Thất nghiệp, mở hàng ăn

Vất vả mấy năm học hành, cứ nghĩ con nghỉ ngơi phải thấy thoải mái, vì nhà tôi có căn nhà lá ngoài đê cho thuê mỗi tháng ngót 3 triệu, cũng phụ được tiền tiêu pha. Ai ngờ sau một năm ăn không ngồi rồi, con trai tôi phát ốm.

Và đến năm nay thì cháu rộc hẳn đi. Mắt trũng. Hỏi ra mới biết không do ăn chơi cờ bạc rượu chè, chỉ vì cháu thấy tương lai xa vời. "Bố không theo dõi báo chí à. Các thầy cô đang yêu đầu vào sư phạm từ nay sẽ tuyển sinh đúng người phù hợp. Rồi trường con cũng sẽ đổi mới chương trình đào tạo giáo viên, cả về mặt cấu trúc lẫn nội dung, như bao trường sư phạm khác. Việc tuyển dụng và sử dụng giáo viên rồi có cơ chế chứng chỉ hành nghề. Thế thì loại bị đào tạo kiểu cũ như con làm gì có việc”. 

Tôi thành thực ái ngại, con tôi đọc báo chí, lên mạng nhiều quá cũng khổ. Cháu biết nhiều quá, mà không biết dùng cái biết ấy làm gì, ngoài… buồn. 

Rồi cháu cũng quyết lập nghiệp. Mới cuối năm 2014, cháu xin mẹ chút vốn, nói là sẽ mở quán ăn cùng bạn. Tôi choáng váng. Không phải không tin con, song mở quán xá là cả một nghề. Lơ mơ như cháu, học văn sư phạm ra, loạng quạng đâm đầu vào kinh doanh khéo bán thân không xong.

Chính tôi, con đau cha xót, đã lên mạng đọc đủ thứ về mở hàng ăn, về kinh doanh nói chung. Tôi cũng tiếp xúc với mấy bạn trẻ là con mấy người bạn, hỏi về các bí quyết làm giàu với số tiền nhỏ bé. Tôi nhanh chóng hiểu rằng, đúng là thực tế xã hội đã có một số ngành nghề bỏ ra chi phí thấp mà mang lại lợi nhuận lớn. Nhưng để đạt điều đó buộc phải có một quá trình. Không đốt cháy giai đoạn đoạn. 

Con tôi, cũng như biết bao người lao động trẻ thất nghiệp, đều cần có một kiến thức nghề nghiệp nhất định, không thể bỏ qua cái gọi là kỹ năng "tổ chức công việc thật hiệu quả”. Làm gì có ngành nghề nào, kể cả quán cơm gánh, muốn có lãi có lời mà không phải có sự đầu tư về mặt lao động và kiến thức. 

Người có tuổi ngấm những điều này nhanh hơn, vì sự từng trải, cả những thành bại cũng cho ta nhiều bài học. Còn như con tôi, thuyết phục sao đây cho cháu tỉnh táo, đối mặt với thách thức một cách có ý thức?

Hôm đó cha con tôi đã đi dạo một tuyến phố gần nhà, đếm tổng cộng được 9 hàng ăn quán nước một đoạn giữa hai ngã tư, chắc chỉ chừng hơn trăm mét. Tôi thống kê và phân loại, ghi chép tỉ mỉ, cùng cháu quan sát có những hàng ế xưng ế xỉa không một bóng người. 

Khảo sát một tuần, không cần nói nhiều, cháu chủ động tạm hủy dự án mở hàng ăn, vì tỷ lệ hàng ế ẩm khá lớn so với hàng đắt khách. Và vì nghe một số bà chủ thật lòng chia sẻ, mới hiểu hết khó khăn vất vả của việc kinh doanh đồ ăn chín…

Điều bố con tôi rút ra, là đồng tiền mình bỏ ra đầu tư, mình buộc phải cân nhắc khảo sát kỹ, mới đưa ra quyết định. Vả lại mình vừa nghèo vừa yếu mẹo kinh doanh, không được hớ hênh "ném tiền qua cửa sổ”. Nhưng, ôi tiền công Nhà nước, mới lãng phí làm sao. Cứ nhìn những trường nghề đắp chiếu, nhìn những trường trung cấp, kể cả đại học kém chất lượng, thầy cô ngóng trò như ngóng… mẹ, mới thấy sự thiếu điều tra quy hoạch nhân lực nguy hiểm tới mức nào. 

Trường sư phạm mở rầm rầm bất chấp thất nghiệp chồng chất. Nếu cơ quan quản lý Nhà nước về đào tạo, giáo dục nghề nghiệp chịu làm chuyến "khảo sát bỏ túi” và biết xót đồng tiền đầu tư, như cha con tôi đã làm chuyến điều tra vặt, có lẽ thị trường lao động sẽ bớt màu xám ngắt thế này? 

Tăng cường thông tin định hướng xã hội cách nào đây, để sinh viên mới tốt nghiệp chấm dứt đi tìm việc theo cảm tính, hoặc chỉ căn cứ đơn thuần vào thu nhập trước mắt, bởi làm vậy thiệt hại trước tiên thuộc về người lao động.

Giấc mơ mở hàng ăn của con tôi tắt ngấm, gợi lên biết bao câu hỏi đâu chỉ cho cha và con. Nhìn xa hơn, ai sẽ nhận diện thị trường lao động để chuẩn bị hành trang cho hàng triệu bạn trẻ vào đời mỗi năm. Một mùa thi quốc gia lại sắp nóng lên rồi.

Hải Anh