Thấy gì qua kết quả kiểm toán công tác thu ngân sách của ngành Thuế?

Kỳ 1: “Sờ” đâu cũng thấy sai

Giữ vai trò đầu tàu trong công tác thu ngân sách Nhà nước (NSNN), nhưng qua báo cáo kết quả của Kiểm toán Nhà nước (KTNN), ngành Thuế tỉnh chưa làm hết trách nhiệm, đã để xảy ra nhiều sai sót gây thất thu lớn cho ngân sách.

Từ công tác quản lý thu

KTNN khu vực XII đã tiến hành kiểm toán quản lý thu nội địa ngân sách của tỉnh năm 2014 tại Văn phòng Cục Thuế tỉnh và 8/15 huyện, thị xã, thành phố. Trong công tác quản lý doanh nghiệp (DN) và hộ kinh doanh, tại 8/8 đơn vị cấp huyện, kiểm toán xác định cơ quan tài chính đã cấp mới giấy Chứng nhận đăng ký kinh doanh cho 2.197 hộ kinh doanh, nhưng cơ quan thuế mới chỉ lập bộ và quản lý mã số thuế 962 hộ, còn 1.235 hộ đã đăng ký kinh doanh nhưng chưa được quản lý cấp mã số thuế; Phòng Văn hóa các huyện đã cấp phép cho 173 hộ kinh doanh karaoke đang hoạt động, nhưng các các chi cục Thuế mới chỉ lập bộ thuế tiêu thụ đặc biệt đối với 56 hộ, chưa lập bộ thuế của 117 hộ kinh doanh karaoke, xông hơi, massage; phòng Quản lý đô thị và Phòng Kinh tế - Hạ tầng các huyện đã cấp phép xây dựng nhà ở tư nhân cho 971 hộ và đã hoàn tất việc xây dựng nhà với diện tích 104.588 m², nhưng cơ quan thuế mới chỉ lập bộ và đưa vào quản lý thu thuế 24 hộ. KTNN xác định, 8/8 chi cục Thuế được kiểm toán chưa đưa vào bộ quản lý bộ thuế đầy đủ số người nộp thuế đăng ký kinh doanh mới trong năm; 117 hộ kinh doanh karaoke, xông hơi, massage chưa rà soát đưa vào lập bộ thuế; 24/971 hộ xây dựng nhà ở tư nhân tại 5/8 huyện; điều chỉnh giảm doanh thu bộ thuế khoán của 11.430 hộ không xác định rõ nguyên nhân… đã làm giảm doanh thu bộ thuế khoán trên 31 tỷ đồng. Cùng với đó, 33 hộ khai thác đất sét làm gạch trái phép trên địa bàn 2 huyện Krông Ana và Cư Kuin; Chi cục Thuế huyện Krông Ana áp sai mức thuế khoán của 11 hộ xay xát lúa làm giảm 3% số thu NSNN trong lĩnh vực này, đồng thời việc áp thuế khoán không phù hợp với quy mô kinh doanh cũng làm giảm đáng kể cho nguồn thu từ các hộ này.

Một cơ sở xay xát lúa tại huyện Krông Ana. (Ảnh minh họa)

Đặc biệt, tại Chi cục Thuế TP. Buôn Ma Thuột, KTNN cho rằng, trên địa bàn có hơn 4.000 hộ kinh doanh có mức khoán doanh thu giảm hơn 678 tỉ đồng so với năm 2014 là điều bất thường, nhưng Chi cục Thuế không tích cực đấu tranh, hiệp thương để điều chỉnh tăng doanh số khoán (nếu tính theo doanh thu năm 2014 thì số tiền nộp ngân sách sẽ tăng thêm hơn 13 tỉ đồng, trong đó thuế giá trị gia tăng trên 8,8 tỷ đồng, thuế thu nhập cá nhân trên 4,3 tỷ đồng). KTNN cũng xác định, Chi cục Thuế thành phố còn để xảy ra nhiều khoản thất thu khác như việc phân loại 1.879 doanh nghiệp không phát sinh kê khai thuế, nhưng thực tế các doanh nghiệp này có phát sinh tổng doanh thu hơn 13.000 tỷ đồng…

Bên cạnh việc không đưa vào lập bộ để quản lý thuế, nhiều địa phương được kiểm toán còn  áp dụng mức thuế khoán chưa phù hợp, gây thất thoát cho NSNN. Chẳng hạn,  2/8 huyện kiểm toán về khai thác đất sét làm gạch, phát hiện 33 đơn vị chưa được cấp phép khai thác, phỏng vấn 6/59 hộ cho thấy mức thuế khoán thấp hơn nhiều so với mức thuế phải nộp (căn cứ trên các yếu tố chi phí, lao động, nhân công, quy mô khai thác, công suất máy móc thực tế…). Hay như tại huyện Krông Ana, việc quản lý thuế khoán 11 hộ xay xát chưa phù hợp với tình hình thực tế sản xuất của từng hộ; là loại hình sản xuất chịu mức thuế khoán 4,5%, nhưng Chi cục Thuế huyện Krông Ana lại áp mức thuế khoán là hoạt động dịch vụ 1,5%. Ngoài ra, KTNN còn phát hiện nhiều khoản thu chưa được địa phương đưa vào quản lý bộ thuế trong nhiều năm liền như thu thuế từ phí chợ, khai thác nước ngầm (sản xuất nước đóng chai), phí sử dụng lòng lề đường, phí bảo vệ môi trường đối với nước thải sinh hoạt của đối tượng  rửa xe, sửa chữa xe máy, ô tô...

Đến miễn, giảm, hoàn thuế

Bên cạnh không thực hiện xây dựng, quản lý bộ thuế chặt chẽ, KTNN cũng đã phát hiện nhiều sai phạm trong việc miễn, giảm., hoàn thuế gây thất thu cho NSNN. Ngành Thuế tỉnh đã tiếp nhận 159.161 hồ sơ, số thuế đề nghị miễn, giảm trên 773 tỷ đồng và đã giải quyết miễn, giảm cho 158.819 hồ sơ, với số thuế được miễn, giảm gần 640 tỷ đồng (miễn thuế 152.923 hồ sơ, số tiền trên 602 tỷ đồng; giảm thuế 5.896 hồ sơ, số tiền trên 37 tỷ đồng). Tuy nhiên, toàn bộ thuế thu nhập DN được miễn, giảm chưa được cơ quan thuế tổng hợp, thống kê và báo cáo. KTNN còn phát hiện 3/5 DN chọn mẫu đối chiếu kiểm toán, xác định kê khai miễn, giảm thuế thu nhập DN sai quy định trên 10,8 tỷ đồng (các DN này đã được cơ quan Thuế thanh, kiểm tra năm 2015 và các năm trước). Ngoài ra, KTNN cũng cho rằng, Cục Thuế tỉnh đã miễn tiền thuê đất cho 20 công ty trồng cà phê, cao su trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2011-2016 không đúng đối tượng, sai quy định, với tổng số tiền trên 33,5 tỷ đồng. Trong khi đó, việc miễn, giảm tiền thuê đất sai quy định  tại nhiều địa phương cũng đã gây thất thoát NSNN. Chẳng hạn, tại huyện Krông Ana, KTNN xác định có 2 trường hợp (HTX Vận tải Krông Ana và hộ ông Lê Văn Diễn) miễn giảm sai đơn giá tiền thuê đất 454 triệu đồng. Thị xã Buôn Hồ cũng tính thiếu tiền thuê đất của 2 trường hợp (Xí nghiệp Việt Hà và Công ty Cổ phần thương mại vật tư nông nghiệp Krông Búk) với số tiền 328,7 triệu đồng. Ngoài ra, KTNN cũng phát hiện Công ty TNHH xây dựng Thạch Nguyên An được cấp phép khai thác đá (tại buôn Dlung II, xã Ea Siên, thị xã Buôn Hồ) từ ngày 25-1-2011, nhưng chưa có quyết định cho thuê đất và ký hợp đồng thuê đất. Riêng đối với công tác hoàn thuế, qua kiểm tra ngẫu nhiên 46/850 hồ sơ đã phát hiện hồ sơ hoàn thuế của Công ty Cổ phần Trường Thành có số tiền hoàn thuế trên 10,5 tỷ đồng, kiểm toán xác định có trên 137 triệu đồng chưa đủ điều kiện được hoàn thuế.

Kỳ 2: Nguyên nhân sai phạm và những vấn đề cần tiếp tục làm rõ

Giang Nam