Thời tiết tháng 3 ở Tây Nguyên: Chủ động phòng tránh các hiện tượng thời tiết nguy hiểm

đồng thời cũng là thời kỳ hoạt động biểu kiến của mặt trời gần đi qua thiên đỉnh nên các hầu hết các vùng của khu vực Tây Nguyên nhận được nguồn năng lượng ánh sáng mặt trời lớn nhất kể từ đầu mùa khô.

Vét nước chống hạn cho cà phê ở huyện Krông Ana. (Ảnh minh họa)

Do là thời kỳ chịu chi phối hỗn hợp của cả hai khối không khí lạnh và nóng, kết hợp với tính chất đa dạng của địa hình nên trong tháng 3 ở đa số các vùng của Tây Nguyên, dông nhiệt bắt đầu xuất hiện gây ra các trận mưa trái mùa mang đến một lượng mưa ẩm nhất định nhưng đồng thời kèm theo đó là các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như lốc xoáy, mưa đá và sấm sét. Chưa phải là thời kỳ chuyển mùa từ mùa khô sang mùa mưa nên các trận mưa trái mùa còn ít, lượng mưa không lớn và khoảng cách giữa những ngày có mưa cách xa nhau, đồng thời với nắng nóng gia tăng làm cho thời tiết tháng 3 thường trở nên khắc nghiệt nhất trong mùa khô cũng như cả năm. Sự khắc nghiệt thể hiện ở độ chênh lệch nhiệt độ ngày và đêm ở mức cao; nhiệt độ ban ngày thường xuyên đạt mức nắng nóng, có nơi và có năm nắng nóng gay gắt kéo dài (nhiệt độ buổi trưa, chiều đạt 34 – 38⁰C); độ ẩm không khí giảm xuống mức thấp nhất trong năm; bên cạnh đó, các nguồn nước tự nhiên như sông, suối chạm mức cạn kiệt nhất trong năm. Cho dù là năm có mức độ khô hạn nhỏ hay lớn thì tháng 3 vẫn là tháng khô hạn nhất của mùa khô hằng năm. Sự khắc nghiệt của thời tiết tháng 3 còn đến từ các trận mưa trái mùa. Hầu hết các trận mưa xảy ra trong tháng 3 đều xuất phát từ các cơn dông nhiệt. Do vậy, đi cùng với mưa thường xảy ra nhất là lốc xoáy, tiếp đến là sấm sét và mưa đá. Trong những năm gần đây, nhất là năm 2013 vừa qua, sét đã gây ra nhiều cái chết thương tâm ở các tỉnh Tây Nguyên.

Chủ động phòng tránh những yếu tố cực đoan của điều kiện thời tiết tháng 3 năm 2014 ở Tây Nguyên cần chú ý:

Nắng nóng ở các vùng của Tây Nguyên có xu thế đến muộn hơn năm 2013 nhưng mức độ nắng nóng sẽ khá gay gắt, ảnh hưởng đến sinh hoạt, sức khỏe của con người, vật nuôi. Nắng nóng cũng sẽ làm tăng mức độ khô hạn và nguy cơ thiếu nước ở nhiều vùng, nhất các vùng xa sông, suối, vùng không có sự hỗ trợ của các công trình thủy lợi hoặc các vùng ở gần các đoạn sông mà nguồn nước đã bị khai thác hết cho các mục đích khác nhau ở thượng nguồn. Nắng nóng và khô cũng làm tăng nguy cơ cháy rừng; nguy cơ xảy ra cháy rừng càng cao hơn người dân bắt đầu phát dọn và đốt nương rẫy để chuẩn bị cho vụ gieo trồng mới.

Tính chất tranh chấp, bất ổn của các khối không khí và điều kiện địa hình cũng như những thay đổi của thảm phủ thực vật tạo điều kiện cho khả năng xuất hiện nhiều hơn các cơn dông nhiệt có kèm theo lốc tố, dông sét, có khi xuất hiện mưa đá. Các trận mưa dông thường xuất hiện nhiều vào thời gian buổi chiều hoặc chiều tối (từ 14 giờ – 19 giờ). Thời tiết càng nắng nóng, oi bức thì nguy cơ xuất hiện dông nhiệt càng cao. Dông nhiệt là hiện tượng thời tiết hình thành và phát triển nhanh, bất ngờ, ở Tây Nguyên hiện chưa có các máy móc thiết bị để quan sát và tính toán dự báo trước được. Tuy nhiên, nếu được trang bị những kiến thức cơ bản và luôn có ý thức chủ động phòng tránh thì người dân ở những nơi xảy ra mưa dông vẫn có thể nhận biết sớm các hiện tượng thời tiết nguy hiểm nói trên để tự phòng tránh. Biểu hiện rõ nét, dễ nhận biết nhất của các cơn dông nguy hiểm đang đến gần là bầu trời đang bình thường bỗng trở nên nóng bức khác thường, người cảm thấy ngột ngạt, khó thở (vì hơi nước trong không khí tăng lên đột ngột), gió đổi hướng và thổi mạnh dần, mây đen kéo đến nhanh chóng. Khi đó, nếu thấy gió mạnh lên đột ngột, mây đen bao phủ bầu trời gần như kín tầm mắt, bụi cát bay lên, tạo ra tiếng rít liên tục thì hãy cảnh giác với lốc xoáy, mưa đá và sét,  cần tìm ngay chỗ ẩn nấp an toàn.

KS. Nguyễn Văn Huy

(Trung tâm Khí tượng Thủy văn tỉnh Kon Tum)