Giáo dục

Bước vào năm học mới: “Phải trọng về môn tinh thần và đạo đức”

15:40 | 04/09/2014

Hơn 22 triệu học sinh, sinh viên cả nước đang bước vào năm học mới 2014-2015 với những buổi lễ khai giảng trang trọng ấm cúng diễn ra muôn nơi, gợi bao cảm xúc vui mừng, háo hức…

Năm học của đổi mới giáo dục có nhiều thay đổi quan trọng, chú trọng để người học phát huy hết năng lực, sở trường, càng khiến ta nhớ Bác nhiều hơn. Tư tưởng Hồ Chí Minh về sự nghiệp giáo dục luôn là kim chỉ nam định hướng cho sự phát triển giáo dục hôm nay và mai sau.

Tự tin vào năm học mới - Ảnh: Hoàng Long

Kiến thiết cần phải có nhân tài

"Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”, nhiều thế hệ học sinh Việt Nam đã khắc ghi lời nhắn nhủ này của Bác trong thư Người gửi cho học sinh tháng 9-1945, nhân ngày khai trường đầu tiên của chế độ dân chủ cộng hoà.

Cũng trong bức thư lịch sử này, Bác tưởng tượng thấy trước mắt cái cảnh nhộn nhịp tưng bừng của ngày tựu trường ở khắp nơi. "Các em được cái may mắn hơn cha anh là được hấp thụ một nền giáo dục của một nước độc lập, một nền giáo dục nó sẽ đào tạo các em nên những người công dân hữu ích cho nước Việt Nam. Một nền giáo dục làm phát triển hoàn toàn những năng lực sẵn có của các em”, Bác viết.

Vấn đề cốt lõi của giáo dục, của triết lí giáo dục Việt Nam đã được Bác chỉ ra ngay từ những ngày đầu như thế. Bàn về "Đời sống mới” tháng 3.1947, Người đặt câu hỏi "Thế nào là đời sống mới trong một trường học?”, và trả lời: "Trong một trường học, các thầy nên thi nhau tìm cách dạy sao cho dễ hiểu, dễ nhớ, nhanh chóng và thiết thực. Các trò nên đua nhau học. Đồng thời, biết tiết kiệm giấy bút, biết giữ kỷ luật”.

Nhìn nhận về vai trò của giáo dục đối với sự hình thành nhân cách, Bác Hồ đặc biệt nhấn mạnh: "Trong chương trình học, phải trọng về môn tinh thần và đạo đức…Hơn nữa, phải khuyên học trò tham gia việc tăng gia sản xuất. Điều này cũng quan trọng lắm. Đại khái, đời sống mới của một trường học là như thế”. Tinh thần và đạo đức là căn cốt để xây dựng quan hệ thật tốt, đoàn kết thật chặt chẽ giữa mọi người. Ở đây, trong nhà trường là giữa thầy và thầy, giữa thầy và trò, giữa học trò với nhau, giữa cán bộ các cấp, giữa nhà trường và nhân dân để hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ giáo dục.

Trong khoảng thời gian giữa lá thư nhân ngày khai trường đầu tiên và bài viết luận về "Đời sống mới” đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đề cập đến phương châm "Tìm người tài đức”. Để có được địa chỉ người tài đức thì phải làm gì?

Bác viết, "Nước nhà cần phải kiến thiết. Kiến thiết cần phải có nhân tài. Trong số 20 triệu đồng bào chắc không thiếu người có tài có đức. E vì Chính phủ không thấy, thấy không khắp, đến nỗi những bực tài đức không thể xuất thân. Khuyết điểm đó tôi xin thừa nhận”. Để sửa đổi, trọng dụng hiền tài, Bác hạn trong một tháng, các cơ quan địa phương phải báo cáo đầy đủ, sau khi "lập tức điều tra nơi nào có người tài đức, có thể làm được những việc ích nước lợi dân, thì phải báo cáo ngay cho Chính phủ biết”.

Chào năm học mới

"Tương lai đẹp đẽ là của tất cả mọi người”

Bác Hồ nói vậy tại buổi nói chuyện với học sinh và giáo viên trường phổ thông cấp 3 Chu Văn An Hà Nội tháng 12-1958.

Lúc nào Bác cũng đặt vận mệnh và xây dựng Tổ quốc lên trên hết, nhân dân trên hết. Trong bức thư gửi giáo sư và sinh viên Trường Dự bị đại học Thanh Hoá (4.1952), Bác Hồ căn dặn: Giáo dục cần nhằm vào mục đích là thật thà phụng sự nhân dân. Học tập cần gắn liền với thực hành để mai sau thực hiện mục đích cao quý đó. Tính nhân văn ở những bức thư gửi cho giáo viên và học sinh dịp khai trường, hay những bài nói chuyện của Người đều là làm thế nào để có một nền giáo dục ích nước, lợi dân.

Trước đó tại Hội nghị toàn quốc lần thứ nhất về công tác huấn luyện và học tập khai mạc ngày 6.5.1950, Bác chỉ ra một số điểm cần sửa ngay trong huấn luyện. Đó là tham làm nhiều mà không chu đáo, lớp quá đông và mở lớp lung tung - "Đông quá thì dạy và học ít kết quả… Hiện đang có một cái dịch mở trường. Vì mở nhiều lớp nên thiếu người giảng. Thiếu người giảng thì học viên đâm chán nản…”. Bác yêu cầu "Mở lớp nào cho ra lớp ấy. Lựa chọn người dạy và người đến học cho cẩn thận. Đừng mở lớp lung tung”.

Bác theo dõi từng bước đi của nhà trường trong hệ thống giáo dục Việt Nam cả những năm cuối đời. Năm học 1968 - 1969 là năm học Bác gửi bức thư cuối cho ngày khai trường. Thư gửi các cán bộ, cô giáo, thầy giáo, công nhân viên, học sinh, sinh viên ngày 16.10.1968, Bác nhắn nhủ: "Dù khó khăn đến đâu cũng phải tiếp tục thi đua dạy tốt và học tốt”!

Cải cách giáo dục thời hội nhập

Giờ đây trước ngày khai giảng năm học mới, ngẫm lại những chỉ dẫn quý báu và phong phú của Bác Hồ, càng thấm thía hơn tư tưởng lớn của Người, nhìn rõ hơn bất cập của nền giáo dục sau 69 năm độc lập vẫn nặng dạy chữ, nhẹ dạy người, chưa theo kịp những đòi hỏi của tình hình mới. Có chữ nghĩa mà mất phương hướng chính trị, thiếu niềm tin vào Đảng, vô trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội, xa rời những giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc, sẽ chỉ là vô dụng.

Bước đột phá trong công cuộc cải cách giáo dục "căn bản và toàn diện” giờ đây hãy đi từ quan điểm cơ bản về giáo dục giản dị mà hiện đại của Bác. Thực hiện lời dạy của Bác sẽ khơi dậy tiềm năng to lớn của toàn ngành GD&ĐT, làm dày thêm kinh nghiệm trong sự nghiệp trồng người, khuyến khích người tài giúp nước.

Kiến thiết cần phải có nhân tài, chỉ có ra sức học tập mới có tương lai tươi đẹp - Tình cảm đặc biệt Bác dành cho ngành giáo dục và những tư tưởng lớn, đậm chất dân gian mà hiện đại của Người là di sản tinh thần vô giá.

Cải cách giáo dục thời hội nhập hôm nay chỉ hoàn thành sứ mệnh nặng nề mà cao quý của mình khi đào tạo được cho đất nước đội ngũ nhân lực thực tài thực việc, phục vụ có hiệu quả công cuộc đổi mới giàu mạnh của toàn dân tộc.

Thanh Như