Thiếu sách giáo khoa: Do độc quyền?

Lý giải về tình trạng khan hiếm sách giáo khoa (SGK) trước thềm năm học mới, ông Nguyễn Văn Tùng, Phó Tổng Biên tập Nhà Xuất bản (NXB) Giáo dục Việt Nam, thừa nhận do có sự gia tăng đột biến số lượng học sinh ở một số địa phương nên đang có hiện tượng thiếu SGK.

Chỉ thiếu cục bộ?

Ngoài nguyên nhân được cho là khách quan trên, ông Tùng còn đề cập một nguyên nhân dẫn đến thiếu SGK nữa là vì thời gian tới sẽ thay SGK mới nên một vài công ty sách - thiết bị trường học địa phương đặt kế hoạch thấp để tránh tồn kho. Chính điều này đã ảnh hưởng đến kế hoạch in ấn, phát hành của NXB Giáo dục Việt Nam.

Phụ huynh chen nhau mua sách giáo khoa tại một nhà sách ở TP HCM Ảnh: HUY LÂN

Theo ông Tùng, để phục vụ năm học mới 2018 - 2019, NXB Giáo dục Việt Nam đã xây dựng kế hoạch in và phát hành sách dựa vào số lượng đặt mua sách của các công ty sách và thiết bị trường học địa phương, cũng như căn cứ vào thực tiễn phát hành SGK các năm học trước, đặc biệt là năm học 2017 - 2018. Đến nay, NXB đã phát hành 108,8 triệu bản SGK, đạt 105% kế hoạch, vượt 3% so với cùng kỳ năm 2017.

Cũng giống như giải thích của ông Tùng, việc thiếu sách trên thị trường trong mấy ngày qua được bà Dương Vân Nhung, Trưởng Phòng Tổng hợp NXB Giáo dục Việt Nam tại TP HCM, đánh giá là cục bộ bởi 2 nguyên nhân chính: số lượng học sinh lớp 1 tăng cơ học ở những TP lớn như TP HCM; các đại lý e dè trong việc đặt hàng SGK lớp 1 trước thông tin sang năm đổi sách thì hàng tồn kho không bán được.

Bà Nhung cho rằng lường trước sẽ có tình trạng thiếu SGK cục bộ xảy ra bởi các nguyên nhân trên nên vừa qua, NXB Giáo dục Việt Nam đã tăng cường kiểm tra tình hình để có kế hoạch cung cấp đầy đủ SGK theo yêu cầu đặt hàng của các công ty sách và thiết bị trường học, các đối tác phát hành sách giáo dục tại các địa phương; in gấp, nhập nhanh những tên sách còn thiếu; điều chuyển sách từ nơi thừa đến nơi thiếu; chỉ đạo những cửa hàng sách giáo dục thuộc các đơn vị thành viên NXB Giáo dục Việt Nam tổ chức bán lẻ, bảo đảm đầy đủ về số lượng, chủng loại sách và các sản phẩm giáo dục nhằm đáp ứng nhu cầu khách hàng; tăng khung giờ phục vụ, tổ chức bán tất cả các ngày trong tuần kể cả thứ bảy, chủ nhật và ngày lễ. Tính đến nay, NXB đã phát hành 12 triệu bản SGK tại thị trường TP HCM. Riêng sách lớp 1 cũng đã phát hành 1,1 triệu bản SGK và 1,2 triệu bản sách bổ trợ, tăng 30% so cùng kỳ năm 2017.

Theo nhận định của NXB Giáo dục Việt Nam, đến thời điểm này, hầu hết phụ huynh và học sinh ở TP HCM đã mua SGK cho năm học mới, chỉ còn một số ít chưa mua hoặc mua chưa đủ bộ, thiếu một vài cuốn.

Lý do không thuyết phục

Phát biểu của đại diện NXB Giáo dục khiến nhiều phụ huynh nghi ngờ, đặt câu hỏi: Nếu đã phát hành đạt 105% kế hoạch thì tại sao lại có tình trạng khan hiếm khiến phụ huynh vất vả ngược xuôi khắp nơi mua sách cho con?

TS Nguyễn Tùng Lâm, Hiệu trưởng Trường THPT Đinh Tiên Hoàng, cho rằng không thể nói đã phát hành vượt kế hoạch trong khi phụ huynh vẫn không mua được sách. Rõ ràng là có sự mâu thuẫn ở đây mà mâu thuẫn đó chính là hệ quả của việc độc quyền in, phát hành SGK. "NXB Giáo dục Việt Nam phải rút kinh nghiệm việc này. Tôi thấy lý do thiếu sách là do lượng học sinh tăng đột biến là không thuyết phục. Trước năm học, các tỉnh đều có khảo sát về dân số và biết được lượng học sinh tăng giảm ra sao. Việc này tôi cho rằng NXB phải chịu trách nhiệm, còn nếu khẳng định đã xuất bản đủ mà các tỉnh vẫn thiếu thì tỉnh đó phải chịu trách nhiệm" - ông Lâm thẳng thắn.

Một giảng viên của Trường ĐH Sư phạm Hà Nội cũng nhìn nhận SGK là mặt hàng đặc biệt, việc in và phát hành không phải là bài toán kinh doanh thông thường mà trước hết là bài toán xã hội vì liên quan mật thiết đến mọi gia đình. Chính vì thế, khi chỉ có duy nhất NXB in SGK như hiện nay thì việc phát hành sách cần tính đến nhiệm vụ chính trị chứ không đơn thuần là kinh doanh kinh tế. 

YẾN ANH - HUY LÂN