Tăng tuổi nghỉ hưu: Cần có cơ chế 'mở' để người lao động tự lựa chọn

.... và lấy ý kiến doanh nghiệp, người lao động khu vực phía Nam xung quanh độ tuổi nghỉ hưu trong Bộ luật Lao động sửa đổi.

Điều chỉnh tuổi nghỉ hưu là xu yếu tất thế tuy nhiên cũng cần có cơ chế “mở” để người lao động tự quyết.

Kết quả khảo sát cho thấy việc tăng tuổi nghỉ hưu cần tính đến đặc thù nghề nghiệp và cần có cơ chế “mở” để người lao động có quyền tự quyết tuổi nghỉ hưu.

Cần tính tới đặc thù nghề nghiệp

Thống kê của Bảo hiểm Xã hội (BHXH) Việt Nam cho thấy, tuổi nghỉ hưu bình quân năm 2012 chỉ là 54,17 tuổi, trong đó tuổi nghỉ của nam là 55,61 tuổi, thấp hơn gần 4,4 tuổi và nữ là 52,56 tuổi, thấp hơn 2,44 tuổi. Thời gian đóng BHXH bình quân của nam là 28 năm, của nữ là 23 năm, tỷ lệ nghỉ hưu đúng tuổi đủ 60 đối với nam, đủ 55 đối với nữ chiếm khoảng 40,5%; số người nghỉ hưu sớm trước tuổi quy định chiếm tỷ lệ cao trên 50%.

Đánh giá về tuổi nghỉ hưu, ông Trịnh Mạnh Hùng- Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Cơ khí Xây dựng Thương mại Đại Dũng (huyện Bình Chánh, TPHCM), cho biết Công ty hiện có 3.000 công nhân, nhưng do đặc thù là ngành nghề cơ khí chế tạo, nặng nhọc nên tỉ lệ lao động nữ rất ít (chỉ từ 13%-15%), chủ yếu làm việc văn phòng và giám sát, vệ sinh. Tuy nhiên riêng đối với người lao động (LĐN), Công ty ưu tiên và có thêm nhiều chính sách đãi ngộ tốt hơn, nhất là về thai sản. “Như ở doanh nghiệp (DN) chúng tôi, LĐN có mức thu nhập 10 triệu đồng/tháng, khi nghỉ thai sản, thay vì được lãnh 70% lương cơ bản đóng BHXH, công ty sẽ bù vào để họ được lãnh 85% lương thực tế, tức 8.5 triệu đồng/tháng” - ông Hùng cho hay. 

Cũng theo ông Hùng, hiện nay rất nhiều NLĐ có năng lực, có sức khỏe tốt lại phải về hưu trong khi khả năng cống hiến của họ còn rất nhiều. “Tôi cho rằng về hưu sớm là một sự lãng phí rất lớn trong khi xã hội đang thiếu lao động, cần sự cống hiến của họ. Tôi đồng ý tăng tuổi nghỉ hưu, nhưng phải có lộ trình để NLĐ đỡ “sốc”. Không nên có độ tuổi nghỉ hưu chung, luật nên “mở” độ tuổi nghỉ hưu cho các ngành nghề khác nhau, các ngành đặc thù, nặng nhọc, độc hại”- ông Hùng đề xuất. 

Theo luật sư Nguyễn Giang Nam- Văn phòng Luật Smart Law - Đoàn Luật sư TPHCM, tuổi nghỉ hưu của người lao động ở Việt Nam hiện nay được quy định tại Điều 187 Bộ luật Lao động 2012, Luật BHXH 2014. Ngoài ra, Chính phủ còn quy định tuổi nghỉ hưu cao hơn nhưng không quá 05 tuổi; tuổi nghỉ hưu thấp hơn từ 1 đến 5 tuổi đối với một số nhóm đối tượng. Trong điều kiện làm việc bình thường, tuổi nghỉ hưu đối với nam là đủ 60 tuổi, nữ đủ 55 tuổi, nhưng thực tế tuổi nghỉ hưu thấp hơn rất nhiều. 

Tại một số quốc gia trong khu vực, theo số liệu của Bộ LĐTBXH thì Trung Quốc cũng đang đề xuất tuổi nghỉ hưu của cả nam và nữ là 60 tuổi; Nhật Bản đang thực hiện tuổi nghỉ hưu cho nam là 69 tuổi, nữ là 67 tuổi; Hàn Quốc đang thực hiện tuổi nghỉ hưu cho cả nam và nữ là 60 tuổi; Việt Nam đang đề xuất là nam nghỉ hưu khi 62 tuổi, nữ là 58 tuổi.

Để người lao động tự quyết

Nhìn từ thực tế cho thấy các nước đang áp dụng tuổi nghỉ hưu không giống nhau, chính vì vậy không có chuẩn mực chính xác nào cho tuổi nghỉ hưu. Các nhà làm luật các nước khi làm luật thì họ thường dựa vào tình hình thực tế của chính đất nước của họ để xây dựng tuổi nghỉ hưu cho phù hợp với tình hình thực tế, cũng như điều kiện kinh tế, và nguồn lao động. Môt số quốc gia đang đối mặt với thực trạng già hóa dân số, cho nên họ phải tăng tuổi nghỉ hưu để có người làm việc vì nguồn lao động cạn kiệt. Nhưng những quốc gia có dân số trẻ và nguồn lao động dư thì khi tăng tuổi nghỉ hưu sẽ làm tình trạng thất nghiệp gia tăng nếu như việc làm không tăng. Từ những thực tế nêu trên, vì vậy sẽ không có một đáp số chung cho tuổi nghỉ hưu. Các nhà làm luật phải dựa vào tình hình thực tế của quốc gia mình điều chỉnh cho phù hợp cho tuổi nghỉ hưu. Tuổi nghỉ hưu không chỉ của riêng người lao động, nó ảnh hưởng tới DN, tới chính sách an sinh xã hội.

“Tôi đồng tình với ý kiến “ tuổi nghỉ hưu do người lao động lựa chọn dựa vào nhu cầu và khả năng của các bên”, ví dụ như thực tế hiện  nay có những trường hợp người lao đông vẫn còn sức khỏe tốt, nhưng lại đến tuổi nghỉ hưu, lại không đủ điều kiện về số năm đóng BHXX. Trong những trường hợp như vậy thì các nhà làm luật nên trao lại quyền lựa chọn cho người sử dụng lao động và người lao động tự quyết định về việc nghỉ hưu độ tuổi nào cho hợp lý, nhưng phải phù hợp pháp luật”- LS Nguyễn Giang Nam đề xuất.

Thực tế để người lao động tự quyết quyền nghỉ hưu được Australia áp dụng, theo đó không có một tiêu chuẩn cố định về tuổi nghỉ hưu. Mặc dù một số công việc và lĩnh vực có đặt ra độ tuổi nghỉ hưu cho người lao động, nhưng nhìn chung, hầu hết người đi làm ở Australia thường bắt đầu quá trình nghỉ hưu khi bước vào tuổi 60.

“Việt Nam cũng không ngoại lệ, thực tế sẽ ngày càng có nhiều lao động lớn tuổi mong muốn tiếp tục làm việc sau khi đến tuổi nghỉ hưu; người dân phần lớn có quan điểm ủng hộ sự tham gia của người lao động lớn tuổi vào thị trường lao động. Những thay đổi này đang và sẽ tiếp tục mang lại những kết quả tích cực đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, đòi hỏi Chính phủ và toàn xã hội có những chính sách và giải pháp mới phù hợp hơn để có thể cân bằng giữa già hoá dân số với tăng trưởng kinh tế và xã hội”- LS Nguyễn Giang Nam nhấn mạnh.    

Lê Bảo