị quyết TƯ 4 khóa VII năm 1993 và tiếp tục duy trì cho đến nay. Quy mô dân số năm 2016 gần 93 triệu người, hạn chế tăng thêm hàng chục triệu người. Cơ cấu dân số chuyển dịch tích cực, từ năm 2007, nước ta bước vào thời kỳ dân số vàng. Hiện có hai điểm mới cơ bản trong công tác dân số trong tình hình mới (theo tinh thần Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân).

Đầu tiên là việc chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Giải quyết toàn diện, đồng bộ các vấn đề dân số về quy mô, cơ cấu, phân bố chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ tác động qua lại với phát triển kinh tế, xã hội. Tiếp đó là vấn đề duy trì mức sinh thay thế, tận dụng hiệu quả cơ cấu dân số vàng, thích ứng với già hóa dân số. Điều này đồng nghĩa với việc Nhà nước sẽ không đặt vấn đề tiếp tục giảm sinh. Thay vào đó trước mắt duy trì mức sinh thay thế 2,1 con/phụ nữ, vận động giảm sinh ở vùng có mức sinh cao và vận động sinh đủ 2 con ở nơi có mức sinh thấp, đảm bảo quy mô dân số năm 2030 ở mức 104 triệu người, năm 2049 đạt 113-115 triệu người.

Ông Nguyễn Văn Tân cho biết thêm, kể từ Nghị quyết về dân số năm 1993 đến nay, về mặt luật pháp, Nhà nước không có quy định khống chế người dân được sinh bao nhiêu con, trừ nhóm đối tượng đảng viên. Trước 2008, từng địa phương ra quy định cụ thể với nhóm đảng viên. Nhưng từ 2008, Trung ương đã có Quy định 94, thống nhất hình thức kỷ luật, cụ thể nếu đảng viên sinh con thứ 3 bị cảnh cáo, thứ 4 bị khai trừ. Đến 2013, quy định này tiếp tục được nới lỏng, sinh con thứ 5 mới bị khai trừ. Được biết, hiện nay Bộ Y tế ghi nhận có 7 tỉnh có quy định là cấm người dân sinh con thứ 3, xử phạt khi người dân vi phạm. 

Trước những ý kiến băn khoăn về việc tỷ lệ sinh tại Việt Nam sẽ tiếp tục giảm trong những năm tới như trường hợp của Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản…. ông Tân bày tỏ lạc quan với lý do chúng ta không để đến khi tỷ lệ sinh giảm tới quá thấp mới điều chỉnh. Đồng thời, khảo sát mới nhất của ngành dân số trên 700.000 người dân cho thấy: 73% trả lời muốn sinh hai con; 8,3% mong muốn đẻ một con. 

Trẻ em vùng cao.

Khó giải quyết triệt để 

Theo thống kê của Tổng cục Dân số Kế hoạch hóa gia đình, tỷ số giới tính khi sinh của Việt Nam năm 2016 là 115/100, điều đáng nói là không chỉ tập trung ở một vùng mà lan rộng ra nhiều tỉnh thành. Vùng mất cân bằng nhiều nhất là đồng bằng sông Hồng (khoảng 70-100 km từ trung tâm Hà Nội) với tỉ lệ từ 115 - 122 bé trai/100 bé gái, trong đó, 10 tỉnh có tỷ lệ mất cân bằng giới tính khi sinh cao nhất gồm: Hưng Yên, Hải Dương, Bắc Ninh, Bắc Giang, Nam Định, Hòa Bình, Hải Phòng, Vĩnh Phúc, Quảng Ninh, Quảng Ngãi. Mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ dẫn đến tình trạng “thừa nam, thiếu nữ” trong tương lai, làm biến đổi chỉ số nhân khẩu học, tác động đến cuộc sống của cá nhân, gia đình và toàn xã hội. 

Theo đánh giá của chuyên gia thuộc Viện Khoa học giáo dục Việt Nam, việc mất cân bằng giới tính đưa đến tình trạng thừa nam thiếu nữ đặc biệt nghiêm trọng ở độ tuổi kết hôn, nam giới khó lấy vợ, một bộ phận có thể kết hôn muộn, hoặc không thể kết hôn. Tình trạng này cũng làm thay đổi cấu trúc dân số; tan vỡ cấu trúc gia đình cũng như nhiều hệ lụy khác: phụ nữ kết hôn sớm; tỷ lệ ly hôn, tái hôn của phụ nữ sẽ tăng cao; tăng bất bình đẳng giới. Thậm chí sẽ thiếu hụt lao động tại nhiều ngành nghề như: giáo viên mầm non và tiểu học, hộ lý, y tá nữ... Nguy cơ gia tăng tệ nạn mại dâm, buôn bán phụ nữ, trẻ em. Các chuyên gia dân số ước tính, nếu không can thiệp vào tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh thì đến 2050 VN sẽ dư 2,3 - 4 triệu nam giới.

 Chia sẻ về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Tân cho rằng, nguyên nhân gây ra tình trạng mất cân bằng giới tính như hiện nay là do tập quán mong có con nối dõi, đồng thời chính sách an sinh xã hội chưa đáp ứng được nhu cầu chăm sóc người cao tuổi, bố mẹ khi về già. Bên cạnh đó cũng có nguyên nhân do hạn chế mức sinh. Theo đó, để khắc phục tình trạng này,  nếu chỉ  một mình ngành dân số giải quyết thì không xuể.     

    Dương Toàn