Cà phê Đắk Lắk: Nâng vị thế từ những vùng trồng đạt chuẩn

Đối diện với nhiều thách thức

Không thể phủ nhận vị thế "thủ lĩnh" của Đắk Lắk trong ngành cà phê Việt Nam. Với diện tích lên đến hơn 214.000 ha và sản lượng niên vụ 2023 - 2024 đạt trên 564.000 tấn, Đắk Lắk chiếm hơn 30% diện tích và là nguồn cung cà phê chủ lực của cả nước. Kim ngạch xuất khẩu niên vụ qua đạt gần 916 triệu USD, chiếm 17,9% kim ngạch xuất khẩu cà phê của cả nước, cho thấy tầm quan trọng của cây cà phê đối với kinh tế - xã hội của tỉnh.

Vùng nguyên liệu cà phê đạt chứng nhận 4C-EUDR của Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk

Đặc biệt, trong những năm qua, nhờ việc chủ động áp dụng các tiêu chuẩn chứng nhận và các quy chuẩn trong sản xuất, chế biến nên chất lượng cà phê của Đắk Lắk đã được nâng lên rõ rệt. Toàn tỉnh có gần 66.200 ha cà phê sản xuất bền vững có chứng nhận (4C, Rainforest Alliance - RA, Fairtrade - FLO…), chiếm khoảng 31% tổng diện tích. Đặc biệt, Đắk Lắk được Hiệp hội 4C toàn cầu cấp hai chứng thư chứng nhận 4C-EUDR đầu tiên của thế giới về ngành hàng cà phê không gây mất rừng và suy thoái rừng, với tổng diện tích 9.437 ha… Việc tham gia các chương trình này đã mang lại lợi ích rõ rệt: giúp nông dân nâng cao kiến thức canh tác, tiết kiệm chi phí đầu vào, bảo vệ môi trường sinh thái và quan trọng nhất là tạo ra sản phẩm chất lượng cao, minh bạch nguồn gốc.

Tuy nhiên, đằng sau những con số ấn tượng là thực tế đầy thách thức. Đó là tình trạng sản xuất cà phê vẫn còn manh mún, nhỏ lẻ khi có đến 85% diện tích thuộc quản lý của hộ dân, gây ra nhiều khó khăn trong việc áp dụng đồng bộ quy trình kỹ thuật, kiểm soát chất lượng và truy xuất nguồn gốc. Đặc biệt là khi các thị trường lớn như Liên minh châu Âu ngày càng siết chặt các quy định về an toàn thực phẩm và sản xuất bền vững, điển hình là Quy định sản xuất cà phê tuân thủ không gây mất rừng và suy thoái rừng (EUDR).

Cần kiến tạo những vùng nguyên liệu đạt chuẩn để nâng tầm vị thế, bảo đảm sự phát triển bền vững cho ngành hàng cà phê. Ảnh: Hữu Hùng

Bên cạnh đó, việc áp dụng các chứng nhận đang gặp phải một số khó khăn như: tốn nhiều chi phí; nông hộ tham gia chưa nhận thức hết lợi ích, giá trị vô hình mang lại từ các chương trình chứng nhận; các nhà rang xay trên thế giới có xu hướng ưu tiên mua cà phê nguyên liệu có chứng nhận nhưng không thực hiện chi trả giá thưởng như trước đây (nếu có thì rất thấp)…

Theo ông Trịnh Đức Minh, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột, việc tổ chức sản xuất đáp ứng các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường sinh thái đòi hỏi cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các doanh nghiệp và người dân trồng cà phê từ việc quy hoạch vùng trồng, ứng dụng khoa học công nghệ, quy trình canh tác, sản xuất có chứng nhận... để nâng cao hiệu quả kinh tế, bảo vệ môi trường và nâng cao ý thức cộng đồng.

Nỗ lực chuẩn hóa vùng nguyên liệu

Thế giới đã và đang trong “làn sóng cà phê thứ ba”, với quan điểm về chất lượng cà phê không chỉ gói gọn trong từng hạt cà phê mà còn mở rộng cả quá trình từ chọn giống, trồng, thu hái, sơ chế, chế biến, bảo quản, cách thưởng thức cà phê. Thực tế này đòi hỏi sản xuất cà phê có chứng nhận chất lượng cao phải xem xét tất cả các yếu tố nêu trên. Do vậy, việc nâng cao chất lượng không chỉ là nâng cấp về chất lượng của sản phẩm cụ thể mà cần đầu tư nâng cấp các yếu tố này để nâng giá trị gia tăng của cà phê.

Vùng cà phê đạt chứng nhận FLO của Hợp tác xã Nông nghiệp dịch vụ Công Bằng Ea Tu

Hiện nay, một số nhà rang xay trên thế giới đã trực tiếp mua hàng từ các nhà xuất khẩu Việt Nam thay vì mua qua các công ty. Các tập đoàn kinh doanh cà phê của nước ngoài, các nhà rang xay có xu hướng quan tâm hơn đến chỉ dẫn địa lý và cà phê có xuất xứ mang thương hiệu Cà phê Buôn Ma Thuột. Đây là một tín hiệu tốt thúc đẩy các doanh nghiệp Việt Nam phải xây dựng định hướng nâng cao chất lượng cà phê xuất khẩu, đồng thời nhanh chóng xây dựng thương hiệu cà phê có Chỉ dẫn địa lý Buôn Ma Thuột.

Để định vị giá trị ngành hàng cà phê, tỉnh thống nhất quan điểm không tăng diện tích, chỉ tập trung vào chiều sâu; đồng thời triển khai hàng loạt giải pháp đồng bộ, mang tính chiến lược để tái cơ cấu ngành cà phê theo hướng xanh và bền vững. Trong đó, tập trung định vị lại sản phẩm bằng việc đẩy mạnh phát triển cà phê đặc sản, khai thác các phân khúc thị trường có giá trị gia tăng cao, thay vì chỉ tập trung vào xuất khẩu cà phê nhân thô. Đây được xem là mũi nhọn để đa dạng hóa sản phẩm và nâng cao thu nhập cho nông dân.

Đồng thời, tỉnh cũng đang triển khai xây dựng bản đồ số lý lịch vườn cây, cập nhật cơ sở dữ liệu hằng năm về tái canh, giống và quy trình sản xuất, thực hiện hiệu quả các giải pháp thích ứng với EUDR. Việc ứng dụng công nghệ thông tin sẽ giúp công tác quản lý, giám sát sản xuất cà phê bền vững trở nên hiệu quả và minh bạch hơn. Cùng với đó là vận động và hỗ trợ nông dân tham gia vào các tổ hợp tác, hợp tác xã nhằm khắc phục tình trạng sản xuất manh mún, tạo ra các vùng nguyên liệu lớn, đồng nhất về chất lượng và đủ sức liên kết với các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu.

Đắk Lắk cũng tăng cường kêu gọi những nhà đầu tư lớn, có kinh nghiệm đầu tư vào các dự án chế biến tinh tại tỉnh. Khuyến khích doanh nghiệp áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến như HAPCCP, ISO 22000 để tạo ra các sản phẩm cuối cùng đạt chuẩn quốc tế. Mặt khác, đẩy mạnh quảng bá và hỗ trợ đăng ký bảo hộ mở rộng cho Chỉ dẫn địa lý Cà phê Buôn Ma Thuột. Đây là tài sản vô giá, là sự bảo chứng cho chất lượng và uy tín của cà phê Đắk Lắk trên thị trường quốc tế.

Cuộc tái cơ cấu ngành cà phê tại Đắk Lắk không chỉ đơn thuần là việc thay đổi kỹ thuật canh tác, mà là một cuộc cách mạng về tư duy sản xuất và cách tiếp cận thị trường. Bằng việc kiến tạo những vùng nguyên liệu đạt chuẩn, gắn kết sản xuất với chế biến sâu và xây dựng thương hiệu mạnh, Đắk Lắk đang vững bước trên hành trình nâng tầm vị thế, bảo đảm sự phát triển bền vững cho ngành hàng tỷ đô, xứng danh "thủ phủ cà phê" của Việt Nam.

Minh Thuận

Nguồn: “Báo Đắk Lắk Điện tử”

Bài viết gốc: Xem tại đây