Nghề dệt thổ cẩm của dân tộc J'rai, Bhanar
14:16 | 17/10/2022
Cũng như các dân tộc miền núi, đồng bào J’rai, Bhanar trồng bông để dệt vải thổ cẩm, làm ra các loại trang phục truyền thống.
Ngày xưa, cây bông quan trọng không kém cây lúa và những cây hoa màu khác, vì đây là cây đảm bảo cái mặc, thay chế cho trang phục bằng vỏ cây. Kinh tế nương rẫy của đồng bào luôn gắn bó thân thiết với cây bông. Khi trỉa lúa, đồng bào J’rai, Bhanar lấy hạt bông vải trộn vào lúa giống.
Hạt bông vải được gieo chung với hạt lúa. Khi lúa mọc thì bông vải cùng mọc theo. Đến khi làm cỏ lúa, đồng bào nhổ tỉa bớt cây bông vải để cây thưa ra khỏi chèn ép lúa. Cuối năm, khi thu hoạch lúa xong, trái bông bắt đầu nở bông thì đồng bào chuẩn bị thu hoạch bông vải.
Từ bông vải đến sợi là cả quá trình phức tạp. Để có nguyên liệu dệt, đồng bào sáng tạo ra nhiều công cụ chế biến sợi. Bông vải được hái về phơi khô còn dính nguyên hạt. Khi muốn lấy bông, người ta mang các gùi bông ra phơi thật khô rồi đưa vào bộ phận cán bông giống như cái máy ép mía để cán sao cho bông ra một bên, hạt ra một bên.
Đôi khi đồng bào cũng tách hạt bằng tay. Sau khi tách hạt, người ta lấy bông ra phơi vài ba nắng cho thật khô rồi lấy một dụng cụ giống như cái cung, gọi là Tơ-mach, có buộc vài sợi dây cước hoặc dây mây vào hai đầu để bật bông cho thật tơi. Khi bông đã được đánh thật tơi rồi thì dùng cây Truai - một thanh tre to bằng chiếc đũa để cuốn bông thành lọn to bằng ngón tay cái.
Người ta quơ thanh tre trên mặt bông để tơ bám đều vào đó cho đến khi to bằng ngón chân cái người lớn thì tuốt ra, sau đó buộc thành một chùm và cuộn bỏ vào cho đầy một gùi để dành cho công đoạn xe tơ. Từ đây, người thợ dệt bước sang công đoạn khác phức tạp hơn đó là se sợi; lọn bông được đưa vào xa kéo sợi để kéo thành sợi tơ.
Đến đây, xem như đã tạo được nguyên liệu cơ bản nhất là sợi và cũng có thể sử dụng trực tiếp vào việc dệt. Tuy nhiên, sản phẩm làm ra chỉ một màu trắng (nếu không muốn nói là không có màu).
Việc tiếp theo là đồng bào đi tìm những nguyên liệu tạo màu để làm cho sợi từ không màu, đơn sắc trở thành các màu đặc trưng, độc đáo mang đậm sắc thái dân tộc.
Như các dân tộc ở Tây Nguyên, thổ cẩm của người J’rai, Bhanar có màu nền chủ đạo là màu đen. Cây trum (chính là cây chàm) mọc trong rừng được khai thác để chế biến thành thuốc nhuộm màu đen. Một số ít sợi còn lại để nguyên màu trắng của bông hoặc nhuộm thành màu đỏ từ một loại vỏ cây rừng, màu vàng từ củ nghệ.
Phụ nữ dân tộc Bhanar trình diễn nghề dệt thổ cẩm
Công đoạn tiếp theo là chăng các sợi dọc lên khung tạo thành khung dệt Tơ-panh. Khung dệt gồm các bộ phận làm bằng tre nứa, gỗ dùng để dệt vải thổ cẩm, người phụ nữ nào cũng phải có sẵn ít nhất một bộ.
Công đoạn này, người dệt bố trí những sợi màu trắng và đỏ xen vào những sợi màu đen theo thiết kế của đường nét hoa văn. Cuối cùng, người phụ nữ dệt Tơ-panh đó thành vải thổ cẩm. Hoa văn trên thổ cẩm của người J’rai, Bhanar là những đường diềm có họa tiết chủ yếu là hình thoi chạy dọc theo chiều dài tấm thổ cẩm.
Từ nghề trồng bông dệt vải, dân tộc J’rai, Bhanar đã sáng tạo nên nhiều sản phẩm trang phục khác nhau như áo, váy, khố, túi xách, chăn, khăn đội đầu… Mỗi sản phẩm đều có giá trị sử dụng và giá trị thẩm mỹ nhất định.
Những tấm vải thổ cẩm dù lớn hay nhỏ đều in đậm dấu ấn sáng tạo của người thợ dệt. Nghề dệt thổ công cổ truyền gắn bó với cuộc sống của đồng bào, là một phần quan trọng của tri thức dân gian, là di sản văn hóa, tài nguyên nhân văn quý giá của các tộc người.
Ngày nay, mặc dù trên thị trường có đủ các loại vải sặc sỡ sắc màu, nhưng vẻ đẹp của váy áo thổ cẩm vẫn luôn được đồng bào J’rai, Bhanar ưa chuộng. Đặc biệt, trong những ngày lễ hội, trai gái dân tộc J’rai, Bhanar diện trên người những bộ trang phục truyền thống với sắc màu và những đường nét hoa văn độc đáo cùng với phong cách thời trang theo xu hướng cách tân hiện đại. Nghề dệt vải thổ cẩm của đồng bào góp phần quan trọng trong việc giữ gìn và tôn vinh bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc mình.
Tấn Vịnh
Bài viết gốc: https://www.baodaklak.vn/van-hoa-du-lich-van-hoc-nghe-thuat/202210/nghe-det-tho-cam-cua-dan-toc-jrai-bhanar-e420955/
Nguồn “Báo Đắk Lắk Điện tử”
CÁC TIN KHÁC
- “Giữ hồn” văn hóa vùng biên (31/10/2022)
- Độc đáo điệu múa sênh tiền của dân tộc Mông (31/10/2022)
- Nâng cao giá trị sản phẩm thổ cẩm của các dân tộc thiểu số (25/10/2022)
- Lễ hội cúng lúa mới: Nét đẹp văn hóa của người Thái ở Ea Kuêh (24/10/2022)
- Bộ chiêng 6 chiếc của người M'nông (21/10/2022)
- Phát huy hơn nữa những giá trị văn hóa dân gian (14/10/2022)
- Đắk Lắk sẽ tổ chức triển lãm Mỹ thuật lần thứ I vào tháng 11 năm 2022 (12/10/2022)
- Tô điểm sắc màu cho bức tranh du lịch (10/10/2022)
- Gìn giữ báu vật của cha ông (10/10/2022)
- Truyền dạy đánh chiêng cho sinh viên đồng bào dân tộc thiểu số (07/10/2022)
- Huyện Krông Pắc: Bố trí hai hướng dẫn viên tại Khu di tích Đồn điền CADA (06/10/2022)
Khách sạn Thống Nhất Tp.Buôn Ma Thuột – Điểm hẹn Tây Nguyên
Buôn Ma Thuột được mệnh danh là Thủ phủ Tây nguyên, nơi văn hóa các dân tộc giao thoa và thể hiện nét riêng mà Đắk Lắk được hưởng.
- 108 - Nơi lý tưởng để bạn dừng chân tại Buôn Ma Thuột
- Khu du lịch sinh thái Ngọc Phụng – Điểm đến lý tưởng dành cho bạn
- Công ty TNHH Khách sạn và Du lịch Bạch Mã
- Khách sạn Sài Gòn – Ban Mê
Sầu riêng và những bước đi trên con đường chính ngạch
Sầu riêng Việt Nam xuất sang Trung Quốc theo con đường chính ngạch là cơ hội lớn để ngành hàng này phát triển.
- Đắk Lắk: Lễ hội nâng tầm sầu riêng Krông Pắc
- Nhiều hoạt động sôi nổi tại Lễ hội Sầu riêng huyện Krông Pắc lần thứ nhất
- Sẽ biểu diễn bay khinh khí cầu tại Lễ hội Sầu riêng Krông Pắc lần thứ I năm 2022
- Huyện Krông Pắc: Ra mắt mô hình trồng dổi lấy hạt tại xã Ea Yiêng
- Xử lý kịp thời các vi phạm trong lĩnh vực lâm nghiệp
- Lịch tạm ngừng cung cấp điện trên địa bàn Tỉnh Đắk Lắk, trong thời gian từ ngày 20/05 đến ngày 26/05/2024
- Cùng nông dân đưa nông sản lên sàn thương mại điện tử
- Ô tô con mất lái tông vào cổng nhà dân
- Tác dụng bất ngờ của 3 vitamin lên bệnh cao huyết áp
- Bị vợ tát, người đàn ông dùng dao đâm vợ rồi tự sát
- Dự án cấp bách nhưng làm... đủng đỉnh
- Giá cà phê trong nước tiếp tục giảm sốc
- Chậm nhất 30/6/2024 phải hoàn thành bàn giao mặt bằng Dự án cao tốc Khánh Hòa – Buôn Ma Thuột
- Lượt về Giải hạng Nhì quốc gia 2024: Trận đấu quyết định của đội Đắk Lắk?
BÌNH LUẬN CỦA BẠN
BÌNH LUẬN