Sàn vàng có gỡ được “nút thắt”?

Sàn vàng vật chất hy vọng gỡ được nút thắt trên thị trường vàng. Ảnh minh họa: H.H.

Đứng trước nhiều thách thức

Sau khi Nghị định 232/2025/NĐ-CP được ban hành và có hiệu lực, thị trường vàng đang đứng trước giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ, với yêu cầu cấp thiết về minh bạch hóa, mở rộng nguồn cung chính thức và hoàn thiện khung pháp lý.

Cùng với Nghị định 232, thông tin được người dân cũng như giới chuyên gia kỳ vọng là việc thành lập sàn vàng. Theo Cục Quản lý ngoại hối, Ngân hàng nhà nước dự kiến lộ trình triển khai thí điểm sàn giao dịch vàng tại Việt Nam sẽ trải qua 3 giai đoạn. Trong đó, giai đoạn đầu tập trung vào các sản phẩm vàng vật chất và chỉ hoạt động trong phạm vi nội địa, chưa kết nối với các mô hình trên thế giới.

Các thành viên tham gia thị trường giai đoạn đầu gồm ngân hàng, doanh nghiệp (DN) được cấp hạn mức nhập khẩu. Ở giai đoạn tiếp theo sẽ có thêm vàng miếng, cuối cùng mới là sản phẩm phái sinh.

Theo ông Kiều Đình Cảnh - Phó Chi cục Quản lý thị trường (Sở Công thương Hà Nội), việc xây dựng sàn giao dịch vàng vật chất trong tương lai sẽ giúp giảm giao dịch ngầm. Tuy nhiên, sàn giao dịch cũng đặt ra thách thức trong giai đoạn chuyển tiếp, khi thị trường có cả vàng đạt chuẩn lẫn vàng chưa chuẩn hóa lưu thông song song.

Điều này đòi hỏi lực lượng quản lý thị trường phải phối hợp chặt với Ngân hàng Nhà nước, Sở Công thương và các cơ quan giám định chất lượng nhằm kiểm soát rủi ro, ngăn chặn gian lận kỹ thuật, đảm bảo chỉ các sản phẩm đạt chuẩn mới được đưa ra thị trường.

Theo ông Cảnh, nhìn chung, tái cấu trúc thị trường vàng vừa mở ra cơ hội minh bạch hóa dòng chảy vàng, vừa đặt lên vai lực lượng quản lý thị trường yêu cầu mới trong công tác kiểm tra kiểm soát, nhằm góp phần giữ ổn định thị trường.

Giới chuyên gia cũng khẳng định, bàn về thị trường vàng là phải tính đến việc thiết kế và vận hành sàn như thế nào để Nhà nước có thể kiểm soát, giám sát hiệu quả.

Chuyên gia kinh tế - PGS.TS Ngô Trí Long nhấn mạnh, một sàn vàng hoạt động chuẩn sẽ giúp cơ quan quản lý giám sát giao dịch theo thời gian thực, nắm được các luồng mua bán, mức độ biến động, rủi ro thị trường và nhận diện các nhóm tác động đến giá. Khi có dữ liệu tập trung, Nhà nước mới có thể thực hiện can thiệp bằng công cụ thị trường khi cần thiết, như áp trần vị thế, giới hạn giao dịch, hoặc thực hiện các biện pháp phòng ngừa rủi ro.

Sàn vàng cho phép tạo lập dữ liệu đầy đủ, minh bạch, kết nối giữa thị trường vật chất - tài khoản - chính sách tiền tệ. Nếu không có nền tảng dữ liệu này, Nhà nước rất khó điều hành một thị trường đang có tác động mạnh tới tỷ giá, lạm phát và ổn định vĩ mô. Việc quản lý hoàn toàn dựa vào hành chính như trước đây không còn phù hợp.

Cuối cùng, hành lang pháp lý hiện nay đã thay đổi đáng kể. Nghị định 232 đã mở rộng phạm vi quản lý, cho phép thí điểm các công cụ phái sinh, đồng thời xóa bỏ một số cơ chế cũ vốn gây cản trở thị trường. Đây là cơ sở quan trọng để thiết kế lại mô hình quản lý vàng theo hướng hiện đại hơn, tiệm cận thông lệ quốc tế.

Điểm mấu chốt hiện nay là thiết kế mô hình sàn như thế nào? Lộ trình triển khai ra sao? Cơ chế quản trị, giám sát phải được thiết kế thế nào để hiệu quả, minh bạch? Nếu làm tốt, sàn vàng sẽ trở thành công cụ giúp Nhà nước quản lý một thị trường vốn nhiều biến động, giảm tình trạng đầu cơ, thiếu minh bạch và chênh lệch giá bất hợp lý như thời gian qua.

Lợi ích của sàn giao dịch vàng là gì?

Ông Nguyễn Thế Hùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam phân tích, lợi ích lớn nhất của sàn giao dịch vàng là mọi giao dịch đều được ghi nhận, báo cáo liên tục, cho phép nhà quản lý điều hành thị trường dựa trên dữ liệu thực, thay vì suy đoán. Điều này sẽ giảm đáng kể tình trạng đầu cơ, thao túng và bong bóng giá.

Tuy nhiên, một số ngân hàng thương mại và doanh nghiệp chưa đáp ứng đủ điều kiện về cơ sở vật chất và công nghệ nhưng vẫn mong muốn tham gia nhập khẩu hoặc sản xuất. Nếu không siết điều kiện, thị trường sẽ tái diễn hỗn loạn. Do đó, về lộ trình dài hạn, giai đoạn 1 có thể vận hành sàn giao dịch vàng phục vụ sản xuất và phân phối; giai đoạn 2 phát triển hệ thống phân phối rộng cho DN có nhu cầu thực; giai đoạn 3 từng bước mở rộng sang các sản phẩm tài chính phái sinh liên quan đến vàng, nhưng chỉ khi hành lang pháp lý và hệ thống dữ liệu đã hoàn thiện.

Trong khi đó, ông Nguyễn Minh Tuấn - CEO AFA Capital, sáng lập nền tảng tài chính TOPI cho rằng, Việt Nam cần hướng đến sở giao dịch vàng vật chất quốc gia, một mô hình hoàn toàn khác, dựa trên giao dịch thật, có tiêu chuẩn quốc gia và cơ chế giao - nhận minh bạch. Điều cốt lõi của mô hình mới là phải trả lời rõ ràng: Ai là người mua - bán? Tiền có được thanh toán thật hay không? Người mua có thể nhận vàng vật chất hay phải ký gửi? Khi bán lại có phải giao vàng thật hay không?

Việt Nam nên tham khảo mô hình Thượng Hải, Trung Quốc và Hiệp hội Thị trường Vàng thỏi Luân Đôn (LBMA), Vương quốc Anh - nơi có trung tâm giao nhận và hệ thống ký gửi chuyên nghiệp. Cùng với việc định hình mô hình giao dịch, thị trường vàng cần được phân tách rõ ràng giữa vàng CFD (phái sinh) và vàng vật chất; trong vàng vật chất phải tách vàng nguyên liệu, vàng miếng và vàng trang sức.

Vàng luôn có hai chức năng: Tiền tệ và hàng hóa. Tuy nhiên, Nghị định 24 đã siết chặt quá mức chức năng hàng hóa của vàng miếng, khiến người dân có xu hướng tìm đến các sản phẩm trang sức mang tính tích trữ. Lộ trình phát triển Sở giao dịch vàng vật chất quốc gia phải bắt đầu từ vàng nguyên liệu để giải quyết nguồn cung cho sản xuất. Khi đầu vào ổn định, mới có thể mở rộng sang giao dịch vàng miếng - tài sản đầu tư phổ biến với người dân.

T.Hằng

Nguồn: daidoanket.vn

Bài viết gốc: Xem tại đây