Bảo vệ trẻ em trong không gian mạng

 Cách nào để không gian mạng xã hội trở thành không gian giáo dục hiệu quả thay vì những nguy cơ gây nguy hiểm cho trẻ? 

Cần nâng cao nhận thức của học sinh, giáo viên, cán bộ và nhân viên nhà trường, phụ huynh học sinh… về ứng xử trên không gian mạng.

Hậu quả khó lường

Theo thông tin tại hội thảo khoa học “Chương trình can thiệp bắt nạt trực tuyến dựa vào trường học” do Trường ĐH Giáo dục tổ chức, cứ 10 học sinh thì có 3 đến 4 em bị bắt nạt trực tuyến. Nguyên nhân của việc bắt nạt trực tuyến có rất nhiều.

Theo TS Trần Văn Công (ĐH Giáo dục), ở bậc THCS, học sinh bắt đầu yêu đương và thường xảy ra mâu thuẫn khi nhiều người cùng thích một bạn. Để bôi nhọ, đe dọa “đối thủ”, chúng cố ý đăng, gửi hoặc chia sẻ, truyền đạt những thông tin tiêu cực trên mạng xã hội. Điều này đã làm ảnh hưởng danh dự, gây tổn thương cho người khác. 

Tuy nhiên, có những vụ việc ại không bắt nguồn từ mâu thuẫn gì. Theo PGS. TS Trần Thành Nam (Trường ĐH Giáo dục), có thể các em thực hiện bắt nạt trực tuyến với mục đích nhiều người biết hơn để gây áp lực với bạn đó, gây chú ý, trả thù bạn, thậm chí là “trêu đùa cho vui”.

Chia sẻ về hậu quả khôn lường từ những hành vi trên không gian ảo này, PGS.TS Trần Thành Nam kể lại câu chuyện một nữ sinh bị chê ngoại hình béo mập, xấu xí đã nhịn ăn, móc họng để nôn ra… sau khi đọc những bình phẩm của các bạn trên mạng. Thậm chí, em còn rạch tay, tự làm mất máu và còn nghĩ đến việc sẽ chết thế nào. May mắn, mẹ em đã phát hiện kịp và sau đó đưa em đến bác sĩ tâm lý để điều trị. 

Nhắc lại câu chuyện nữ sinh lớp 8 mang xăng đến đốt trường ở Khánh Hòa chỉ vì áp lực từ “1.000 like” trên mạng, PGS.TS Trần Thành Nam cho rằng, phần lớn học sinh bị bắt nạt trực tuyến không biết cách ứng phó, không nói với cha mẹ, thầy cô giáo để tìm cách ngăn chặn. Thế nên, dẫn đến tình trạng nhiều em bị căng thẳng, trầm cảm, các em thường giải tỏa bằng cách tự làm thân thể mình chảy máu, nhịn ăn. 

Trước vấn đề bắt nạt trực tuyến xảy ra ngày càng nhiều, TS Trần Văn Công cho rằng cần nâng cao nhận thức của học sinh, giáo viên, cán bộ và nhân viên nhà trường, phụ huynh học sinh về bắt nạt trực tuyến; trang bị những kỹ năng ứng phó khi bắt nạt trực tuyến xảy ra. Trong đó, vai trò nhà trường, phụ huynh đều rất quan trọng trong giáo dục, theo sát con trẻ. 
Tuy vậy, cũng cần thực hiện một cách hợp lý vì đa số các học sinh khi sử dụng mạng xã hội thường không kết bạn, thậm chí chặn Facebook của bố mẹ, thầy cô vì các em không muốn bị kiểm soát. 

Giáo dục hiệu quả từ không gian mạng

Vấn đề sử dụng mạng xã hội sao cho hiệu quả cũng được đề cập tại hội nghị trực tuyến toàn quốc sơ kết 3 năm thực hiện Quyết định số 1501/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên, thiếu niên và nhi đồng giai đoạn 2015-2020” do Bộ GDĐT và Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tổ chức mới đây.

Theo PGS.TS Hồng Thanh Phong- Hiệu trưởng Trường ĐH Hồng Bàng, bây giờ tất cả các học sinh, sinh viên đều quen với mạng internet. Tác động tích cực cũng có, tiêu cực cũng nhiều, trong đó hậu quả thấy rõ là một số thói hư tật xấu nảy sinh, phai nhạt lý tưởng sống, sao nhãng học tập cũng từ các không gian mạng “đen” mà ngày ngày sinh viên tiếp xúc. Vì thế, không thể buông lỏng học sinh, sinh viên tự bơi trong môi trường mạng, cần có sự giáo dục qua các “kênh” mới này để phù hợp với thói quen và xu hướng của các em.

PGS.TS Trần Văn Tớp- Hiệu phó Trường ĐH Bách khoa Hà Nội cũng cho rằng, không thể không quan tâm đến vai trò của không gian mạng trong giáo dục đạo đức, lối sống tư tưởng cho học sinh, sinh viên. Nếu làm tốt, đây cũng có thể là một kênh giáo dục hiệu quả.

Về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Thị Nghĩa nhấn mạnh, hiện nay đa số các cơ sở giáo dục, cấp Đoàn đều có trang Fanpage, các nhóm học sinh sinh viên trên mạng xã hội thường xuyên tuyên truyền, định hướng, tương tác để nắm tình hình tư tưởng, đạo đức, lối sống của học sinh sinh viên trên môi trường mạng. Việc xây dựng và triển khai Bộ quy tắc ứng xử văn hóa đối với cán bộ, nhà giáo và học sinh sinh viên được nhiều cơ sở giáo dục thực hiện, đạt kết quả bước đầu.

Tới đây, sẽ đẩy mạnh bồi dưỡng cán bộ tham vấn học đường để dù là giáo viên kiêm nhiệm cũng có những kiến thức, kỹ năng nhất định để tư vấn cho học sinh, sinh viên khi cần thiết. Từ đó, hạn chế được những ảnh hưởng tiêu cực có thể tác động với học trò từ không gian mạng nói riêng và các tác động khác nói chung.    

* Luật An ninh mạng chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2019. Bộ Thông tin và Truyền thông hiện đang chủ trì xây dựng “Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội cho các nhà cung cấp dịch vụ và người sử dụng mạng xã hội, hướng tới xây dựng môi trường mạng lành mạnh, an toàn tại Việt Nam”. 

Theo Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Hoàng Vĩnh Bảo, việc nghiên cứu, xây dựng, ban hành một Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội, với nội dung cốt lõi là những chuẩn mực đạo đức về hành vi, ứng xử trên mạng xã hội theo các chuẩn mực và thông lệ quốc tế, là rất cần thiết với tình hình hiện nay.

Thu Hương