Tôi từ Tây Nguyên bay ra, rất ngỡ ngàng khi đọc bài báo “Dân khốn đốn vì vườn mắc ca chỉ tốt lá, không ra quả!” (Báo NNVN, ngày 23/8). Trong lúc tâm trạng tôi lại đang trào dâng niềm hân hoan vì hàng loạt gia đình trồng mắc ca cũng ở Tây Nguyên đang hết sức phấn khởi do vụ thu hoạch mắc ca năm nay của họ thắng lớn. Chính mắt tôi đã chứng kiến…
Đọc kỹ bài báo mới biết, bà con mình ở một loạt xã tại huyện Lâm Hà (như Liên Hà, Tân Hà, Tân Thanh, Đan Phượng) đã mua phải giống mắc ca rởm. Việc này đã có cách đây 5 - 6 năm rồi. Người ta đã phát hiện và báo chí đã lên án chính công ty đã bán giống rởm cho bà con. Họ có tiến hành ghép đâu!
Họ lấy cây thực sinh (cây gieo từ hạt) và khứa một vết lên thân để tạo sẹo. Bà con ta tưởng là vết ghép. Họ bán rẻ, thế là bà con ta tranh nhau mua. Để đến bây giờ… lại muốn chặt! Tôi thấy tiếc quá! Cả huyện đã trồng tới gần 50ha, cây đã được 5 - 6 tuổi. Đáng lý mùa này nhà nào cũng thắng to. Ai ngờ lại như thế này…
Chúng ta biết rằng riêng với mắc ca, ta phải trồng từ cây ghép. Nếu trồng cây thực sinh sẽ gặp hai nhược điểm: Thứ nhất, cây rất lâu mới ra quả. Có khi tới 6 - 7 năm nó mới ra hoa. Thứ hai, ta không khẳng định được chất lượng và năng suất của quả vì cây được gieo từ hạt. Hạt giống như đứa con của chúng ta.
Đứa con có thể giống bố, có thể giống mẹ hoặc lại mang những tính trạng khác do sự sắp xếp lại gen. Các nước đã trồng mắc ca đều khẳng định rằng, mắc ca phải trồng từ cây ghép, không nên trồng từ cây thực sinh. Nhưng bây giờ ở Lâm Hà, bà con đã nhỡ trồng được 5 - 6 năm rồi, chặt đi thì tiếc quá!
Ta có thể khắc phục sai sót này bằng việc ghép cải tạo giống. Ta chặt thân cây cách mặt đất độ 2m. Phạt hết các cành trên cây. Để cho chồi mới mọc ra. Dùng mắt của các cây mắc ca tốt ghép vào các cành non đó. Nuôi các mắt này để tạo nên các thân mắc ca mới. Việc này làm rất tốn công nhưng ta sẽ tận dụng được bộ rễ đã 5 - 6 năm rồi. Vất vả đấy nhưng còn hơn là chặt bỏ. Lỗi này một phần cũng tại ta nên bà con cố gắng khắc phục.
Bà con có thể liên hệ với Hiệp hội Mắc ca Việt Nam để được giúp đỡ. Từ nay trở đi, đã trồng mắc ca thì phải mua giống ghép của các đơn vị có uy tín, tránh mua phải giống rởm bán trôi nổi hoặc ở các cơ sở thiếu trách nhiệm.
Riêng ở Lâm Đồng, xin bà con tới vườn ươm giống mắc ca của Cty Him Lam đóng tại xã Tu Tra, huyện Đơn Dương. Đây là một vườn ươm hiện đại và khổng lồ. Họ có nguồn cây đầu dòng tốt nên đã nhân được hàng chục vạn cây mắc ca đạt yêu cầu cao. Họ sẽ ký hợp đồng trách nhiệm với bà con để đảm bảo cây giống là giống tốt. Mọi việc cần rõ ràng, trách nhiệm phải rất cao để bà con có được những mùa thu hoạch mắc ca rộn rã như những đơn vị đang thu hoạch mắc ca hiện nay.
Tại vườn mắc ca của Cty Vinamacca trồng ở Mađrăc, năm nay đã được 5 năm tuổi. Đó là một vườn mắc ca quy củ. Tuy đất ở đó không tốt, việc tưới nước không được tiến hành (vì vườn hoàn toàn nhờ nước trời) nhưng ngay từ năm thứ ba nó đã cho thu hoạch. Tới năm nay sẽ được 5 tuổi, dù phải vượt qua một thời kỳ hạn hán khốc liệt của Tây Nguyên nhưng nó vẫn cho năng suất tốt.
Giám đốc Hoàng Tùng cho tôi biết: Tuy chưa hết vụ nhưng họ đã thu được 15 tấn hạt. Với đà này, họ dự kiến năm tới sẽ thu được từ 20 - 25 tấn hạt. Tôi lại nghĩ tới bà con ở Lâm Hà. Giá có được giống tốt thì bà con ở đó bây giờ giàu to rồi.
Bác Đinh Minh Đại ở Eaka, Krông Năng, Đăk Lăk, cứ gọi điện mời tôi đến thăm. Cả gia đình bác đã trồng xen mắc ca với cà phê được 12ha. Mắc ca vươn lên, che bóng cho cà phê. Nương cà phê vừa tốt mà lại được thu cả mắc ca. Với lứa mắc ca trồng trước, nay đã được 5 năm tuổi. Vụ này bác thu hoạch được 5 - 6 tấn hạt. Bác vui lắm! Với đà này, khi tất cả mắc ca ở vườn nhà bác đã tới tuổi ra quả thì nguồn thu sẽ rất lớn. Bà con nên thu xếp tới tận vườn của bác Đại mà xem. Chắc rằng, ai cũng sẽ thích.
Anh Đồng Hữu Công ở Kbang, Gia Lai có tới 13ha mắc ca xen cà phê. Với những lứa mắc ca trồng sớm, năm nay anh thu hoạch được 2 tấn hạt. Anh mừng lắm. Từ nay trở đi, nguồn lợi từ mắc ca sẽ tăng dần lên. Khi vào mùa mắc ca, ở cả 13ha ấy đều cho quả thì anh thu bội tiền. Cây càng lớn, càng cho nhiều quả. Mà mắc ca có thể cho ta thu quả tới 50 - 60 năm.
Một trong những gia đình trồng mắc ca đầu tiên ở Đăk Lăk là gia đình anh Đinh Xuân Thu ở Krông Năng. Anh Thu chỉ trồng có 200 cây. Cây của anh đã được 10 tuổi. Năm nay anh thu được 2 tấn hạt. Nếu vườn cà phê nào cũng lấy mắc ca làm cây che tán thì thu hoạch từ mắc ca lại còn cao hơn cả cà phê.
Một địa chỉ mà ai tới thăm cũng hết lời ca ngợi là gia đình bác Nguyễn Đức Ba ở Đơn Dương, Lâm Đồng. Vườn mắc ca của bác đã được 9 - 10 tuổi. Cây nào cũng đầy quả. Hai ông bà già chỉ có việc đi nhặt quả quanh vườn mà cũng thu được bạc tỷ! Toàn bộ cơ ngơi khang trang của bác được xây từ mắc ca…
Bác Nguyễn Hữu Hòa ở Lâm Hà, Lâm Đồng, cũng là một điển hình tốt. Gia đình bác lặn lội ra tận Hà Nội để đưa giống mắc ca về trồng xen với cà phê. Được 3 năm, chúng ra bói. Tới nay, mắc ca của bác rất tốt, thu hoạch khá hơn các loại cây khác nhiều.
Gần nhà bác Hòa có anh Nguyễn Hữu Việt. Anh cũng trồng mắc ca. Với 200 cây trồng lứa đầu, năm nay anh thu được hơn 2 tấn hạt. Anh đang trồng thêm 300 cây nữa. Với 500 cây mắc ca, sau này chỉ việc “ngồi chơi… xơi mắc ca”.
Anh Trần Phúc Nguyên ở Đam Rông, Lâm Đồng, là một nông dân cao lớn, có bộ râu như ông Phi-đen ở Cuba. Năm nay anh bắt đầu được thu mắc ca. Sản lượng mới được 1 tấn, nhưng anh sẽ trồng khoảng 500 - 600 cây nữa. Như vậy thì chắc chắn sẽ giàu to.
Rất nhiều cơ sở trồng mắc ca ở Đắk Nông đã có cây ở tuổi 3, tuổi 4. Chúng bắt đầu cho thu hoạch. Anh em bên đó đang có kế hoạch trồng thêm hàng trăm hecta mắc ca nữa.
Ngược ra phía Bắc, tôi tới thăm anh Pham Hữu Tú ở Thành Mỹ, Thạch Thành, Thanh Hóa. Anh đã trồng 300 cây mắc ca trong các khu đồi quanh nhà. Năm nay, bước đầu anh đã thu được 4 tấn hạt. Anh đang tự làm giống để cung cấp cho bà con trong vùng. Tôi nhắc anh: “Ngoài này có mưa xuân, mắc ca sẽ đậu quả kém đấy”. Anh cười và bảo: “Ở đây thì làm sao mắc ca tốt được như ở Tây Nguyên. Nhưng cũng có loại cây nào ở đây cho thu nhập cao hơn mắc ca đâu!”. Anh đang tính, để cho bà con cả vùng trồng mắc ca như anh.
Vòng lên Sơn La, tôi tới thăm vườn của bác Đường Văn Thông ở ngoại ô thành phố Sơn La. Từ xa ta đã thấy vạt mắc ca của bác mọc tươi tốt trên đồi. Tôi cứ nghĩ: Giá như tất cả các quả đồi này đều được phủ kín mắc ca thì sẽ là một bước đi ngoạn mục cho Sơn La. Nó chắc chắn hơn ngô, hơn sắn… Bác Thông cho tôi biết, năm nay đã thu hoạch được 1,6 tấn quả rồi.
Tại Sơn La, tôi cũng tới thăm cơ sở sản xuất của trại 05 - 06. Anh em học viên ở đây đã trồng mắc ca rất tốt. Cây ở đây vốn đã được 5 - 6 tuổi. Giám đốc Hạnh cho tôi biết: Bây giờ mới bắt đầu thu quả. Trung bình mỗi cây cũng cho thu được 50 - 60kg.
Tôi đi tiếp lên Lạng Sơn và tới thăm cơ sở trồng mắc ca của anh Lục Văn Bằng - Giám đốc Công ty Cổ phần Định Sơn. Anh đang muốn chuyển từ ngành xây dựng sang trồng cây. Anh đưa mắc ca lên đồi. Đất ở đây xấu nhưng anh quyết cải tạo. Người ta vẫn bảo rằng, ở Lạng Sơn mưa nhiều, mắc ca không đậu quả. Thế nhưng, tại vườn của anh Bằng, mắc ca vẫn ra đầy quả. Tuy anh chưa chú ý chăm sóc cho vườn mắc ca, có chỗ cỏ cao tới ngực, thế mà mắc ca vẫn sai. Như vậy, ở Lạng Sơn vẫn có thể canh tác được mắc ca…
Từ trên đỉnh đồi biên giới phía Bắc, ta thả tầm mắt về phương Nam. Bao đổi thay đang diễn ra trên đất nước chúng ta. Một Chính phủ năng động và vì dân đang vận hành đất nước. Hãy phát huy mọi tiềm năng để đưa quê hương của chúng ra đi lên. Hy vọng, cây mắc ca sẽ đóng góp nên sự nghiệp vinh quang này!
NGUYỄN LÂN HÙNG
BÌNH LUẬN