Vỡ đập... hòa cả làng?

Các con sông, hồ chứa đang bị tích đầy nước. Nhắc lại, chỉ ngay sau khi bão về 1 ngày, đêm 1-10, 500 hộ dân ở thị xã Hoàng Mai, tỉnh Nghệ An bị nước xả từ hồ chứa nước Vực Mấu uy hiếp, phải di dời khẩn cấp trong đêm. Toàn bộ tuyến quốc lộ 1A ngang qua vùng này bị tê liệt do lũ băng qua đường. Hàng ngàn xe ôtô xếp hàng dài đợi nước rút. Vấn đề hồ chứa nước thủy điện đã trở nên rất gay gắt.

Ngày 17-9, nước từ hồ thủy điện xả lũ đã tràn vào thị trấn Ea Đrăng (huyện Ea H’leo, Đăk Lăk)

Trước đó, chiều ngày 29-9, kênh dẫn dòng thủy điện Sêrêpốk 4A thuộc Công ty cổ phần Thủy điện Buôn Đôn, Đắk Lắk đã bất ngờ vỡ cả hai phía, cuốn trôi hàng chục hecta lúa và hoa màu của người dân và gây ách tắc tỉnh lộ 1 (đoạn từ TP.Buôn Ma Thuột đi khu du lịch Bản Đôn và huyện Ea Súp). Sáng 1-10, hai hồ đập thủy lợi là hồ Đồng Đáng, ở xã Trường Lâm và hồ Thung Cối ở xã Phú Lâm (huyện Tĩnh Gia, Thanh Hóa) cũng đã bị vỡ vì tần suất lũ vượt quá thiết kế khiến hơn 1.000 ngôi nhà bị ngập sâu trong lũ…

Tiếp nhận những thông tin này, không ít người buồn bã thốt lên: Dường như chúng có vẻ quen quen với những gì vẫn đến với cuộc sống thường ngày của chúng ta từ nhiều ngày trước, nhiều tháng trước, nhiều năm trước. Rồi không ít người chép miệng thở dài. Quen thuộc vì người ta chưa quên trận lũ kinh hoàng năm 2009 khi thủy điện A Vương xả lũ dìm hàng trăm ngàn hộ dân vùng hạ du thuộc 2 huyện Đại Lộc và Điện Bàn của tỉnh Quảng Nam trong biển nước. Cách đây chưa lâu, tháng 6-2012, hàng loạt hồ chứa của các công trình thủy điện thượng nguồn sông Ba đã đồng loạt xả lũ khiến người dân vùng hạ du tỉnh Phú Yên trở tay không kịp. Người ta chép miệng vì đã có quy chế được ban hành từ Bộ Công thương mà theo đó, bắt đầu từ năm 2012, các hồ đập khi xả lũ phải báo cho dân vùng hạ du biết trước từ 4-6 giờ, thay vì 2 giờ như trước đây, nhưng hầu như chẳng mấy ai thực hiện.

Nhưng, có một điều mà không một ai quen được và không cho phép ai quen, đó là sự coi thường mạng sống của con người. Tiếc thay, điều đó lại vẫn đang lặp đi lặp lại, mà rốt cuộc chẳng ai bị sao. Sau mỗi vụ như vậy, lại kiểm điểm, rút kinh nghiệm… để rồi đâu vẫn hoàn đó. Tệ hại hơn, người ta còn đổ vấy cho nhau, đổ cả cho… ông Trời. Cái gọi là quy chế xả lũ cuối cùng chỉ là chiếc bình trang sức cho cơ quan nào đó mà thôi.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, hiện cả nước có hơn 6.500 hồ chứa thủy lợi với tổng dung tích 11 tỷ m³ nước, trong đó có hơn 560 hồ chứa lớn, còn lại đều là loại hồ chứa nhỏ. Chất lượng của hầu hết các hồ chứa nhỏ đều đáng báo động vì không đảm bảo, đã được xây dựng từ vài chục năm nay, trong khi trình độ khảo sát thiết kế hạn chế, đập thi công bằng vật liệu tại chỗ và đắp thủ công. Sau nhiều năm khai thác, các hồ chứa vừa và nhỏ hầu hết đã bị hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng. Tại nhiều hồ chứa, cống lấy nước đã mất khả năng vận hành, tiềm ẩn nguy cơ xảy ra sự cố.

Còn theo Bộ Xây dựng, hiện cả nước có khoảng 260 công trình thủy điện đang được khai thác và 211 công trình loại này đang thi công xây dựng. Mặc dù đã có tiêu chuẩn thi công thiết kế rõ ràng, vật liệu xây dựng hiện đại, nhưng thời gian qua nhiều sự cố của hồ thủy điện vẫn xảy ra liên tục, đem lại nỗi lo cho nhiều hộ dân sống ở hạ du. Thế nhưng, theo Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Cẩm Tú thì "Trong quản lý an toàn đập thủy điện, đến nay vẫn chưa phân định rõ thẩm quyền và trách nhiệm của Bộ Công thương, UBND các tỉnh, thành trong việc phê duyệt phương án phòng chống lụt bão”. Có nghĩa là, nói dại, nếu những vụ vỡ đập lại xảy ra , thì lại vẫn… hòa cả làng. Chỉ chết dân mà thôi!

HÀ PHƯƠNG