Nỗi lo "cán đích" của các xã điểm nông thôn mới

Vẫn khó về vốn

Theo lộ trình thì trong năm 2014, Dak Lak phấn đấu có 5 xã là Quảng Tiến (huyện Cư M’gar); Ea Kly, Hòa Đông (huyện Krông Pak); Ea Kao, Hòa Thuận (TP. Buôn Ma Thuột) đạt 19 tiêu chí NTM. Đến thời điểm này có 2 xã Ea Kao và Hòa Thuận (TP. Buôn Ma Thuột) cơ bản đạt 19 tiêu chí, còn lại  các xã Quảng Tiến, Ea Kly, Hòa Đông đạt 17 tiêu chí, còn 2 tiêu chí chưa đạt gồm: giao thông, cơ sở vật chất văn hóa. Theo đánh giá của Ban Chỉ đạo xây dựng NTM tỉnh, các xã trên đã thực hiện rất tốt chương trình xây dựng NTM, có thể cán đích vào năm 2015. Tuy vậy, vẫn còn 27 xã điểm của tỉnh và huyện canh cánh một nỗi lo về đích đúng hẹn. Theo số liệu 9 tháng năm 2014 của Ban chỉ đạo Xây dựng NTM tỉnh, trong số 27 xã, mới có 1 xã đạt 15 tiêu chí, 2 xã đạt 14 tiêu chí, 3 xã đạt 13 tiêu chí, còn 10 xã đạt 10-12 tiêu chí, 10 xã đạt 5-9 tiêu chí; 1 xã đạt 4 tiêu chí.

 Nhân dân tham gia xây dựng đường nông thôn ở huyện Ea Súp.

Ông Y Đức Ayun, Phó Chủ tịch UBND xã Ea Tul, huyện Cư M’gar cho biết, Ea Tul là xã điểm của tỉnh nên mục tiêu đề ra là đến năm 2015 xã sẽ cán đích NTM, tuy nhiên đến thời điểm này xã mới đạt được 10 tiêu chí, còn 5 tiêu chí phấn đấu đạt trong năm 2014 gồm: cơ sở vật chất văn hóa, nhà ở dân cư, y tế, văn hóa và môi trường đang được rà soát để công nhận. Kế hoạch năm 2015, xã phấn đấu hoàn thành 4 tiêu chí còn lại là giao thông, thủy lợi, hộ nghèo, hệ thống tổ chức chính trị. Đây thực sự là nỗi lo của chính quyền và nhân dân trên địa bàn xã, nhất là về 2 tiêu chí là giao thông và thủy lợi rất khó thực hiện vì cần nguồn vốn lớn. Đến thời điểm này, tỷ lệ cứng hóa và cấp phối đường liên thôn, buôn mới đạt 29,4%; đường nội thôn, nội đồng hoàn toàn là đường đất, thường lầy lội vào mùa mưa, gây khó khăn trong việc đi lại và sinh hoạt của người dân. Theo tính toán của xã, để hoàn thành tiêu chí giao thông phải cần nguồn vốn đến 36,5 tỷ đồng. Còn về tiêu chí thủy lợi, hiện tại các công trình thủy lợi trên địa bàn xã mới đáp ứng được cho 30% diện tích cây trồng, nguồn nước thường xuyên bị khô cạn; kênh nội đồng mới có 0,7 km đã bê-tông hóa, không đáp ứng được nhu cầu nước tưới cho các cánh đồng. Vì vậy, để đạt được tiêu chí này, xã cần đầu tư mở rộng hệ thống kênh mương nội đồng, xây dựng 1 trạm bơm, 1 hồ đập… để bảo đảm tưới trên 70% diện tích cây trồng có nhu cầu tưới, với số vốn 9,2 tỷ đồng. Trong khi đó, nguồn vốn xây dựng NTM năm 2014 của xã là 7,3 tỷ đồng, nhưng đến hiện tại mới được 2,3 tỷ đồng do khó khăn về nguồn vốn đối ứng của huyện nên không giải ngân được.

Phát triển sản xuất đi đôi với bảo vệ môi trường đang là vấn đề khó khăn đối với huyện Lak. (Trong ảnh: Tình trạng chăn bò thả rông ở địa phương gây ô nhiễm môi trường)

Tại huyện Lak, các xã điểm của huyện là Buôn Tría và Dak Phơi đều mới đạt 9 và 6 tiêu chí, ngoài khó khăn về nguồn vốn cho xây dựng hạ tầng nông thôn như giao thông, thủy lợi, cơ sở vật chất văn hóa... thì các xã này còn lo nhất các tiêu chí về hộ nghèo, thu nhập, môi trường, bởi đây là những xã thuần nông, kinh tế chủ yếu dựa vào cây lúa nên rất khó để tạo bước đột phá nhằm giảm hộ nghèo, tăng thu nhập trong vòng một vài năm tới.

Không nóng vội

Không chỉ riêng các xã nêu trên mà hầu hết các xã điểm của tỉnh và huyện đều cũng đang lo lắng khi thời gian cán đích NTM đã cận kề nhưng còn rất nhiều tiêu chí khó chưa hoàn thành, nguyên nhân chủ yếu vẫn là do nguồn vốn đầu tư xây dựng NTM chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn đề ra. Theo Ban Chỉ đạo Xây dựng NTM tỉnh, tổng các nguồn vốn kế hoạch năm 2014 trực tiếp cho chương trình NTM là 109,788 tỷ đồng, trong đó, vốn sự nghiệp là 16,186 tỷ đồng (Trung ương: 7,745 tỷ đồng; tỉnh: 8,043 tỷ đồng); vốn đầu tư phát triển: 94 tỷ đồng (Trung ương: 77 tỷ đồng; tỉnh: 17 tỷ đồng) chủ yếu hỗ trợ đầu tư làm đường giao thông trục thôn, buôn; nâng cấp công trình thủy lợi, xây dựng nhà văn hóa xã, sân thể thao xã, trụ sở xã, công trình nước sinh hoạt tập trung. Tuy nhiên, đến cuối tháng 9-2014 mới thực hiện được 23,5 tỷ đồng, đạt 25% kế hoạch và ước giải ngân 8,2 tỷ đồng, đạt 7,5% kế hoạch. Nguyên nhân là do việc lập các thủ tục để triển khai thực hiện đầu tư cơ sở hạ tầng từ nguồn vốn Trái phiếu Chính phủ còn chậm, đến nay còn nhiều địa phương chưa đăng ký mở mã dự án và phân khai vốn gửi Sở Tài chính nhập Tabmis (Hệ thống Thông tin Quản lý Ngân sách và Kho bạc) làm cơ sở phân bổ vốn về Kho bạc cấp huyện. Bên cạnh đó, một số huyện tuy đã phê duyệt các công trình đặc thù (công trình quy mô nhỏ, kỹ thuật đơn giản, không phải lập báo cáo kinh tế kỹ thuật, chỉ lập dự toán) nhưng vẫn quy định lập báo cáo kinh tế kỹ thuật … dẫn đến khó khăn trong việc thanh quyết toán.

Ban chỉ đạo tỉnh cũng cho rằng, mặc dù thời gian cán đích NTM theo kế hoạch đề ra đã sắp tới nhưng các xã không nên nóng vội chạy theo thành tích mà cần tiếp tục vận động để người dân tự nguyện ủng hộ và tham gia xây dựng các công trình hạ tầng trên địa bàn thôn, buôn, xã. UBND các xã cần rà soát, điều chỉnh, bổ sung Đề án Xây dựng NTM cấp xã theo hướng phải căn cứ vào khả năng nguồn lực hỗ trợ từ ngân sách Trung ương, tỉnh, huyện, xã, các nguồn huy động và khả năng đóng góp của doanh nghiệp, của người dân để xác định lộ trình xây dựng NTM cho phù hợp, đồng thời phát huy vai trò làm chủ của nhân dân trong đầu tư xây dựng, quản lý vận hành, duy tu bảo dưỡng công trình hạ tầng nông thôn.

 Thuận Nguyễn