Phía sau những đề thi

Rằng có hay không sự “đánh đố” của Bộ Giáo dục và Đào tạo với các thí sinh? Trong khi đó, Bộ GDĐT khẳng định đề thi năm nay khó hơn các năm trước là đương nhiên, bởi hàm chứa trong đề có cả kiến thức lớp 11 và lớp 12.

Thí sinh Hà Nội sau môn thi Ngữ văn. Ảnh: Quang Vinh.

Theo Bộ GDĐT, để đạt mục tiêu “2 trong 1”- vừa xét tốt nghiệp THPT, vừa xét tuyển ĐH,CĐ, đề thi đã bao quát cả 4 cấp độ (dễ, trung bình, khó và rất khó), những học sinh có học lực thực sự khá giỏi mới có khả năng làm hết bài thi. Dẫu thế, theo nhận định từ nhiều phía: Thí sinh dự thi, phụ huynh và các chuyên gia giáo dục, chưa nói về độ khó dễ của đề thi, chỉ so độ dài đề với thời gian làm bài tương ứng- rõ ràng chưa hợp lý. 

Với yêu cầu của đề thi dài và khó, thí sinh khi làm bài phải tăng tốc độ giải thi trắc nghiệm lên đến 10 lần. Có lẽ chưa năm nào, thí sinh phải chạy Marathon đồng loạt và ở tất cả các môn thi như vậy. Nhưng điều đáng nói là phi nước đại mà vẫn không kịp hoàn thành bài thi của mình dù đó là những học sinh xuất sắc. Có những thầy cô giáo khi xem xong đề thi đã chia sẻ: Cho tôi 90 phút tôi cũng không giải kịp đề toán này!

Điều đó khiến cho nhiều người đặt câu hỏi Bộ GDĐT yêu cầu trò thi kiến thức hay mở một cuộc thi xem ai nhanh tay hơn? Thiết nghĩ, một kỳ thi thành công là kỳ thi học sinh dù có làm được bài hay không vẫn cảm nhận được đề hay. Nếu có sự tiếc nuối nào đó, chỉ là vì mình chưa học hết sức, chưa cố gắng cao nhất có thể. Nhưng ở kỳ thi này, gần như không có sự tiếc nuối ấy, chỉ có sự than vãn, lo lắng, hoang mang, thậm chí không ít giọt nước mắt đã rơi…

Cụ thể, nhìn vào đề thi môn Toán, đa số các trò đều phản ánh đề quá dài, chỉ có thời gian suy nghĩ để khoanh 25 câu đầu tiên. Những câu còn lại bắt buộc phải tư duy như thi tự luận, với lượng thời gian trung bình một phút hai tám giây cho một lựa chọn đáp án thì không thể kịp hoàn thành bài thi.

Cho nên, số điểm cao sẽ không nhiều. Nhiều học sinh chia sẻ: nếu vì không làm được thì em không tiếc gì cả. Hoặc chỉ cần tốt nghiệp thôi thì đề như vậy là ổn. Nhưng đã cố gắng hết sức mà vẫn không kịp thời gian….Đến bây giờ nhiều người vẫn rất băn khoăn, với cấp độ khó tăng lên nhiều so với kỳ thi năm 2017, rõ ràng nó đã vượt ra khỏi yêu cầu về kiến thức “phổ thông” để xét tốt nghiệp THPT.

Với đề môn Ngữ văn, nhiều ý kiến cho rằng đề hay, mở, vừa sức với học sinh. Đoạn Ngữ liệu trong câu I được lấy trong một bài thơ của Nguyễn Duy từ thập kỷ 80, tới nay vẫn giữ được tính thời sự, chạm tới suy tư, trăn trở của nhiều người trong cuộc sống thời hiện đại với tiềm lực, thực tế tiềm lực, thực tế khả năng phát triển tiềm lực của đất nước.

Nhưng điều băn khoăn ở phần Nghị luận xã hội, học sinh phải bàn về một vấn đề có nhiều thực trạng nhưng lại giới hạn trong một dung lượng nhất định thì khó có được sự sâu sắc.

Đó là chưa kể nếu trình bày thẳng thắn “suy nghĩ về sứ mệnh đánh thức tiềm lực đất nước của mỗi cá nhân trong cuộc sống hiện nay”, đáp án mở có chấp nhận suy nghĩ của các em không? Đơn cử như khi thí sinh nêu vấn đề chảy máu chất xám (tiềm lực con người), thực trạng cạn kiệt tài nguyên đồng bằng, sông, bể, rừng của quê hương, đất nước.

Hay có học sinh cho biết đã đánh giá: Đất đai thức dậy từ lâu rồi chỉ có con người vô cảm chưa thức cùng…Nhiều em cho rằng để bàn về một vấn đề xã hội, cần ít nhất 60 phút. Bài nghị luận văn học còn lại 60 phút trong đó vừa có yêu cầu liên hệ lại vừa nhận xét so sánh hai tác phẩm thì quả là đánh đố học trò. 

Cùng với đó, “siêu dài, siêu khó” là nhận xét của hầu hết thí sinh khi tham gia bài thi một trong hai tổ hợp Tự nhiên và Xã hội. Khi được hỏi, nhiều em cho biết: em chỉ có tời gian suy nghĩ và làm cẩn thận khoảng 20-25 câu đầu thôi. Những câu sau khoanh gấp cho kịp thời gian…

Đối chiều đề với đáp án và thực lực làm bài của thí sinh, có thể dễ dàng hình dung bức tranh điểm số kỳ thi tốt nghiệp THPT 2018 các thí sinh cũng chỉ đạt phổ điểm ở mức trung bình, trung bình khá là phổ biến. Như thế, khoảng cách, sự chênh lệch điểm thi PTTH quốc gia giữa hai năm học 2016-2017 và năm học 2017-2018 sẽ có sự chênh lệch rất lớn.

Từ việc ra đề thi của Bộ GDĐT trong những năm qua, có thể thấy lộ trình cải tiến thi cử vẫn còn nhiều vấn đề cần hoàn thiện- ít nhất nhìn ở khâu ra đề. Bởi trên thực tế, đề thi tốt nghiệp THPT quốc gia năm 2017 được đánh giá là dễ thở, có nhiều “mưa” điểm 10. Việc Bộ GDĐT siết độ khó của đề thi năm 2018 như một sự “phanh gấp” đã tạo ra những hiệu ứng trái chiều như đã thấy. Sau kỳ thi, nhiều thí sinh bày tỏ, cơ hội đạt nguyện vọng vào trường ĐH như mong muốn ban đầu dường như cũng xa hơn…

    Minh Tuệ