Chùm ngây cây vạn năng

Cây đa quốc gia

Chùm ngây hay ba đậu dại, tên khoa học là Moringa oleifera là loài thực vật than gỗ, xuất xứ từ vùng Nam Á sau đó được trồng hoặc mọc hoang phổ biến ở châu Á, châu Phi. Người Ấn Độ rất quý cây này và đặt tên là “cây độ sinh”. Hiện có hơn 80 quốc gia trên thế giới sử dụng rộng rãi cây chùm ngây do có giá trị kinh tế cao trong công nghệ thực phẩm, dược phẩm, nước giải khát, thực phẩm chức năng…

Cây chùm ngây có thân mộc cao cỡ trung bình, ở độ tuổi trưởng thành cây có thể mọc cao hàng chục mét. Vì vậy, cây được 1 tuổi người ta thường cắt ngọn cây, nếu không cây có thể cao tới 5 - 6m và có đường kính 10cm. Thân cây óng chuốt, không có gai. Lá kép dài 30 - 60cm, hình lông chim, màu xanh đậm; lá nhỏ dài 12 - 20mm hình trứng, mọc đối có 6 - 9 đôi. Cây trổ hoa vào các tháng 1 - 2. Hoa trắng kem, có cuống, hình dạng giống hoa đậu, mọc thành chùy ở nách lá, có lông tơ, nhiều mật. Quả dạng nang treo, dài 25 - 40cm, ngang 2cm, có 3 cạnh, chỗ có hạt hơi gồ lên, dọc theo quả có khía rãnh. Hạt màu đen, tròn có 3 cạnh, lớn cỡ hạt đậu Hà Lan.

Cây chùm ngây rất dễ trồng, có thể trồng từ hạt, giâm cành, hom củ và trồng được quanh năm. Cây được trồng nhiều ở những vùng đất khô hạn khắc nghiệt nhiệt đới hoặc bán nhiệt đới, vùng đất ráo nước, nhiều cát, dù là đất xấu cũng dễ mọc, chịu được hạn hán, ưa nắng, hầu như không bị sâu bệnh hại do đó chăm sóc cây không cần điều kiện gì đặc biệt.

Dưỡng chất gấp nhiều lần

Ở Ấn Độ, lá chùm ngây được dùng làm món rau thông dụng trong bữa ăn hàng ngày. Ở Việt Nam, vùng Ninh Thuận, Bình Thuận, An Giang, Phú Quốc… cũng phát hiện chùm ngây mọc hoang. Vài năm gần đây, khi những nghiên cứu về chùm ngây phổ biến thì cây mới bắt đầu được sử dụng. Cây chùm ngây được trồng, bán ở nhiều nơi, ngay cả ở các thành phố lớn, tại nhiều gia đình với mong muốn bổ sung dinh dưỡng còn thiếu trong bữa ăn hàng ngày.

Các bộ phận của cây chùm ngây đều chứa nhiều khoáng chất quan trọng, giàu chất đạm, vitamin, beta-caroten, acid amin và nhiều hợp chất phenol… Một số nghiên cứu cho hay chùm ngây chứa hơn 90 chất dinh dưỡng tổng hợp bao gồm 7 loại vitamin, 6 loại khoáng chất, 18 loại acid amin, 46 chất chống ôxi hóa, liều lượng lớn các chất chống viêm nhiễm, các chất kháng sinh, kháng độc tố, các chất giúp ngăn ngừa và điều trị ung thư, u xơ tiền liệt tuyến, giúp ổn định huyết áp, hạ cholesterol, bảo vệ gan. Trong đó, lá chùm ngây còn chứa nhiều dưỡng chất hơn cả, tính theo trọng lượng, trong đó vitamin C hơn cam 7 lần, vitamin A hơn cà rốt 4 lần, canxi gấp 4 lần sữa, sắt gấp 3 lần cải bó xôi, đạm nhiều gấp đôi sữa chua và potassium gấp 3 lần trái chuối. Rau chùm ngây là nguồn thức ăn tốt cho trẻ sơ sinh và bà mẹ vừa mới sinh con.

Cách sử dụng chùm ngây

Cách dùng phổ biến nhất là dùng để nấu canh, lá chùm ngây có mùi vị giống như rau ngót. Một bữa ăn dùng khoảng 200gr lá chùm ngây nấu với thịt, tôm, nấm hoặc nấu suông, trộn salad, ăn sống, xào với thịt, trứng, xay nhuyễn thành nước sinh tố đều được. Khi nấu canh rau chùm ngây chỉ cần vừa chín tới để đảm bảo không bị mất dưỡng chất, khi nấu không cần nhiều rau vì lượng dinh dưỡng trong rau rất cao, nêm ít gia vị vì rau có vị ngọt đậm tự nhiên.

Ngoài ra, lá chùm ngây phơi khô tán bột có thể để rất lâu, sử dụng cho nhiều món ăn như cháo, bột trẻ em, nhào bột bánh, pha nước uống... Hoa chùm ngây có nhiều mật ngọt và giàu dinh dưỡng, làm rau hoặc phơi khô dùng nấu lấy nước uống như một loại trà. Trái non được dùng xào, nấu canh, hầm xương, ninh súp cho hương vị gần tương tự măng tây. Khi già, hạt chùm ngây có thể rang ăn như đậu phộng. Rễ non của cây ăn sống hoặc làm gia vị như mù tạt. Chùm ngây đặc biệt tốt cho trẻ suy dinh dưỡng và người cần hồi phục sức khoẻ sau điều trị. Tuy nhiên, tương tự rau ngót, lô hội, hạn chế sử dụng rau và các chế phẩm từ chùm ngây cho phụ nữ có thai.

Lá chùm ngây làm thuốc trị cảm sốt, ban sởi, suyễn. Lá chùm ngây non có tác dụng kích thích tiêu hóa, nhiều vitamin A. vitamin C, lợi tiểu nhẹ, trị sỏi thận, thấp khớp, kích thích tim và tuần hoàn. Trái chùm ngây có tác dụng làm tăng cường sức khoẻ phái mạnh. Vỏ cây chùm ngây làm thuốc trị u xơ tuyến tiền liệt, chống mệt mỏi.

Hiện nay trên thị trường có loại trà chùm ngây và bột chùm ngây của các thương hiệu như chùm ngây Phúc Linh, chùm ngây Nông Lâm, chùm ngây Moringa... Nhiều trang mạng bán chùm ngây tươi với giá từ 75.000 - 100.000VNĐ/kg

Hồng Nhung