Gian nan đưa sử thi Tây Nguyên trở lại buôn làng
09:05 | 22/12/2018
Đưa sử thi trở lại với đời sống của cộng đồng các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên là mục tiêu đặt ra của Dự án “Điều tra, sưu tầm, bảo quản, biên dịch và xuất bản kho tàng Sử thi Tây Nguyên” do Viện Khoa học - Xã hội Việt Nam thực hiện...
... từ năm 2001 – 2007 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Đến nay, sau hơn 10 năm công bố, mục tiêu trên vẫn chưa đạt, thậm chí di sản phi vật thể quốc gia này đang đứng trước nguy cơ biến mất trong các buôn làng.
Nhìn từ thực tế
Sau khi dự án trên hoàn thành vào đầu năm 2007, đã có 98 sử thi của người Êđê, Bana, Jarai, Sê Đăng, M’nông được lựa chọn biên dịch, xuất bản (bằng hai thứ tiếng bản ngữ và Việt) nhằm đưa về hệ thống thư viện các cấp và trường học, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số với hy vọng làm sống lại đời sống sinh hoạt hát kể sử thi trong các buôn làng như ngày xưa.
Một tiết mục trong chương trình Âm vang đại ngàn.
Tuy nhiên, việc làm ấy không mang lại hiệu quả do nhiều nguyên nhân: điều kiện xã hội, lịch sử đã thay đổi; phong tục, tập quán và tín ngưỡng đã khác xưa. Hay nói như ông Y Plao Buôn Krông, Phó Chủ tịch UBMTTQ TP. Buôn Ma Thuột: Chủ thể của vốn di sản kia không còn mặn mà đón nhận nữa, vì sử thi đã mất đi chức năng là “một trường học lớn”, có sức mạnh chi phối và dẫn dắt cộng đồng tìm đến học hỏi, nâng cao hiểu biết về cuộc sống cũng như thế giới xung quanh mình. Sử thi sống được trong sinh hoạt cộng đồng là nhờ vậy, người ta gắn bó với sử thi như một nhu cầu. Mỗi đối tượng, thành phần, lứa tuổi đều tìm thấy trong đó những giá trị khác nhau - ít nhiều có liên quan đến tâm tư, suy nghĩ cũng như cách hành xử của bản thân trong cuộc sống đời thường. Vì thế, ai cũng muốn nghe hát kể sử thi và cố gắng thuộc lòng càng nhiều sử thi của dân tộc mình càng tốt.
“Tin rằng Sử thi Tây Nguyên sẽ có đời sống mới một khi những giá trị lịch sử, văn hóa chứa đựng trong đó thông qua những hình tượng, sự kiện kỳ vĩ và mơ tưởng nhất được các thành viên trong cộng đồng, nhất là lớp trẻ tiếp nhận một cách gần gũi và quen thuộc như việc họ vẫn tham gia múa hát, trình diễn cồng chiêng trong các lễ hội truyền thống của mình”.
TS. Tuyết Nhung Buôn Krông (Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn – Trường Đại học Tây Nguyên)
|
Trong đời sống hiện đại thì nhu cầu đó không còn nữa, truyền thông và nhiều phương tiện khác đã thay thế vai trò, chức năng của sử thi nên vốn di sản này ngày càng mất dần chỗ đứng trong sinh hoạt cộng đồng. Ông Y Plao cho rằng, không những trong buôn làng vắng lặng những đêm hát kể sử thi, mà việc đọc những cuốn sử thi được in ấn và xuất bản theo khuyến khích, cổ súy của các cơ quan thực thi cũng chẳng được mấy ai quan tâm, nhất là lớp trẻ hiện nay. Thực trạng đó là không thể phủ nhận, bởi con số báo cáo hàng năm của hầu hết các thư viện cấp huyện, điểm bưu điện - văn hóa xã cũng như trong thư viện trường học có đông đảo người dân tộc thiểu số sinh sống, số đầu sách sử thi được đăng ký mượn đọc không đáng kể, thậm chí có nơi hơn 10 năm qua không ai để ý.
Hướng đi nào?
Theo nhiều nhà nghiên cứu văn hóa Tây Nguyên, những năm gần đây đời sống văn hóa của bà con được đầu tư, quan tâm hơn thông qua việc tổ chức thường xuyên các cuộc liên hoan cồng chiêng, diễn xướng và biểu diễn âm nhạc truyền thống… nên có thể đưa hát kể sử thi vào kết hợp với những hoạt động trên, vì trong bản thân sử thi đã hàm chứa những yếu tố mang tính chất nguyên hợp này.
Những pho sử thi được xuất bản, đưa về hệ thống thư viện cơ sở, nhưng rất ít người quan tâm
Còn GS-TS. Phan Đăng Nhật (Hội Văn nghệ - Dân gian Việt Nam), một trong những chuyên gia nghiên cứu Sử thi Tây Nguyên gợi mở:Nên chuyển hình thức thể hiện nghệ thuật của di sản này sang các loại hình văn hóa - văn nghệ và phương thức nghe nhìn hiện đại khác. Chẳng hạn như khuyến khích, động viên và tạo mọi điều kiện để chính chủ thể sáng tạo sử thi hát kể trong môi trường sống và lao động hàng ngày. Theo đó, phối hợp với các chuyên ngành khác chuyển tải sử thi lên màn ảnh, sân khấu nhằm phục vụ trở lại cho bà con người dân tộc tại chỗ.
Tiến sĩ Tuyết Nhung Buôn Krông (Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn - Trường Đại học Tây Nguyên) đề xuất thêm: Nếu coi sử thi là bộ phận quan trọng trong dòng chảy văn hóa truyền thống Tây Nguyên thì nên có nhận thức về sự tồn tại của nó trong đời sống hiện nay một cách cụ thể, sát thực hơn. Không chỉ cấp bộ, ngành Trung ương mà mỗi tỉnh trong khu vực nên có bộ phận chuyên môn làm nhiệm vụ sưu tầm, nghiên cứu, phổ biến thường xuyên và sâu rộng hơn giá trị Sử thi Tây Nguyên thông qua sinh hoạt, thực hành vốn văn hóa truyền thống ở mỗi địa phương - từ đơn vị buôn làng cho đến các cấp cao hơn.
Đình Đối
nguồn “Báo Đắk Lắk Điện tử”
CÁC TIN KHÁC
- Du lịch cà phê: Bao giờ trở thành "đặc sản" ? (Kỳ 1) (31/12/2018)
- Nỏ - biểu tượng sức mạnh của người Ja Rai (30/12/2018)
- "Ché trong đời sống của người Êđê tại Đắk Lắk" thu hút đông đảo khách tham quan (29/12/2018)
- Các sự kiện là cơ hội kết nối để phát triển tiềm năng văn hóa, du lịch (28/12/2018)
- Nhà đày Buôn Ma Thuột chính thức được xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt (27/12/2018)
- Thực hiện sách ảnh "Đắk Lắk – Điểm đến của cà phê thế giới" (21/12/2018)
- Festival Văn hóa Cồng chiêng Gia Lai – 2018: Cồng chiêng đã trở về với không gian "thiêng" (15/12/2018)
- Đi thuyền ngắm sông Sêrêpôk (15/12/2018)
- Tưng bừng Ngày hội Văn hóa - Thể thao các dân tộc thị xã Buôn Hồ (13/12/2018)
- Huyện Cư M'gar triển khai nhiều hoạt động hưởng ứng Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ VII - 2019 (06/12/2018)
- Thay ảnh đại diện, hưởng ứng Lễ hội Văn hóa thổ cẩm Việt Nam lần thứ I - Đắk Nông năm 2018 (06/12/2018)
Khách sạn Thống Nhất Tp.Buôn Ma Thuột – Điểm hẹn Tây Nguyên
Buôn Ma Thuột được mệnh danh là Thủ phủ Tây nguyên, nơi văn hóa các dân tộc giao thoa và thể hiện nét riêng mà Đắk Lắk được hưởng.
- 108 - Nơi lý tưởng để bạn dừng chân tại Buôn Ma Thuột
- Khu du lịch sinh thái Ngọc Phụng – Điểm đến lý tưởng dành cho bạn
- Công ty TNHH Khách sạn và Du lịch Bạch Mã
- Khách sạn Sài Gòn – Ban Mê
Sầu riêng và những bước đi trên con đường chính ngạch
Sầu riêng Việt Nam xuất sang Trung Quốc theo con đường chính ngạch là cơ hội lớn để ngành hàng này phát triển.
- Đắk Lắk: Lễ hội nâng tầm sầu riêng Krông Pắc
- Nhiều hoạt động sôi nổi tại Lễ hội Sầu riêng huyện Krông Pắc lần thứ nhất
- Sẽ biểu diễn bay khinh khí cầu tại Lễ hội Sầu riêng Krông Pắc lần thứ I năm 2022
- Huyện Krông Pắc: Ra mắt mô hình trồng dổi lấy hạt tại xã Ea Yiêng
- Công ty G20 Coffee G20 Việt Nam thông báo tuyển dụng
- Lịch tạm ngừng cung cấp điện trên địa bàn Tỉnh Đắk Lắk, trong thời gian từ ngày 06/05 đến ngày 12/05/2024
- Chồng đổ xăng đốt vợ đang mang thai 8 tháng
- CÔNG TY Ô TÔ FORD DAKLAK (DAKLAK FORD) thông báo tuyển dụng
- Ngày Chuyển đổi số tỉnh Đắk Lắk năm 2024: Phát triển kinh tế số với 4 trụ cột
- Hệ thống thủy lợi ở Bông Krang đầu tư hàng chục tỷ đồng bỏ hoang: Lỗi do khảo sát, thiết kế
- Vòng chung kết U23 châu Á 2024: Mơ về "Kỳ tích Thường Châu"
- Giá xăng dầu giảm trước kỳ nghỉ lễ 30-4, 1-5
- Phòng, chống khô hạn nhờ... cây rừng
- Đắk Lắk - mảnh đất níu chân nhà đầu tư
BÌNH LUẬN CỦA BẠN
BÌNH LUẬN