Đừng để phải sầu với sầu riêng

Phấn khởi vì được giá, năm ngoái, ông Huỳnh Ngọc Long (xã Phú Vinh, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai) tiếp tục trồng thêm 1ha sầu riêng, đợi 3 năm nữa sẽ có trái bói. Trước đó, gia đình có một vườn sầu riêng hơn 1ha đã cho trái, thu hoạch dao động từ 20-22 tấn/năm. Cho dù giá sầu riêng thương lái thu mua tại vườn đôi lúc xuống thấp từ 25 - 30 nghìn đồng/kg nhưng vẫn có lời.

Trong khi đó, ông Phạm Văn Tuấn (ấp 8, xã Phú Tân cũng ở huyện Định Quán) cho biết, hiện gia đình ông có 6ha sầu riêng. Từ năm 2008 đến nay, ông chuyển hẳn sang trồng trái vụ. Trung bình mỗi cây cho 200-300kg trái/vụ, thu lợi nhuận lớn. Từ đó một số hộ dân trong xã Phú Tân cũng mở rộng diện tích sầu riêng trái vụ.

Nếu năm 2018, toàn huyện Định Quán chỉ có 53ha sầu riêng thì đến nay con số này đã vượt gần 350 lần, được trồng chủ yếu tại các xã Thanh Sơn (716ha); Phú Tân (555ha); Phú Lợi (226ha); La Ngà (114ha); Túc Trưng (80ha). Còn toàn tỉnh Đồng Nai, trước đây khoảng 5 năm có khoảng 4-5 nghìn ha sầu riêng, thì nay con số này đã lên gấp đôi với hơn 9 nghìn ha, chỉ xếp sau tỉnh Tiền Giang và Đắc Lắk.

Việc diện tích sầu riêng tăng mạnh trong thời gian qua cũng đã được dự báo tiềm ẩn rủi ro. Theo ông Trương Văn Kiên, nông dân trồng sầu riêng ở huyện Lộc Ninh (tỉnh Bình Phước), lo nhất là “điệp khúc trồng - chặt”, tuy giá bán hiện nay chưa thật thấp nhưng vẫn tiềm ẩn rủi ro. Theo ông Hồ Thanh Hà, chuyên gia phát triển cây giống sầu riêng tại tỉnh Tiền Giang thì nguy cơ trồng - chặt vẫn sẽ tiếp diễn nếu diện tích sầu riêng liên tục mở rộng mà không có sự kiểm soát.

“Sầu riêng phải mất hơn 5 năm mới có thể thu hoạch, công chăm sóc cũng rất lớn, lúc đó nếu thị trường bão hòa thì giá cũng xuống thấp, mức độ cạnh tranh thì lại cao hơn so với trước rất nhiều. Nếu cứ ồ ạt trồng sâu riêng, người nông dân sẽ phải đối mặt với nỗi lo trồng - chặt” - ông Hà cảnh báo.

Hiện giá cả cũng đang làm cho thị trường sầu riêng biến động. Mặc dù đang vào mùa nhưng giá sầu riêng đang thay đổi theo ngày, khó có thể dự báo dài hơi.

Không phủ nhận giá trị kinh tế mà sầu riêng mang lại, bởi loại trái cây này được tiêu thụ tốt trong nước và cả xuất khẩu. Tuy nhiên, ngành chức năng cũng cảnh báo việc đổ xô đi trồng sầu riêng sẽ mang lại nhiều tác động khó lường. Không chỉ nước ta mà Thái Lan, Malaysia cũng có diện tích sầu riêng rất lớn tạo ra áp lực cạnh tranh về chất lượng, giá cả, mang tới rủi ro nếu người dân vẫn ồ ạt trồng.

Tháng 2/2023, Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đã có công văn chỉ đạo phát triển cây sầu riêng tại các tỉnh, thành miền Nam, trong đó nhấn mạnh các địa phương thuộc vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam bộ và Tây Nguyên cây sầu riêng có hiện tượng phát triển “nóng”. Việc tăng diện tích một cách ồ ạt, thiếu kiểm soát, sẽ dẫn đến hậu quả khi cung vượt quá cầu, dư thừa. Nghiêm trọng hơn là tại các vùng không phù hợp như vùng nhiễm mặn, nhiễm phèn, vùng không chủ động được tưới, tiêu sẽ gây thiệt hại nghiệm trọng về năng suất và chất lượng sầu riêng của Việt Nam.

Từ đó, Cục Trồng trọt đề nghị các địa phương cần tuyên truyền, phổ biến, từng bước thay đổi thói quen sản xuất theo phong trào, theo số đông. Việc phát triển cây trồng nói chung và sầu riêng nói riêng cần theo định hướng thị trường, theo định hướng của các cơ quan quản lý. Thay vì tăng diện tích, sản lượng cần tập trung tổ chức lại sản xuất, liên kết sản xuất, chuẩn hóa quy trình sản xuất từ lúc canh tác, thu hoạch đến chế biến, vận chuyển, phân phối nhằm tạo ra giá trị gia tăng.