Lễ thổi tai trên quê hương Vua Lửa
16:16 | 25/11/2021
Nằm ở mạn Đông Trường Sơn, giáp ranh với tỉnh Đắk Lắk về phía Nam, huyện Phú Thiện của tỉnh Gia Lai vốn được tách ra từ vùng đất cổ Ayun Pa, thủ phủ của huyền thoại Vua Lửa, nơi đồng bào J’rai còn lưu giữ nghi lễ thổi tai độc đáo.
Khi trẻ sơ sinh được khoảng 3 tháng tuổi, người nhà sửa soạn lễ cúng thổi tai. Lễ vật gồm 3 ghè (ché) rượu, 2 con gà và 1 con heo. Các ghè rượu đều có tên riêng và ý nghĩa khác nhau là bơhet tơngia, tuh kơ buai và lih.
Bơhet tơngia:
Cùng 1 con gà thui đặt ngửa trong cái rổ lót lá chuối, đầu quay ra ngoài, ghè bơhet tơngia được đặt ở vị trí ngoài cùng của gian khách. Đây là ghè rượu dành riêng cho bà đỡ - yă buai. Ngồi trước ghè rượu, bên cạnh là mẹ con sản phụ (đều ở phía bên phải, nhìn từ cửa chính vào), sau đôi ba lời mào đầu, bà đỡ sẽ khấn, sau đó bắt đầu công việc thổi tai của mình.
Bà đỡ nhúng cuộn chỉ đã được rút lõi ra vào chén đồng đựng nước, rượu ghè và một vài lát gừng tươi, nghệ đen rồi lần lượt áp vào tai trẻ, bên phải trước, bên trái sau. Trong 7 lần áp vào tai ấy, bà đỡ vừa làm vừa lẩm nhẩm lại những lời cầu khấn, đại ý mong cho đứa trẻ luôn được khỏe mạnh, lớn lên giỏi giang.
Sau đó, bà dừng một lát, rồi tiếp tục lặp lại việc áp cuộn chỉ vừa nêu vào tai đứa bé thêm 10 lần nữa. Sau cùng, bà đón lấy đứa bé từ tay sản phụ, duỗi thẳng hai chân mình, mặt quay ra hướng cửa chính, xốc nách nựng nhẹ cháu bé một chút rồi vừa ngồi vừa đưa đứa trẻ ra sau qua vai phải mình. Sản phụ ở ngay sau lưng bà, nhận lại đứa trẻ rồi lại đưa cho bà đỡ qua vai trái. Bà đỡ nhận rồi lại đưa cháu qua vai phải, cứ thế lặp lại 7 lần. Sau đó, bà đỡ đặt đứa trẻ giữa hai đùi của mình rồi dùng tay trở đầu cháu thêm một số lần nữa, có thể là 3, 5, 7 hoặc 9 lần.
Thực hành nghi thức lễ thổi tai của người dân tộc J'rai.
Việc bà đỡ đưa trẻ qua vai mình được giải thích: để ngay từ khi còn nhỏ, thành viên mới của cộng đồng được làm quen với những khó khăn, vất vả sẽ đến trong cuộc đời. Việc “trở đầu đuôi” cháu bé được hiểu: dù sau này khôn lớn, dọc ngang bốn phương trời thì con người đó vẫn phải nhớ về cội nguồn của mình là gia đình, buôn làng.
Tuh kơ buai:
Đây là phần cúng dành riêng cho bà đỡ. Người thực hành nghi lễ là ông thầy cúng. Ngồi nhìn vào ghè rượu, thầy cúng đọc lời khấn với thần linh, có đoạn: Nay cúng cho yă buai/ Muốn mũi nó đừng nghẹt/ Lỗ tai nó thông về sau…
Nghi lễ kết thúc, thầy cúng dùng chén đồng múc nước từ nồi đồng đổ vào ghè rồi mời bà đỡ uống rượu đầu. Bà đỡ dùng cần hút rượu từ ghè ra chén, mời những người tham dự cùng uống với mình.
Lih:
Lih là tạ ơn. Phần này để tri ân những người đã góp nhiều công sức giúp sản phụ nên còn được gọi là chôh tơpôr, dor sôk tức cúng để cảm ơn những người đã “làm bếp, chôn nhau”. Lễ vật gồm 1 ghè rượu và 1 con heo thui.
Trước khi thầy cúng khấn, những người có công – do gia đình sản phụ “tiến cử” – được mời đến ngồi trước ghè rượu thứ ba này. Mỗi người một chân phải, cùng giẫm nhẹ lên một lưỡi rìu. Người ta đặt vào giữa các bàn chân và lưỡi rìu nói trên một nhúm bông, trên bông là vài miếng thịt và gan heo.
Theo người J’rai, đạp rìu được hiểu: chân người mềm mại, nhưng qua lễ này, họ đã dám đạp lên cả sắt thép, đặt trên cả sắt thép. Phải chăng, đạp rìu thể hiện ước nguyện của cộng đồng: vượt qua mọi khó khăn trở ngại trong cuộc sống?
Trong lúc đọc lời khấn, thầy cúng hút rượu từ ghè lih ra, để rượu nhỏ giọt lên mu những bàn chân đang giẫm trên lưỡi rìu vừa đếm từ 1 đến 7. Rượu qua chân xuống nhúm bông, qua rìu lan xuống sàn nhà rồi nhỏ xuống đất. Người ta cho rằng, đó là một quy trình khép kín, là một sự kính cáo nhất thiết phải thực hiện đối với thần linh, để các vị chứng giám và cho phép.
Ngày nay, trên quê hương của Vua Lửa, nhờ có các cơ sở y tế, bà đỡ hầu như không còn phải trực tiếp làm công việc của mình. Tuy thế, nghi lễ thổi tai cho trẻ nhỏ vẫn tiếp tục được duy trì. Người ta nhận ra bản chất của nghi lễ ấy là cần thiết: những lời cúng mang tính giáo dục, khuyên bảo nhiều hơn là những sự thần bí khác. Nhiều người còn cho rằng, cúng thổi tai là một dịp để tri ân bà đỡ và những người đã giúp sản phụ khi vượt cạn và đó cũng chính là dịp để gặp gỡ, nhắc nhở sống có trách nhiệm với gia đình và cộng đồng.
Nguyễn Quang Tuệ
Bài viết gốc: https://baodaklak.vn/van-hoa-du-lich-van-hoc-nghe-thuat/202111/le-thoi-tai-tren-que-huong-vua-lua-fdf6efd/
Nguồn “Báo Đắk Lắk Điện tử”
CÁC TIN KHÁC
- Nghệ nhân đa tài của buôn làng (06/12/2021)
- Nghề rèn của người Tà Riềng (06/12/2021)
- Khảo sát khảo cổ dọc bờ sông Ea H’leo (01/12/2021)
- Giao quyền quản lý Di tích Quốc gia đặc biệt Đường Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh (Bến phà Sêrêpốk) (27/11/2021)
- Người vẽ...nắng mưa (26/11/2021)
- “Bảo tàng” kháng chiến giữa lòng Buôn Ma Thuột (23/11/2021)
- Bảo tàng Đắk Lắk tiếp nhận và trưng bày tài liệu, hiện vật năm 2021 (23/11/2021)
- Hội Văn học Nghệ thuật Đắk Lắk: tọa đàm trực tuyến “Truyền lửa tình yêu, khơi nguồn sáng tạo” (19/11/2021)
- Vận động hiến tặng tài liệu, hiện vật cho Bảo tàng Đắk Lắk (16/11/2021)
- Triển lãm Mỹ thuật “Mùa thu Cao nguyên” mở rộng năm 2021 (16/11/2021)
- Người mê tiếng gió đại ngàn (15/11/2021)
Khách sạn Thống Nhất Tp.Buôn Ma Thuột – Điểm hẹn Tây Nguyên
Buôn Ma Thuột được mệnh danh là Thủ phủ Tây nguyên, nơi văn hóa các dân tộc giao thoa và thể hiện nét riêng mà Đắk Lắk được hưởng.
- 108 - Nơi lý tưởng để bạn dừng chân tại Buôn Ma Thuột
- Khu du lịch sinh thái Ngọc Phụng – Điểm đến lý tưởng dành cho bạn
- Công ty TNHH Khách sạn và Du lịch Bạch Mã
- Khách sạn Sài Gòn – Ban Mê
Sầu riêng và những bước đi trên con đường chính ngạch
Sầu riêng Việt Nam xuất sang Trung Quốc theo con đường chính ngạch là cơ hội lớn để ngành hàng này phát triển.
- Đắk Lắk: Lễ hội nâng tầm sầu riêng Krông Pắc
- Nhiều hoạt động sôi nổi tại Lễ hội Sầu riêng huyện Krông Pắc lần thứ nhất
- Sẽ biểu diễn bay khinh khí cầu tại Lễ hội Sầu riêng Krông Pắc lần thứ I năm 2022
- Huyện Krông Pắc: Ra mắt mô hình trồng dổi lấy hạt tại xã Ea Yiêng
- Công ty G20 Coffee G20 Việt Nam thông báo tuyển dụng
- Lịch tạm ngừng cung cấp điện trên địa bàn Tỉnh Đắk Lắk, trong thời gian từ ngày 06/05 đến ngày 12/05/2024
- Chồng đổ xăng đốt vợ đang mang thai 8 tháng
- Ngày Chuyển đổi số tỉnh Đắk Lắk năm 2024: Phát triển kinh tế số với 4 trụ cột
- CÔNG TY Ô TÔ FORD DAKLAK (DAKLAK FORD) thông báo tuyển dụng
- Hệ thống thủy lợi ở Bông Krang đầu tư hàng chục tỷ đồng bỏ hoang: Lỗi do khảo sát, thiết kế
- EVN đàm phán tăng nhập khẩu điện từ Trung Quốc
- Giá xăng dầu giảm trước kỳ nghỉ lễ 30-4, 1-5
- Phòng, chống khô hạn nhờ... cây rừng
- Không để bị chiếm quyền kiểm soát thiết bị
BÌNH LUẬN CỦA BẠN
BÌNH LUẬN