Sàn giao dịch hàng hóa: Hiệu quả chưa cao

Mới đây, Bộ Công Thương chính thức cấp phép cho Công ty cổ phần Tập đoàn Đại Dương (Ocean Group) thành lập sàn giao dịch hàng hóa INFO. Sàn có vốn điều lệ 150 tỷ đồng, hoạt động giao dịch trong lĩnh vực mua bán cà phê, cao su, thép  

Trước đó, tại Việt Nam đang có ba đơn vị tổ chức sàn giao dịch hàng hóa. Đó là Trung tâm giao dịch cà phê Buôn Ma Thuột với mặt hàng cà phê; Sàn giao dịch hàng hóa Sài Gòn Thương Tín với mặt hàng đường, thép; Sàn giao dịch hàng hóa VNX (thuộc Sở Giao dịch hàng hóa Việt Nam).

Đáng nói là những sàn giao dịch hàng hóa đều rất khó khăn trong hoạt động. Đơn cử như Sàn giao dịch hàng hóa VNX- sàn đầu tiên được cấp phép. VNX ra đời từ tháng 9/2010, bắt đầu có giao dịch từ tháng 3/2011, cho đến nay trên sàn này chỉ niêm yết hợp đồng tương lai của ba nhóm hàng: Cà phê, cao su và thép. Theo báo cáo của VNX, tổng khối lượng giao dịch hợp đồng rất thấp. Trong đó, phần lớn là giao dịch cà phê, cao su thì ít, riêng nhóm thép gần như chưa có giao dịch. Số lượng tài khoản mở tại các thành viên của VNX đến nay cũng chỉ hơn 2.000 tài khoản. Các chủ đầu tư chỉ là cá nhân và tham gia chủ yếu để tìm hiểu, thăm dò thị trường.

Rơi vào hoàn cảnh tương tự, Trung tâm giao dịch cà phê Buôn Ma Thuột (BCEC) được Chính phủ cho phép thực hiện thí điểm tổ chức giao dịch kỳ hạn mặt hàng cà phê bắt đầu từ tháng 3/2011. Dù vậy, trung tâm này đang đối mặt với không ít khó khăn khi doanh nghiệp trong nước không mặn mà với sàn này và bản thân người trồng cà phê không tin tưởng? Còn tại sàn giao dịch hàng hóa Sơn Tín (STE), không khí cũng ảm đạm không kém. Theo đại diện của STE Phan Vũ Hùng, sàn triển khai đã 3 năm nay, mặc dù chưa năm nào bị lỗ như các sàn khác nhưng lợi nhuận đưa về quá thấp.

Trung tâm giao dịch cà phê Buôn Ma Thuột.

Không những hoạt động ảm đạm, các sàn còn chồng chéo trong việc đưa các mặt hàng lên sàn giao dịch. Hệ quả là xuất hiện sự cạnh tranh mang tính “hủy diệt” giữa các sàn nhằm thu hút nhà đầu tư.

Thực tế khó khăn của các sàn giao dịch hàng hóa không chỉ ở sự quay lưng của nhà đầu tư, các doanh nghiệp trong nước mà còn đến từ những bất cập trong pháp lý và phương thức hoạt động của các sàn. Như trong quy định về hạn mức giao dịch đã hạn chế tổng mức giao dịch trên sàn hàng hóa không được vượt quá 50% tổng khối lượng hàng hóa đó được sản xuất tại Việt Nam vào năm trước. Hạn mức giao dịch của một thành viên cũng không được vượt quá 10% tổng hạn mức giao dịch quy định tại điều trên.

Ông Frederick Wee, chuyên gia tài chính của Singapore cảnh báo: Giống như thị trường trái phiếu hay cổ phiếu, sàn giao dịch hàng hóa có thể gây rủi ro cho nhà đầu tư do không dự báo đúng xu hướng giá cả hàng hóa hoặc do giới đầu cơ lũng đoạn thị trường. Rủi ro cũng có thể xảy ra bất ngờ bởi thiên tai hoặc biến động chính trị, chiến tranh ở một quốc gia, khu vực nào đó tác động tới cung cầu trên thị trường hàng hóa. Vì thế, nhà đầu tư nên thận trọng và xem xét khả năng có thể chấp nhận rủi ro đến mức nào trước khi tham gia giao dịch hàng hóa trên sàn. Bên cạnh đó, để sàn giao dịch hàng hóa hoạt động hiệu quả như tại Nhật Bản, Singapore thì đòi hỏi một cơ quan quản lý giỏi, có kinh nghiệm, có đạo đức nghề nghiệp và thu hút được các nhà đầu tư bằng tính minh bạch trong kinh doanh.