"Khoác áo mới" cho gốm M'nông

Những nghệ nhân làm gốm ở xã Yang Tao (huyện Lắk) hiện nay hầu như không ai biết nghề gốm của người M'nông bắt nguồn từ đâu, có từ khi nào; họ chỉ biết rằng có một đời sống gốm đã sinh ra từ rất lâu ở vùng đất thấp trũng – nơi lắm khe, nhiều suối, lại được bao bọc bởi hồ Lắk trữ tình và thơ mộng. Nghề gốm của người M'nông gắn liền với lịch sử định cư của cộng đồng người M'nông tại vùng đất này.

Mặc dù đã trải qua nhiều biến cố của các thời kỳ lịch sử nhưng cho đến ngày nay, sức sống kỳ diệu của nghề gốm vẫn giữ nguyên được các yếu tố gốc với cả một quy trình thao tác mà tổ tiên bao đời truyền lại. Không có máy móc, không bàn xoay, không khuôn đúc, không lò nung (nung lộ thiên), gốm của người M’nông phụ thuộc vào độ khéo léo của đôi tay và sự uyển chuyển của nghệ nhân để tạo nên những hình khối mang đặc trưng riêng.

Người M'nông ở xã Yang Tao (huyện Lắk) thực hành vẽ hoa văn trên sản phẩm gốm

Với ý nghĩa đó, công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của nghề gốm được chính quyền địa phương và ngành chức năng quan tâm triển khai thực hiện. Điển hình trong tháng 5 vừa qua, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức lớp truyền dạy kỹ thuật trang trí hoa văn trên sản phẩm gốm nhằm tăng giá trị thẩm mỹ cho sản phẩm gốm của người M’nông tại xã Yang Tao, huyện Lắk. Học viên của các lớp học là những nghệ nhân, người dân địa phương đã có kinh nghiệm làm gốm từ nhiều năm nay. Các học viên tham gia lớp học với tinh thần tích cực, mong muốn phát triển và gìn giữ bản sắc văn hóa của dân tộc mình.

 Nghệ nhân H Phiết Uông, buôn Dơng Băk (74 tuổi) – một trong những học viên lớn tuổi của khóa học chia sẻ, bà biết làm gốm từ lâu, nhưng tất cả các sản phẩm gốm bà và người dân ở xã Yang Tao làm ra đều là gốm trơn (không có họa tiết hoa văn). Tuổi đã cao, việc tiếp thu các kiến thức, kỹ năng để trang trí hoa văn trên sản phẩm gốm biết rằng không hề dễ dàng với bà, nhưng khi có thông báo về việc mở lớp học bà đã tiên phong đăng ký. Đến với lớp học, bà đã được giáo viên hướng dẫn tỉ mỉ, chi tiết từng nét vẽ trên giấy, trên mặt phẳng đất sét, khi đã thành thạo bà cùng các học viên đã thực hành vẽ hoa văn trên sản phẩm gốm hoàn thiện. Sau 1 tháng tham gia lớp học, bà đã tự trang trí hoa văn các con vật như voi, rùa, thằn lằn và một số hình về thiên nhiên trên sản phẩm gốm hoàn thiện.

Học viên H Hễ Bkrông (buôn Yok Đuôn, xã Yang Tao) bộc bạch, đến với lớp học, chị cùng các học viên khác không chỉ học được kỹ năng, mà còn hiểu thêm về ý nghĩa, giá trị văn hóa sâu sắc của những hoa văn truyền thống – những họa tiết không chỉ đẹp mà còn chứa đựng linh hồn, bản sắc của người M'nông.

Lớp học đã mở ra một hướng đi mới, không chỉ là cơ hội để giữ gìn nghề của ông bà xưa để lại, mà còn giúp người học tự tin hơn khi tiếp tục góp chút công sức vào việc bảo vệ và phát huy nghề gốm tại địa phương. Gia đình chị có một điểm trưng bày, giới thiệu và là nơi trải nghiệm quy trình làm gốm của người M’nông tại địa phương.

Với những kiến thức tiếp thu được từ lớp học này, chị sẽ cố gắng trau dồi thêm kỹ năng trang trí hoa văn để nâng cao chất lượng sản phẩm gốm, đáp ứng nhu cầu về thẩm mỹ của người sử dụng, nhất là khách du lịch, tăng thêm thu nhập cho gia đình từ nghề làm gốm truyền thống.

Các nghệ nhân và người dân địa phương học đường nét trang trí hoa văn sản phẩm gốm của người M'nông

Em H Niêm Kuan (13 tuổi) là học viên nhỏ tuổi nhất đến với lớp học với mong muốn tìm hiểu và học hỏi kinh nghiệm để kế tục, gìn giữ nghề làm gốm của cha ông để lại. Em H Niêm chia sẻ, em cảm thấy rất vui vì được tìm hiểu về nghề làm gốm truyền thống của dân tộc mình. Trong thời gian theo học, không chỉ được cô giáo chỉ dạy từng nét vẽ mà em còn có cơ hội bồi đắp thêm tình yêu văn hóa truyền thống của người M’nông.

Cô giáo Dương Vy Hà, giảng viên Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Đắk Lắk – người trực tiếp giảng dạy và chỉ dẫn lớp học đánh giá, các sản phẩm gốm sau khi được các nghệ nhân, học viên "thổi hồn" bằng các họa tiết, hoa văn không chỉ đẹp hơn về hình thức mà trở nên sinh động, hấp dẫn hơn. Các hoa văn được trang trí là hình những con vật, cảnh vật thiên nhiên, vật dụng gắn bó quen thuộc với sinh hoạt hằng ngày, mang hơi thở của cuộc sống nên rất gần gũi, quen thuộc với bà con. Nếu tiếp tục rèn luyện và phát triển, với những bàn tay khéo léo của các nghệ nhân, người dân, những giá trị truyền thống, những đặc trưng của gốm M’nông sẽ tiếp tục lan tỏa đến mọi miền đất nước và du khách quốc tế.

Phạm Hoàng

Nguồn: “Báo Đắk Lắk Điện tử”

Bài viết gốc: Xem tại đây