Đi chợ giáo dục

Trên 100 gian tư vấn của hơn 80 trường ĐH, CĐ, trung cấp, trường nghề và các đơn vị hoạt động trong lĩnh vực giáo dục góp mặt trong "Ngày hội tư vấn tuyển sinh - hướng nghiệp 2014” tại ĐH Bách Khoa Hà Nội chủ nhật vừa qua thu hút hàng ngàn người quan tâm tới dự, chủ yếu là HS lớp 12. 

Có 4 khu vực tư vấn chuyên sâu để giải đáp và tư vấn các thắc mắc về từng nhóm ngành, từng trường… Khu vực nào cũng không thiếu chuyên gia tư vấn kinh nghiệm đầy mình. Tư vấn chung, tư vấn chuyên sâu và tư vấn riêng trực tiếp, cùng hàng chục ngàn các loại tờ rơi tài liệu liên quan đến kỳ thi tuyển sinh 2014 được phát cung cấp nguồn thông tin khổng lồ. 

Nhưng tư duy nhiều thầy trò vẫn quẩn quanh với câu hỏi ngành "hot” và "không hot”. Vẫn là câu hỏi khó cho người trả lời về khối ngành nào nhu cầu nhân lực "bão hòa” và ngược lại. Các chuyên gia chỉ có thể tiên lượng, dù những câu hỏi nóng này lặp lại nhiều năm, bởi quy hoạch nhân lực vẫn chung chung. Thay vì ngành GD&ĐT và các trường phải nhìn xa hơn, họ lại khuyên các bạn thí sinh cần phải nhìn xa hơn…

PGS.TS Trần Văn Nghĩa - Phó Cục trưởng Cục Khảo thí và Kiểm định Chất lượng Giáo dục - Bộ GD&ĐT cho rằng: Hiện nay nhóm ngành kinh tế không nóng như 4 - 5 năm trước, nhưng sau giai đoạn hiện nay thì kinh tế sẽ tăng trưởng trở lại và nhu cầu nhân lực ngành kinh tế - ngân hàng sẽ cao hơn hiện nay rất nhiều. Vậy sau giai đoạn hiện nay là bao giờ? Cao hơn rất nhiều là thế nào?

Đáng lẽ cần làm công tác hướng nghiệp ngay từ bậc học THCS để HS hiểu năng lực và sở thích của mình nhưng thường thì đến năm lớp 12, phụ huynh lại tự chọn ngành học, trường học cho con em chứ không để các em tự quyết. Nên điểm bộc lộ khiếm khuyết rõ nhất của hướng nghiệp phổ thông lâu nay là nhiều em lớp 12 vẫn không biết "sở trường” của mình, đã đặt những câu hỏi khá ngô nghê, khoán trắng tương lai học hành cho "tư vấn”.

Khi HS ít được hướng nghiệp mà bỗng chốc tới chợ có quá nhiều kênh thông tin có thể dễ loạn, nhiễu và mất thời gian vô ích.

Rằng hay thì thật là hay…

Giáo dục VN năm đầu đổi mới căn bản toàn diện, nói theo Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Thị Nghĩa thì SV vào ĐH năm nay sẽ là lứa đầu tham gia thị trường lao động khu vực khi năm 2015 hình thành cộng đồng kinh tế ASEAN. Nhưng ngày hội tư vấn hướng nghiệp vẫn nguyên "chiêu trò cũ” của những chợ giáo dục các trường nhóm họp hàng năm quảng bá thương hiệu chèo kéo người học. Nó cũng tương tự một triển lãm giáo dục có thêm phần tư vấn khách hàng. 

Đây cũng là thời thất nghiệp đông, phân luồng bế tắc. Những người có hiểu biết đều không dễ đặt niềm tin vào chất lượng đào tạo các trường, khi mà báo cáo với Bộ chủ quản là Bộ GD&ĐT, nhiều trường còn báo cáo ma, dẫn tới đóng cửa 207 ngành, rồi lại "hoàn chỉnh báo cáo” để mở lại 62 ngành.

Mất niềm tin chất lượng đào tạo chính là lý do số HS, SV và nghiên cứu sinh Việt Nam đang du học ở nước ngoài khoảng 60.000 người. Mỗi năm, chi phí của các gia đình cho con cái học ở nước ngoài ước tính khoảng 2 tỷ USD, chưa kể ngân sách Nhà nước. Nhưng cũng chỉ có "chảy máu du học sinh” chứ hầu như không thấy SV nước ngoài tới VN du học tự túc.

Theo TS Nguyễn Hữu Lam (ĐH Kinh tế Tp. HCM), trong thời đại ngày nay, không một vấn đề xã hội nào được xử lý một cách cô lập và riêng rẽ. Đổi mới nền giáo dục là việc lớn, một mình ngành giáo dục không làm được. Thêm nữa, muốn có chiến lược giáo dục mới thì điều đầu tiên là phải có tầm nhìn về hệ thống giáo dục. 

Nhưng đi chợ giáo dục mùa tưng bừng hướng nghiệp này, vẫn chỉ thấy xu thế các trường cạnh tranh thông thường, "săn” cho nhiều đầu vào, vẫn một hệ thống ĐH theo xu hướng cũ là các ngành hẹp chuyên sâu. Cứ vậy thì dù ĐH có đổi mới cách tuyển sinh, dù đầy ắp tiếng cười trong ngày hội tư vấn hướng nghiệp, một vài năm nữa cũng lại vẫn lại cho ra lò những "mẻ SV giống nhau” và ế ẩm... 

Học gì để dễ xin việc?

Đây đang là nỗi lo đau đáu, không chỉ của người học mà của hàng triệu gia đình. Tư vấn hướng nghiệp lại hầu như chỉ hướng con em học gì, trong khi rất cần nhấn mạnh học như thế nào, phải trang bị kỹ năng mềm ra sao để dễ xin việc?

"Tại các trường ĐH ở Hà Nội mà tôi có dịp tham gia giảng dạy, tôi thấy rất nhiều SV uổng phí 4 năm học chỉ để làm một việc là quên lãng dần những kiến thức phổ thông bởi các trường ĐH không nghiêm túc kiểm soát chất lượng kiến thức của người học nhưng vẫn cấp bằng, điểm số được chấm một cách dễ dãi, năng lực và tài năng của SV không được đánh giá một cách đúng mực” - chia sẻ của một GS nước ngoài có nhiều kinh nghiệm giảng dạy tại VN rất nên được nhìn nhận khi tham gia hướng nghiệp. 

Đổi mới ngày hội hướng nghiệp, chợ giáo dục, nếu có phải bắt đầu từ đổi mới quản lý các nhà trường, nâng cấp năng lực quản trị và quản lý tốt chương trình, chất lượng đào tạo. Ngày hội hướng nghiệp nên có cả SV đang học, sắp tốt nghiệp, phải có cả khu của các nhà tuyển dụng để tìm kiếm các SV sắp tốt nghiệp ra trường, các chuyên gia giáo dục độc lập trong nước và quốc tế… Hoạt động tư vấn hướng nghiệp có tiếng nói nhiều chiều mới thực sự có cơ sở tin cậy.

Cũng như sáng tạo, chọn nghề "không đến từ chân không, nó đến từ sự bùng nổ của một quá trình tích lũy và chìm đắm trong tư duy!”. Đó là bước ngoặt cuộc đời, không dễ ăn xổi thông tin mà ngon. 

Giới trẻ cần nhiều góc nhìn hướng nghiệp, nghe những tiếng nói tư vấn phản biện nhìn thẳng vào sự thật chất lượng đào tạo, những lỗ hổng trong quản trị đào tạo… Đối thoại mà như độc thoại ở nhiều chợ giáo dục cho thấy sự đơn điệu của các nhà trường, nhà quản lý và nhất là của HS, SV nước nhà.

Thanh Như